بازی های متناسب با سن کودک یکی از نیازهای اساسی کودکان و مهمترین و اساسی ترین فعالیت کودک به شمار می رود. که در عین سرگرم کردن کودک، کارکردهای مهم دیگری را دارا است که هر یک از این کارکردها به جنبه ای از زندگی کودک مربوط می شوند که او را برای ورود به زندگی بزرگسالی آماده می سازد. بازی استعدادها، توانایی ها و قابلیت های نهفته در کودکان را پرورش داده و موجب تقویت ذهن، روان و جسم کودکان می گردد. همچنین بازی فرصت شناخت و واکاوی دنیای پیرامون را برای کودکان فراهم می سازد. بازی می تواند منجر به رشد خلاقیت و رشد روحیه کاوشگری در کودکان شود. بنابراین یکی از مهمترین رسالت والدین ایجاد زمینه لازم جهت بازیهای آموزشی و رشد مناسب کودکان است.
مقایسه بازی و زندگی برای کودکان
بازی برای کودکان عین زندگی کردن است. کودکان می توانند از طریق بازی و اسباب بازی هایشان، تجسمی از زندگی واقعی در ذهن خود بسازند. هدف بازی علاوه بر سرگرم کردن کودکان باید آموزش مهارتها و ارزشهای مختلف به کودکان باشد. در طول چند دهه گذشته، محققان حوزه روانشناسی کودک شواهد قابل توجهی جمع آوری کرده اند که از اهمیت و ضرورت بازی در زندگی کودکان حکایت دارد. هیچ انکاری نیست که بازی سرگرم کننده است، ولی قطعاً سرگرم کنندگی تنها حسن بازی نیست. بلکه بازی سبب توسعه شناختی، انتقادی، اجتماعی، عاطفی و فیزیکی و مهارت های کودکان می شود. بازی حتی منجر به رشد مناسب مغز نیز می گردد.
رشد مهارت های کودکان از طریق بازی در سال های اولیه او را برای یادگیری در آینده و موفقیت در مهد کودک و مدرسه آماده می کند. لازم به ذکر است که والدین به ویژه مادر از اولین همبازی های کودک محسوب می شوند. چرا که کودک در اولین تعاملات خود با دنیای بیرون، آنها را تجربه می کند. کودکان در هر مرحله از رشد خود بازیهای مختلفی را انجام می دهند.
بازی های متناسب با سن کودک
1. تولد تا 1 سالگی
کودکان در بازی های متناسب با سن کودک از تولد تا 1 سالگی و از همان ماههای ابتدایی زندگی خود، میل به بازی کردن دارد. مثلاً در زمان شیر خوردن با هر محرکی که توجه او را جلب کند، بازی می کند و در حین بازی در حال آموزش و یادگیری است. در این زمان لازم است که بالای تخت کودک را با اسباب بازی هایی که توجه او را جلب می کند، تزئین کنید. حدود 12 ماهگی ماهیچه ها و عضلات کودک تا حدودی قوی شده تا بتواند به یک توب ضربه بزند و دنبال اسباب بازی ها و وسایل بدود. همچنین قادر است با یک مداد کاغذی را خط خطی کند. از همین سنین لازم است کودک را با کتاب آشنا کنید، لذا برای او کتاب های مصور تهیه کنید و هرشب ساعتی او را با کتاب سرگرم کنید تا کم کم عادت مطالعه در او پرورش یابد.
2. سنین 1 تا 2 سالگی
بازی های متناسب با سن کودک در 2 سالگی، کودکان در این سن با دقت بیشتری به جزئیات توجه می کند و تسلط بیشتری بر ماهیچه ها و حرکات خود دارد. کودک 1/5 ساله با تکرار کارها و فعالیتهای اطرافیانش، تقلید کردن را آغاز می کند. در 14 ماهگی کودک از دیدن عکسهای یک کتاب لذت بیشتری می برد. او می تواند اسباب بازیها در یک سطل بیندازد یا در جای خود و در قفسه ها قراردهد، می تواند مکعب های چوبی را روی هم قراردهد و یا کالسکه را بکشد. در 20 ماهگی از اسباب بازیهای صدادار و رنگی و قابل حرکت لذت می برد. در این سنین والدین میتوانند با انواع اسباب بازیهای مختلف و خواندن کتاب های مصور به یادگیری کودک کمک کنند.
3. سنین 2 تا 3 سالگی
بازی های متناسب با سن کودک در سه سالگی می تواند اشکال و رنگها را بیاموزد و شناسایی کند، او می تواند مهره ها را در نخ کند و هماهنگی عضلات و چشم و دستهایش را توسعه دهد. او در این سنین نقاشی کشیدن و رنگها را دوست دارد و از بازی با خمیز و شن و ماسه لذت می برد. بازیهای تقلیدی را دوست دارد. او می تواند پازل های ساده و بازی های سرهم کردنی مانند لگو را درست کند. معمولاً در این سنین کودکان تنها بازی می کنند.
4. سنین 3 تا 4 سالگی
از سه سالگی به بعد حساسیت کودک به محیط اطرافش به ویژه همسالان بیشتر می شود. نقاشی جزئی از سرگرمی های روزانه او می گردد. از ترکیب رنگها لذت می برد و با خمیر می تواند اشکال مختلفی بسازد. او به کتاب، شعر و داستان علاقه بیشتری نشان می دهد و از نواختن ساز لذت می برد. والدین در این سن می توانند با لوازم دورریختنی مثل پارچه و مقوابا کودکان بازی کنند و در حین بازی اعداد، اشکال و رنگها را به او بیاموزند.
5. سنین 4 تا 5 سالگی
بازی های متناسب با سن کودک از نظر کلامی کودک توسعه می یابد. کودکان می توانند با تصاویر یک کتاب داستانی بسازند و بازگو کنند. پازل های پیچیده تر را نیز قادرند بسازند و می توانند نقاشی های مختلفی را بکشند و رنگ آمیزی کنند. در این سنین بازیهای گروهی را دوست دارند و با کمک همسالان می توانند کاردستی های مختلفی بسازند. او قادر است مفاهیم علمی ساده را بفهمد و خود دست به آزمایش و کاوشگری بزند.
توانایی یادگیری کودکان در سنین دبستان و پیش دبستانی سریعتر از سال های دیگر زندگی است و لذا والدین می توانند با ایجاد محیطی سرشار از سرگرمی های متنوع و ایجاد محرکهای لازم برای او فرصت های بسیار یادگیری ایجاد کنند. در سنین زیر پنج سال بهتر است محیط خانه را حدالامکان امن نگه داریم و از قراردادن وسایل خطرناک، تیز و برنده در نقاط مختلف منزل پرهیز کنیم. چرا که تحرک کودکان در این سنین بالا است و کودک تقریباً از همه نقاط منزل برای بازی و سرگرمی استفاده می کند. همچنین بازی با والدین کودکان را برای ورود به دنیای اجتماعی و مشارکت با همسالان آماده می کند. اما والدین به خاطر داشته باشند که در روند بازی کودکان دخالت نکنند و روال عادی و طبیعی بازی آنها را تغییر ندهند. از اصول بازی با کودکان همراه شدن با کودک در مسیر بازی طبیعی اوست.
