خیال پردازی در کودکان از سن سه سالگی آغاز می شود و تا پنج سالگی که دوره شناخت از خود و محیط اطرافشان است، به صورت نسبی رشد کرده و ادامه پیدا می کند. در این مقاله سعی داریم به خیال پردازی در کودکان و راه های برخورد با آن بپردازیم. در واقع کودک از ابتدای سه سالگی که ذهنش با تحلیل ابتدایی مسائل مواجه می شود، در بازی هایش مشغول به خیال پردازی می شود.
خلاقیت در کودکان خیال پرداز
در این سن، بازی کردن نقش مهمی در رشد و خلاقیت کودکان دارد؛ بچه ها با بازی کردن می توانند خود و محیط پیرامونشان را بهتر و بیشتر بشناسند و با توانایی های خود آشنا شوند.
عروسک بازی و یا هر بازی که در آن قوه تخیل کاربرد دارد، باعث می شود کودک تمام تلاش خود را برای تصویر سازی ذهنی انجام دهد و هر آنچه که در قوه خود ثبت و ضبط کرده است را به کار گیرد تا بتواند بازی را به بهترین شکل برای خود و وسایل بازی اش طراحی کند.
پس از دوره ۳/۵ تا ۴/۵ سالگی، کودکان کم کم به بازی هایی که هیجان آور است و با همسالانشان انجام می شود، تمایل بیشتری نشان می دهند. در واقع پس از گذراندن این دوره همچنان قوه تخیل میتواند با داستان هایی که از والدین و یا کتاب هایی که برایشان خوانده می شود، تقویت شود و مسیر خود را در رشد ذهنی و خلاقیت کودک ایفا کند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: چگونه کودک خلاقی داشته باشیم؟
چرا تخیل در رشد کودک مهم است؟
تخیل از یادگیری و کسب دانش پشتیبانی می کند. این کار را به صورت انجام می دهد؛ کودکان در بازی از تخیل خود استفاده می کنند تا دانش و تجربه قبلی را مرور کنند. این به نوبه خود، دانش و درک آن ها را از این تجربیات گسترش می دهد. نکته مهم این است که کودکان از تخیل خود برای کشف دانش و ایده های جدید استفاده می کنند، به عنوان مثال، بازدید مجدد از روز در ساحل می تواند به تصور زندگی زیر آب منجر شود.
خیال پردازی در کودکان و راه های برخورد با آن
اما کودکان گاها درگیر خیال پردازی می شوند و تمایلشان به بازی های تک نفره زیاد می شود. یا با یک وسیله خاص ساعت ها و روزها مشغول بازی هستند و یا در ذهنشان دوست های خیالی دارند. کمی دور از واقعیت است. و در مواردی باید به دنبال اختلالات و یا سطحی از اضطراب در کودکان بگردیم که البته تنها با یک متخصص روانشناس کودک می توان این مسائل را پیگیری و درمان کرد.
اگر کودک در دوره هایی پس از ۴/۵ سالگی همچنان تمایل به انجام بازی های انفرادی و گوشه گیری دارد. همچنان در رویاهای خود به همراه یک دوست خیالی مشغول صرف کردن وقت است. به نوعی از دنیای واقعیت و اطرافیان دوری می کند و تمایلی به برقراری ارتباط با آن ها ندارد، نشان از سطح اضطراب بالا، دوری گزینی و فرار از واقعیت است.
حتما با پیگیری یک روانشناس کودک باید بررسی شود که کودک در چه شرایط خانوادگی رشد پیدا کرده و به چه میزان از اضطراب در وجود او شکل گرفته است. دلیل اینکه ترجیح ذهنی و ناخودآگاه او این بوده که زمان خود را با دنیایی غیرواقعی بگذراند تا اینکه بخواهد با همسالان خود وقت بگذراند، چیست.
در موارد دیگر کودکانی که دچار اختلال اوتیسم هستند و ارتباطشان با واقعیت و محیط اطرافشان کم و محدود است، در این بحث خیال پردازی در کودکان خیلی کاربردی و مهم نیست. اما بهتر است بدانیم که کودکان مبتلا به اوتیسم، ارتباط چشمی برقرار نمی کنند، با محیط اطرافشان به غیر از یک شیء که مدام با آن سرگرم هستند، به شی و وسیله دیگری احساس نیاز ندارند و خودشان را در حالت سوم شخص می شناسند. این کودکان به عنوان شخصیتی مجزا و مستقل نمی توانند از خودشان یاد کنند (مثلا وقتی گرسنه شان است می گویند علی گرسنه است).
بنابراین رفتار کودکان مبتلا به اوتیسم با کودکان خیال پرداز نباید اشتباه گرفته شود. همچنین رفتار کودکان دوری گزین هم با کودکانی که با خیال پردازی مخصوص سن خود به رشد و خلاقیت دست پیدا میکنند، نباید اشتباه گرفته شود. همه این موارد و بررسی موضوعی آن ها فقط با یک روانشناس با مهارت کودک شناخته می شود و قابل بررسی و درمان است.
