در ایالات متحده آمریکا از هر 26 نفر یک نفر مبتلا به صرع است. نظر به اینکه صرع از مسائل شایع کودکان و موضوعی نگران کننده برای خانواده ها به حساب می آید، در این مقاله تلاش می شود مطالبی پیرامون تعریف و عوامل ایجاد کننده، انواع و نحوه برخورد با آن و پیش آگهی و درمان و پیگیری بیماران مصروع برای آگاهی بیشتر والدین ارائه شود.
صرع چیست؟
صرع یکی از قدیمی ترین بیماری های شناخته شده در انسان بوده که اکثر موارد آنها قابل کنترل و درمان می باشد و به اشکال مختلف مانند افت ناگهانی هوشیاری، کبودی، مات زدگی، پرش و سفتی اندام ها و تکان های شدید ظاهر می شود. در روزگاران قدیم مردم عقیده داشتند کسی که دچار این حالات می شود «جن» یا «شیطان» در جسم او حلول کرده است. بر مبنای این عقاید خرافی که در مورد تشنج وجود داشت، برای درمان فرد مبتلا از راه های مختلفی کوشش میشد تا شیطان از درون وی بیرون رانده شود. گاهی این افراد را شکنجه می دادند و با ابزارهای بسیار ابتدایی جمجمه های ایشان را سوراخ می کردند یا به سحر و جادو متوسل می شدند.
اولین کسی که با این نظریه مخالفت کرد بقراط بود. این پزشک یونانی از 24 قرن پیش معتقد بود که صرع یکی از انواع بیماری های با منشا مغزی است. با گذشت زمان و پیشرفت علم معلوم شد که صرع نوعی اختلال در کار سلول های مغزی است که پزشکان آن را «اپی-لپسی» می نامند. هم اکنون راه های مناسبی برای درمان و کنترل این بیماری وجود دارد.
تفاوت تشنج و صرع
تشنج یک بیماری نیست، بلکه فقط نشانه ای است که می گوید قسمتی از مغز کار خود را به درستی انجام نمی دهد. وقتی مغز به طور درست کار کند یک سری امواج الکتریکی از خود ایجاد می کند که این امواج مانند الکتریسیته در مسیر اعصاب مغزی عبور می کنند. در حالت تشنج یک جرقه الکتریسیته مانند برق در آسمان ایجاد می شود که این جرقه و طوفان الکتریکی بسته به محل خود در مغز باعث علائم مختلف شده که نوع تشنج و صرع را مشخص می کند.
صرع حالتی است که یک سری از این تشنج ها در مغز بطور مکرر و با فاصله زمانی بطور خودکار ایجاد شده و خاموش شوند. اگرچه وقوع تشنج از علائم بارز صرع است اما همه تشنج ها منشا صرعی ندارند. تشنج ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود. بنابراین وقوع یک بار تشنج هیچگاه به معنای صرع نیست بلکه دو تا سه بار می بایست رخ دهد تا پزشک تشخیص صرع دهد. در مقاله دیگری توضیحات بیشتری در مورد تشنج کودکان آورده شده است.
عوامل ایجاد کننده تشنج
علل مختلفی مانند صدمه مغزی، عفونت، عوامل ارثی، ضربه های پس از تولد و دوران کودکی، تصادفات و حوادثی که باعث ضربه مغزی می شوند و همچنین عفونت های مغزی و مننژیت، مشکلات ساختمانی و ژنتیکی همگی می توانند باعث ایجاد صرع شوند. همچنین بعضی داروها (مانند کوکایین) و حشره کش ها می تواند موجب تشنج کودک شود. باید هشدار داد که در افراد و کودکانی که آستانه تشنج پایینی دارند با مصرف برخی داروهای آرام بخش و ضد افسردگی ممکن است دچار حمله تشنج شوند.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: انواع درد مزمن و شایع در کودکان
لذا باید توجه کرد که مصرف هر گونه دارو، قطع مصرف و تغییر دوز (به علت تداخلات دارویی و افزایش احتمال تشنج) باید زیر نظر پزشک صورت پذیرد. گاهی اوقات تشنج ها، با نور چشمک زن، نور تابشی یا شکل های هندسی منظم تکرار شونده آغاز می شود. به این وضعیت کم و بیش نادر صرع حساس به نور گفته می شود. چنینی حساسیت هایی در کودکان و نوجوانان مبتلا شایع تر است. در این افراد در صورت نگاه کردن به نور و یا تلویزیوندچار تشنج می شوند.
انواع صرع
بسته به اینکه بی نظمی در امواج الکتریکی مغز در کدام ناحیه رخ دهد و به کدام نواحی سرایت کند، انواع گوناگونی از صرع ایجاد می شود که معمولی ترین آنها را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:
صرع بزرگ
یکی از شایع ترین انواع صرع است. کودک به یکباره بیهوش می شود و به زمین می خورد، بدنش سفت می شود و فریاد نامفهموی از گلوی او خارج می گردد، پس از اندک زمانی شروع به لرزش می کند، بعد بلافاصله این لرزش ها تبدیل به انقباضاتی در بدن می گردد که در نتیجه آن ممکن است فرد زبانش را گاز بگیرد و اگر مثانه بیمار پر باشد ادرار خواهد کرد. این حملات از چند ثانیه تا 4-3 دقیقه طول می کشد. بعد از پایان حمله، شخص برای چند دقیقه در حالت خواب آلودگی است و شدیداً احساس خستگی می کند.
صرع کوچک
این نوع صرع بیشتر در کودکان دیده می شود. شروع و پایان حملات به صورت ناگهانی است و به حدی خفیف است که گاهی امکان دارد خود فرد، والدین و معلمین یا دیگران نیز متوجه آن نشوند. در این نوع صرع، فرد مبتلا بدو آنکه دچار تشنج یا غش گردد، به مدت 5 تا 10 ثانیه مات و بی خبر می ماند. این وقفه ممکن است با چند انقباض سریع، مانند بهم خوردن سریع پلک ها، حرکات دهان مانند جویدن و یا لرزش خفیف دست ها باشد. به هنگام حمله رنگ کودک می پرد، چشم هایش باز و زل زده است و بدون حرکت به نقطه نامعلومی خیره می ماند. این نوع صرع بیشتر در اواخر دوره کودکی ظاهر و با افزایش سن و پس از رسیدن به سن بلوغ خود به خود بهبود می یابد. ولی ممکن است به ندرت در بعضی افراد تبدیل به صرع بزرگ شود.
صرع روانی-حرکتی
در این نوع صرع، فرد به مدت کوتاهی دچار فراموشی می شود. محیط اطراف در نظرش کمی محو و تاریک می آید. یا اینکه دچار خشمی غیر طبیعی شده، مضطرب و نگران، تحریک پذیر و ترسو می شود و شروع به تکلم و صحبت کردن نامفهوم می کند. ممکن است در طی حملات، حرکاتی مانند مالیدن دستها بهم، راه رفتن بدون هدف، بازی کردن با لباس و ملچ ملوچ دهان دیده شود. در این نوع صرع علاوه بر علائم حرکتی، علائم روانی گوناگونی مثل تغییر در حافظه، گریه یا خنده شدید نیز دیده می شود. بعد از حمله که معمولاً تا 3 دقیقه طول می کشد، بیمار چیزی از زمان حمله به خاطر نمی آورد.
درمان صرع
هدف از درمان صرع کنترل حملات تشنجی و یا کاهش آنها به صورتی است که بیمار فاقد حمله بوده و بتواند به زندگی روزمره خود ادامه دهد. برای درمان و پیشگیری حملات صرع لازم است پس از تشخیص بیماری، بر اساس نوع تشنج و سن بیمار، برنامه درمانی طرح ریزی خواهد شد. ضروری است یادآوری گردد که بیماری صرع یک بیماری مزمن و طولانی است که نیاز به درمان برای مدت طولانی و پیگیری لازم دارد که زمان آن بر اساس نوع توسط پزشک مشخص می شود.
چه عواملی می توانند در کنترل صرع کودک موثر باشند؟
- داروی کودک را به طور مرتب و همه روزه به او بدهید، ثبات در مصرف منظم دارو از ویژگی های کنترل دقیق صرع است.
- به عوامل برانگیزاننده صرع و توصیه های روانپزشک خود دقت کنید.
- سعی کنید از یک رژیم غذایی مناسب پیروی کنید تا کودک شما از ابتلا به بیماری ها مصون بماند.
- برای کودک یک برنامه ورزشی مناسب و سبک تدارک ببینید.
- تلاش کنید که کودک در شرایط پر تنش، فشار زا و دشوار تا حد ممکن قرار نگیرد.
- از طرح بیماری کودک بویژه با افراد غیر متخصص پرهیز نمایید. چراکه ممکن است در معرض راهنمایی های نابجا قرار گیرید.
- تلاش کنید یک تلویزیون کوچکتر از 12 اینچ در خانه تهیه کنید که کودک در صورت تمایل به آن نگاه کند.
- حتی المقدور کودک در اتاق تاریک به تماشای تلویزیون نپردازد.
در نهایت از آنجاییکه اکثر کودکان مصروع از لحاظ توانایی های هوشی مشکلی ندارند پس دلیلی وجود ندارد که از فرستادن آنها به مدرسه خودداری شود. حتی اگر حملات کودک کاملاً کنترل نشده باشد این امر نباید بهانه ای برای نفرستادن کودک به مدرسه گردد. رایج ترین مشکلات این کودکان در مدرسه ناآرامی و بی قراری است. همچنین توجه و تمرکز فکری زیاد باعث خستگی آنها در کلاس می گردد.
در مقالات بعدی در مورد مشکلات کودکان مصروع در مدرسه مطالب مفصلی ارائه خواهیم نمود.
منبع: webmd.com
