فرض کنید مردی بی حال در پیاده رو افتاده باشد. او یا بیمار و بی حال است یا ممکن است معتاد باشد و یا مرده باشد. وقتی مردم از کنار این مرد رد میشوند، به مسیرشان ادامه میدهند و جوری وانمود میکنند که گویا چیزی ندیده اند و یا اتفاقی نیافتاده است و یا فکر میکنند از دستشان کاری بر نمیاد و ممکن است شخص دیگری بتواند به او کمک کند، در واقع نام این رفتار در روانشناسی غفلت جمعی است.
یعنی هر یک از افراد با رفتاری حاکی از این که مشکل اضطراری رخ نداده دیگران را گمراه میکنند و با نشان ندادن واکنشی از خود دیگران هم با همین تفکر که مسئله ایی نیست به مسیر خود ادامه میدهند. چنانچه در مواردی که افراد به مسئله ایی واکنش شدید نشان میدهند، دیگران هم به همان منوال درگیر همان واکنش میشوند.
غفلت جمعی چیست؟
از نظر دکتر روانشناس ما و همچنین علم روانشناسی اجتماعی، در واقع غفلت جمعی در جوامع شلوغ و پر استرس امروز، یک اتفاق بد و دامن گیر شده است. در موقعیت هایی که مردان، زنان و کودکانی در شرایط سخت در خیابان و یا در کوچه برایشان مشکلی پیش می آید و مردم یا نگاه میکنند و یا از کنار مسئله میگذرند، یعنی جامعه درگیر غفلت جمعیو بی تفاوتی اجتماعی است.
از نظر روانشناسی اجتماعی غقلت جمعی به نوعی بی تفاوتی را نشان میدهد که غیر انسانی و غیر اخلاقی است. زمانی که اخلاقیات از روان و روش زندگی مردم دور شود، آرام آرام انسان هایی غیر مسئول و بی تفاوت میشویم که حتی با دیدن زنی که زمین خورده، مرد یا زنی که در خیابان دعوا میکنند، با بی تفاوتی میگذریم و در نتیجه کمک، همیاری و همدلی انسانی از بین میرود.
شاید اگر از مردم در برابر اتفاق هایی که برای دیگران میافتد، مثل «در خانه ای صدای دعوا و کتک کاری می آید، همسایه ها هیچ واکنشی نشان نمیدهند و به پلیس خبر نمیدهند» سوال شود، ممکن است جواب مردم این باشد که مسئله یا آنقدرها به نظرشان جدی نبوده یا اگر دخالت میکردند چون از کیفیت ماجرا خبر نداشتند، نمیدانستند باید چه کاری انجام دهند و یا درگیری به آنها مربوط نیست.
در صورتی که در علم روانشناسی اجتماعی وقتی انسان به مرحله ایی از رشد میرسد، به نوعی همدلی باید درونش پرورش پیدا کرده باشد که این همدلی در خانه شکل میگیرد و در اجتماع رشد پیدا میکند.
علم روانشناسی اجتماعی و روانشناس ما معتقدند وقتی به کودکانمان بیاموزیم در یک خانواده، ما مسئول غم و شادی یکدیگر هستیم. هم در سختی و هم در شادی باید شرایطمان را تحمل کنیم و هرگونه که میتوانیم به یکدیگر کمک کنیم؛ بنابراین وقتی در جامعه با همین نگرش وارد شویم، نمیتوانیم کاملا بی تفاوت و منفعل از کنار کسی که شاید زمین خورده، کتک کاری میکند و یا کودکی که سرگردان است، بگذریم.
دلایل غفلت جمعی
یکی از دلایل مهم در غفلت جمعی این است که وقتی انسان در محیط باز و پر از آدم های دیگر قرار میگیرد (مثل پیاده رو)، احتمال اینکه به خود زحمت بررسی شرایط انسانی که روی زمین افتاده است را دهد، کمتر است. در صورتی که اگر همین فرد در محیطی بسته تر، مثلا در محیط یک اداره یا مترو قرار گیرد، اگر کسی کنار او غش کند، عکس والعمل بیشتر و کارآمدتری از خود نشان میدهد.
در واقع افراد در محیط های محدود و با اشخاص کمتر و تعداد کمتر، واکنش بیشتری به موقعیت خود نشان میدهند.
بنابراین به غیر از همدلی که رکن توجه به یکدیگر و سعی در بهبود شرایط دیگران همچون شرایط خودمان است، مسئله قرار گرفتن در چه محیطی هم بسیار مهم می باشد. اما علت اصلی بیان این مبحث این است که غفلت جمعی به هر نوعی، به جامعه و افراد جامعه آسیب میزند. وقتی جامعه دچار آسیب باشد، افراد و انسان هایی خشن و عصبانی به وجود می آورد که از نظر روانشناسی، افراد خشن و مضطرب با همین چرخش، آسیب بیشتری هم به خودشان و هم به بدنه جامعه میزنند.
اجتماع تشکیل شده است از افراد انسانی که هر چقدر از روان سالمتری برخوردار باشند، همدلی و مسئولیت بیشتری در قبال هم احساس کنند، افراد و جامعه شادتر و با سلامت بیشتری خواهند داشت.
مبارزه با بی تفاوتی
بی تفاوتی افراد خانواده نسبت به مسائل و مشکلات خانه، مشکلی است که در ایران گریبان گیر اکثر خانواده ها و در بعضی از سازمانها شده است. اعضای خانواده در برخورد با این موضوع عکس العمل های متفاوتی از خود نشان می دهند و نتایج متفاوتی می گیرند.
مهمترین علل بی تفاوتی
سوالی که در اینجا مطرح می شود این است که چرا چنین مشکلی به وجود می آید؟ چه عواملی باعث بوجود آمدن بی تفاوتی در اعضای خانواده خواهد شد؟ علت چیست؟
- بی تفاوتی والدین به مسائل و اتفاقات خانه یا سازمان
- برخورد متفاوت بین اعضای خانواده یا اعضای شرکت
- عدم وجود نظارت
- تبعیض
- بی توجهی به مسائل رفاهی خانه یا شرکت
راهبرد های برخورد با بی تفاوتی
حال که با علل بروز بی تفاوتی آشنا شدیم باید به دنبال راه چاره و روش پیشگیری و از بین بردن آن باشیم. در اینجا تعدادی از مهمترین روش های کنترل بی تفاوتی را در شرکت یا سازمانها مورد بررسی قرار می دهیم.
- دادن آزادی عمل به کارکنان در انجام امور قسمت خود
- افزایش مشارکت کارکنان در تصمیمات سازمانی
- شایسته سالاری
- توجه به همه کارکنان
- افزایش دانش کارکنان
عملکرد کارکنان خود را در فواصل معین ارزیابی کنید
همه افراد حق دارند و علاقمند هستند که از نتایج عملکرد روزانه خود آگاه باشند. این مسأله در مورد کارکنان وجه دیگری هم پیدا میکند و آن این است که کارکنان علاقه دارند از نظرات سازمان در مورد خود مطلع گردند. از سوی دیگر سازمان نیز محق است نظرات خود را در مورد منابع انسانی سازمان که از اصلی ترین سرمایه های سازمان بشمار می روند ابراز داشته و به اطلاع ایشان برساند. ارزیابی عملکرد، حس نشاط و هیجان را به سازمان بازمی گرداند.
- عملکردهای مطلوب را تشویق و عملکردهای نامطلوب کارکنان را گوشزد کنید.
- افرادی را که قابلیت ارتقا دارند و لایق افزایش دستمزد و مزایای جانبی هستند شناسایی کنید.
- نیازسنجی آموزشی کنید تا کارکنانی که جهت ارتقا یا جبران کاستی ها نیاز به آموزش دارند مشخص شوند.
- مشاغل و پست های سازمانی را بازنگری کنید.
به ظاهر محیط کار رسیدگی کنید
زیبایی و آراستگی محل کار موجب دلچسب شدن آن برای کارکنان، کاهش غیبت های مکرر آنها، افزایش دلبستگی و دلگرمی آنها و کاهش خستگی عمومی بدن می شود.
- استفاده از رنگ های دلپذیر
- حفظ بهداشت و تمیزی محل کار
- در صورت امکان از لباس فرم و لوگوی مخصوص شرکت استفاده کنید.
- از گلدان های کوچک به منظور دلپذیر کردن فضای کار استفاده کنید.
