دلایل لکنت زبان یا گرفتگی زبان چیست؟

لکنت زبان یا گرفتگی زبان به معنای اختلال ناروانی است. اما چه عواملی باعث لکنت میشود؟ لکنت زبان دقیقا چیست؟ درمان سریع لکنت زبان چگونه است؟ اختلال ناروانی به معنی کشش، گیر، تکرار و عدم هماهنگی گفتار و تنفس غیرارادی اصوات، هجا و یا کلمات گفتار است. گاهی اوقات خانواده ها در روند رشد طبیعی گفتار و زبان، با بچه ها خیلی سریع صحبت میکنند. خیلی بایدها و نبایدها برای کودک گذاشته، نه تنها برای سرعت بلکه در نحوه صحبت کردن هم بر روی کودک فشار می آورند. انتظارات سطح بالا دارند و به تندی با کودک صحبت میکنند که این عوامل باعث بروز لکنت میشوند.

لکنت زبان حدود 5 تا 10 درصد از همه کودکان را در یک مقطع زمانی تحت تاثیر قرار میدهد که اغلب بین سنین 2 تا 6 سالگی رخ میدهد. این کودکان بعضی سیلاب ها را تکرار کرده، آنها را بیش از اندازه کشیده و یا بر سر بعضی واجها توقف میکنند. لکنت نوعی اختلال در کلام است که باعث میشود گویش و روند کلام آسیب بیند. در بیشتر موارد، لکنت با افزایش سن و معمولاً بعد از 5 یا 6 سالگی از بین میرود. متاسفانه درمان قطعی و خاصی برای لکنت کلام وجود ندارد اما با بعضی مداخلات اثربخش و تایید شده، میتوان روند از بین رفتن اختلال را بهبود بخشید. با کمک گفتار درمانگر و مداخلات تخصصی، میتوانید به کودک خود در پشت سر گذاشتن این دوره، یاری زیادی را برسانید.

چه عواملی باعث لکنت می شود؟

هنوز تحقیقات برای شناسایی علت لکنت زبان ادامه دارد و علت مشخصی برای آن ذکر نشده است. با این حال ترکیبی از این عوامل میتواند باعث لکنت زبان در افراد شود از جمله:

• ژنتیک: حدود 60 درصد کودکانی که لکنت دارند، گزارش کرده اند که یکی از اقوام نزدیک آنها در گذشته لکنت داشته است.
• دیگر مشکلات زبان، گفتار و یا بعضی تاخیرهای رشدی
• تفاوتهایی در فرایند پردازش زبان: افرادی که لکنت دارند نسبت به دیگران، اغلب زبان را در نواحی دیگری از مغز پردازش میکنند و همچنین در این افراد مشکلاتی در تعامل مغز با عضلات درگیر در تولید زبان وجود دارد.
• سابقه خانوادگی لکنت زبان
• معلولیت های ذهنی
• مشکلات مربوط به کنترل حرکتی گفتار
• صدمات مغزی یا سایر شرایط پزشکی شدید
• مشکلات سلامت عاطفی و روانی
• سطح بالا / یا افزایش یافته فعالیت
• سرعت بالای تلکم در بعضی از موارد

اثرات لکنت زبان

ممکن است کودکان پیش دبستانی از لکنت خود آگاه نباشند و لکنت بر رشد آنها تأثیری نخواهد داشت. کودکان پیش دبستانی که لکنت دارند، میتوانند مهارت های اجتماعی مشابهی با کودکان غیر لکنت دار داشته باشند. احتمال خجالتی بودن یا گوشه گیری کودک شما در مقایسه با کودکان هم سن و سال خود که لکنت ندارند، بیشتر نیست. اما اگر لکنت در مدرسه ابتدایی ادامه یابد، میتواند مشکل ساز شود. اگر کودک شما لکنت زبان دارد، ممکن است به دلیل واکنش سایر کودکان به نحوه صحبت کردنش، احساس ناامیدی یا خجالت کند. کودک شما ممکن است از صحبت کردن اجتناب کند یا آنچه را که میخواهد بگوید را برای جلوگیری از لکنت تغییر دهد. آنها ممکن است نخواهند در بحث های کلاس درس شرکت کنند.

نوجوانانی که لکنت دارند ممکن است به دلیل لکنت، دچار استرس یا اضطراب شوند. آنها ممکن است احساس خودآگاهی و عزت نفس پایین تری داشته باشند یا برخی موقعیت ها را چالش برانگیز بدانند. به عنوان مثال، صحبت کردن در جمع یا شروع یک رابطه صمیمی.

علائم اولیه لکنت در کودکان

علائم اولیه لکنت معمولاً از سنین 18 تا 24 ماهگی کودک، خود را نشان میدهند. در این زمان، دایره لغات کودک به سرعت در حال افزایش است و کودک استفاده از جملات و فرایند کنار هم چیدن کلمات برای ساخت جمله را آغاز کرده است. برای والدین دیدن اینکه کودک لکنت دارد، میتواند ناراحت و ناامید کننده باشد. اما باید بدانیم که در این سن، لکنت کلام کودکان اغلب مسئله خاصی نیست و یک فرآیند رشد طبیعی است. مهم است که والدین در این زمان تا حد امکان صبور باشند و یا با متخصص این موضوع مشورت کنند. ممکن است کودک برای چند هفته یا چند ماه لکنت داشته باشد و بعد از آن لکنت کودک بصورت گاه بگاهی دیده شود. اغلب کودکانی که قبل از سن 5 سالگی دچار لکنت میشوند، بعد از این سن، بدون انجام هیچگونه مداخله درمانی خاصی، دیگر لکنت نخواهند داشت.

اگر لکنت های کودک مکرراً ادامه دار بوده، تشدید شده و هنگام لکنت در عضلات صورت یا بدن کودک حرکات خاصی نیز مشاهده کردید، بهتر است که کودک را نزد متخصص گفتار درمانی ببرید تا یک معاینه کامل انجام شود. البته بهتر است که این معاینه از سنین 3 سالگی به بعد انجام شود.

سالهای مدرسه

بطور معمول در همان سالهای اول ورود به پیش دبستانی و یا مدرسه، اکثر مسائل مرتبط با لکنت زبان کودک رفع خواهد شد و کودک یاد میگیرد که در تعاملات اجتماعی با مهارت بیشتری رفتار کند. اما اگر کودک، همچنان این مشکل را دارد، طبیعتاً با دشواریها و خجالت همراه خواهد بود. ممکن است همکلاسیها به وضعیت سخن گفتن کودک توجه کنند و یا حتی او را مورد تمسخر قرار دهند. اگر این مسئله برای کودک شما بوجود آمده است، با معلمش صحبت کنید. معلم کودک میتواند در کلاس در مورد مسئله لکنت و مشکلات کودکان دچار لکنت با دیگر دانش آموزان صحبت کند. همچنین معلم این توانایی را دارد که از تعداد فعالیتهای تنش زایی که در آن کودک ممکن است تحت فشار جمعی قرار گیرد، کم کند.

نمونه ای از وقفه ها در لکنت زبان:

• وقفه ها ممکن است بصورت تکرار اصوات، هجاها یا کلمات باشند؛ مانند گفتن پ پ پدر.
• تطویل اصوات وجود داشته باشد، بگونه ای که به نظر میرسد کلمات کشیده شده اند؛ مانند گفتن ممممامان.
• توقف و سکون در تلفظ، بطوری که هیچ صدایی شنیده نمیشود. در نتیجه، ادای کلمه بصورت ناگهانی، همراه با فشار و تشنج میباشد.

افرادی که دچار لکنت زبان هستند ممکن است از ادای برخی کلمات یا موقعیتهای خاص که میدانند آنها را دچار مشکل خواهد کرد، پرهیز کنند. برخی تا حدی از گفتن برخی کلمات اجتناب کرده یا آن کلمات را جایگزین میکنند، تا افرادی که با آنها در ارتباطند متوجه نشوند که دچار لکنت میباشند. این حالت تحت عنوان لکنت زبان (گرفتگی زبان) نهان شناخته میشود.

فرد مبتلا به لکنت ممکن است حتی تا حد امکان از صحبت کردن دوری کند. به عنوان مثال:

• تغییر موضوع کلی که دارد در مورد آن صحبت میکند.
• دوباره گویی حاشیه ای (از علی..... اینو میخوام بگم که از علی.....)
• کلمه ای که روی آن لکنت میکند را حذف میکند.
• کلمه ای را با کلمه ای دیگر جایگزین میکند.
• طبق پژوهشهای مرکز مشاوره اینجا مکث، لکنت زبان (گرفتگی زبان) میتواند خفیف باشد و مشکل زیادی ایجاد نکند و یا شدید باشد، که در این صورت به یک اختلال زبانی جدی تبدیل خواهد شد.

لکنت زبان همچنین میتواند برای یک شخص متغیر باشد. این شخص ممکن است دوره هایی از لکنت داشته باشد، در حالی که پس از آن برای مدتی بتواند بدون لکنت حرف بزند.

آیا میتوان از لکنت زبان پیشگیری کرد یا از روند پیشرفت آن جلوگیری کرد؟

هیچکس نمیداند که چرا لکنت رخ میدهد، بنابراین هیچ راهی برای پیشگیری یا جلوگیری از آن وجود ندارد. هنگامی که شک کردید یا متوجه شدید که لکنت زبان ممکن است برای فرزند شما مشکل ایجاد کند، نباید آنرا نادیده بگیرید. مداخله زودرس میتواند کمک کننده باشد. ممکن است لکنت به این دلیل باشد کهدر پیامی که مغز کودک هنگام نیاز به صحبت کردن به ماهیچه های دهانش میفرستد، خطا یا تاخیری وجود دارد. این خطا یا تأخیر باعث می شود کودک هنگام صحبت کردن، ماهیچه های دهان خود را هماهنگ کند که منجر به لکنت زبان می شود.

لکنتدر خانواده ها وجود دارد. این بدان معنی است که لکنت ممکن است شاملژن هایی باشد که از یک یا هر دو والدین به کودکان منتقل میشود. اگر سایر افراد خانواده لکنت زبان داشته باشند، احتمال لکنت در کودک بیشتر است. اما این بدان معنا نیست که کودکی که سابقه لکنت در خانواده دارد، قطعاً دچار لکنت خواهد شد. لکنت ناشی از اضطراب یا استرس نیست. اما میتواند باعث استرس و اضطراب بخصوص برای نوجوانان شود. یک کودک نمیتواند لکنت زبان را از شخص دیگری بگیرد و کودکی که لکنت دارد نمیتواند آن را کنترل کند.

والدین چه کاری میتوانند انجام دهند

• از کودک نخواهید با دقت بیشتر یا «درست» صحبت کند. اجازه دهید که صحبت کردن تبدیل به فعالیتی مفرح و عاری از تنش باشد.
• از زمانی که دور میز برای صرف غذا جمع شده اید، برای مکالمه با کودک استفاده کنید. در این زمان تلاش کنید چیزهایی (رادیو، تلویزیون) که ممکن است حواس کودک را پرت کنند خاموش باشند.
• از انتقاد و یا اصلاح کلام کودک استفاده نکنید. به کودک نگویید که «شمرده صحبت کن»، «یک نفس عمیق بکش» و یا «عجله نکن». این پیشنهادات، اگر چه با نیت خیر ارائه شده باشند، صرفاً باعث میشوند که کودک بر لکنت خود بیشتر تمرکز کند و اضطراب بیشتری پیدا کند.
• زمانی که کودک شما احساس راحتی چندانی ندارد، از او نخواهید که با صدای بلند برای شما یا دیگران صحبت کند و یا کتاب بخواند. در این زمان و بجای این کار، کودک را به انجام فعالیتهایی ترغیب کنید که نیازمند صحبتهای کمتری است.
• زمانی که کودک لکنت دارد، صحبت او را قطع نکنید و به او نگویید که از اول شروع کند.
• به کودک خود نگویید که قبل از صحبت کردن فکر کند.
• تلاش کنید جو خانه را آرام نگه دارید.
• با کودک به آرامی و شمرده سخن بگویید و صحبت کنید و در زمانی که او حضور دارد، تلاش کنید با دیگران به آرامی و شمرده سخن بگویید.
• تلاش کنید در هنگام صحبت با کودک، ارتباط چشمی خود را بصورت طبیعی حفظ کنید. رفتاری نکنید که او فکر کند شما ناامید شده اید، ناراحت هستید و یا حوصله تان سر رفته است.
• اجازه دهید کودک با خودش صحبت کند و جملاتش را به پایان برساند.

ناروانی طبیعی گفتار NNP

در گروه سنی 2/5 تا 6 ساله که کودک در حال گذراندن رشد طبیعی گفتار و زبان است، گفتارش دچار تکرار کلمه ها، عبارت ها و یا مکث میشود.

این امر میتواند به دلایل زیر رخ دهد:

• افزایش واژگان
• رشد قواعد زبانی
• یادگیری تلفظ

فرق لکنت با ناروانی طبیعی گفتار:

• لکنت اختلالی است که فرد با آن متولد میشود.
• ناروانی گفتار در روند رشد گفتار و زبان ایجاد میشود و با مشاوره ساده برطرف میشود و جای نگرانی ندارد.

نکته مهم این است که تفکیک بین لکنت و NNF باید توسط یک متخصص شود.

درمان سریع لکنت زبان

درمان لکنت بر اساس سن فرد و اهداف ارتباطی، متفاوت است. یک آسیب شناس گفتار زبان (SLP) میتواند به شما کمک کند تا درمان هایی را که ممکن است برای شما یا فرزندتان بهترین نتیجه را دارد، تعیین کنید. اگر کودک شما بیشتر از 5 سال سن دارد و همچنان لکنت دارد، با دکتر خود یا گفتار درمانگر مشورت کنید. توصیه میشود برای درمان سریع لکنت زبان، در صورت بروز علائم زیر نیز با یک متخصص گفتار درمانگر ملاقات کنید:

• تکرار سیلاب های خاص در کلام کودک مکرراً اتفاق می افتد.
• تکرار کلمات و یا عبارات و بخشهایی از کلمات خاص، تشدید یافته است.
• متوجه فشار بیشتر در عضلات صورت کودک هنگام صحبت شده اید.
• افزایشی در طول کلماتی که کودک ادا میکند، وجود دارد.
• کودک از موقعیتهایی که نیازمند صحبت کردن است، اجتناب میکند.
• کودک از ترس لکنت خود، از کلمات خاصی اجتناب میکند.
• در هنگام لکنت کودک، متوجه حرکات اضافی در بدن و یا صورت کودک شده اید.

اگر کودک شما لکنت زبان دارد، با پزشک خود صحبت کنید، حتی اگر خیلی کوچک باشد. درمان زودرس میتواند به جلوگیری از تبدیل شدن لکنت زبان به یک مشکل مادام العمر کمک کند. درمان به شدت و دفعات لکنت زبان کودک شما بستگی دارد. ممکن است شما به یک متخصص گفتار درمانی ارجاع داده شوید. درمان به احتمال زیاد شامل ویزیتهای منظم با گفتاردرمانگر، به علاوه تمرینهای گفتار برای انجام در خانه خواهد بود. مهم است که از برنامه درمانی گفتاردرمانگر خود پیروی کنید. درمان همچنین شامل آموزش والدین به روشهای پشتیبانی از فرزند خود است.

نکاتی برای کمک به کاهش لکنت

در اینجا چند راه وجود دارد که شما یا فرزندتان میتوانید به کاهش علائم لکنت کمک کنید.

1. کاهش سرعت

یکی از موثرترین راه ها برای جلوگیری از لکنت این است که آهسته تر صحبت کنید. عجله برای تکمیل یک فکر می واند باعث لکنت زبان، تسریع گفتار یا مشکل در ادای کلمات شود. چند نفس عمیق و آهسته صحبت کردن، میتواند کمک کننده باشد. بگذارید اطرافیانتان بدانند که این کار را انجام میدهید و صبر آنها واقعاً میتواند کمک کند.

2. تمرین کنید

با یکی از دوستان نزدیک یا اعضای خانواده تماس بگیرید تا ببینید آیا میتوانند با شما بنشینند و صحبت کنند. تمرین گفتار در یک محیط امن ممکن است به شما کمک کند با خود و نحوه صحبت کردنتان، احساس آرامش بیشتری داشته باشید.

3. ذهن آگاهی را تمرین کنید

ذهن آگاهی نوعی مدیتیشن است که به شما امکان میدهد آرام باشید و روی افکار یا یک عمل خاص خود متمرکز شوید. این کار میتواند به آرامش شما کمک کند واضطراب تان را تسکین دهد. شواهد محدودی وجود دارد که نشان می دهد تکنیک های ذهن آگاهی می توانند در یک برنامه درمانی جامع برای لکنت کمک کنند. تحقیقات بیشتری برای تعیین اینکه کدام نوع از مراقبه ممکن است مفیدتر باشد، مورد نیاز است.

4. صدای خود را ضبط کنید

ضبط صدای خود میتواند به شما کمک کند تا پیشرفت خود را بهتر درک کنید. این کار میتواند به روشن کردن کلمات یا عباراتی که شما را به لکنت می اندازد کمک کند. صدای ضبط شده میتواند به شما کمک کند چیزهایی را بشنوید که قبلا متوجه نمیشدید. اگر متوجه شدید که گوش دادن به صدای خود، باعث ناراحتی یا اضطراب میشود، به آرامی شروع کنید. به خاطر داشته باشید که شنیدن پیشرفت خودتان میتواند دلگرم کننده باشد. اما هر تکنیکی برای همه افراد مؤثر نیست.

5. به دنبال درمانهای جدید باشید

در برخی موارد، یک دستگاه گوش تخصصی به نام مانیتور گفتار ممکن است مفید باشد. این دستگاه ها از نرم افزار بازخورد با تأخیر و تغییر فرکانس استفاده می کنند تا به شما کمک کنند روان تر صحبت کنید. این دستگاه مانند سمعک به داخل گوش کاربر متصل میشود و صدای شما را تغییر میدهد و کسری از ثانیه صدا را به تاخیر می اندازد. این کار میتواند به شما کمک کند، بدون لکنت صحبت کنید. اگرچه برخی تحقیقات در مورد کارایی دستگاه وجود دارد، اما مشخص نیست که آیا این اثرات طولانی مدت هستند یا خیر. محققان در حال بررسی چندین دستگاه و برنامه جدیدتر هستند که ممکن است در آینده نیز کمک کنند. با پزشک خود در مورد دستگاه های موجود فعلی که میتوانند برای شما موثر باشند، صحبت کنید.

مشاوره درمانی

1. بهتر است این مشاوره در حضور پدر و مادر صورت بگیرد.
2. تمام مدت با کودک و در حضورش شمرده و آهنگین صحبت کنید (حتی وقتی با تلفن و یا دیگران صحبت میکنید).
3. نباید به کودک دستور داد که گفتار خودش را اصلاح کند (مثل من بگو، آروم بگو).
4. در حضور کودک در مورد نحوه گفتارش صحبت نکنید؛ او نسبت به لکنت خود دید بیمارگونه پیدا میکند. تمریناتی که توسط گفتاردرمانگر به شما ارائه میشود، سر موقع حتما اجرا شود.

منابع: kidshealth.org و familydoctor.org و healthline.com و raisingchildren.net.au