نقاشی فعالیتی است که بصورت خودانگیخته تصاویر و اشکالی را ترسیم میکنیم و این فعالیت هنری نوعی بیان و ابراز خودمان برای ارتباط به صورت غیرکلامی است. در واقع نقاشی نوعی خلاقیت هنری است که برای رشد سلامت روانی، هیجانی و به عنوان درمانی مؤثر برای مشکلات سلامت روان در سنین مختلف استفاده میشود. نقاشی درمانی شامل استفاده از تکنیکهای خلاقانه مانند طراحی، نقاشی، کولاژ یا رنگ آمیزی است که به افراد کمک میکند با بیان هنرمندانه، بخشهای روانشناختی و عاطفی خودشان را بررسی کنند. نقاشی درمانی مبنی بر این باور است که ابراز وجود از طریق خلق اثر هنری برای کسانیکه به دنبال درک عمیق تری از خود و رفتارهایشان هستند، ارزش درمانی دارد.
نقاشی درمانی به ما کمک میکند تا دید بهتری نسبت به تعارضات درونی و بن بست های عاطفی خود داشته باشیم و درک کنیم که برای مقابله با آنها چه باید کرد. نقاشی درمانی برای افراد، زوجها و گروه ها در محیط های مختلف از جمله مشاوره خصوصی، بیمارستانها، مراکز سلامتی، مؤسسات اصلاحی، مراکز سالمندان و سایر محیط های اجتماعی استفاده میشود. برای نقاشی درمانی هیچ استعداد هنری لازم نداریم، زیرا جلسات و فرآیند این درمان برای خلق ارزش هنری نیست، بلکه ارتباط بین انتخاب های خلاقانه و زندگی درونی مان را کشف میکند. منظور از نقاشی درمانی، نقاش پروری و آموزش نقاشی نیست، بلکه راهی برای ارائه فرصتهایی به فرد است تا احساسات، عواطف، نیازها و حتی دانسته های خود را به نحوی که مایل است آزادانه بیان کند.
در نقاشی درمانی، برخی از هنرهای تجسمی و روان درمانی بعنوان یک شکل خاص و مستقل از درمان ادغام میشوند. اما در ترکیب با انواع دیگر درمان نیز استفاده میشود. به گفته انجمن هنر درمانی آمریکا، هنردرمانگران برای درک نقشی که رنگ، بافت و ابزارهای هنری مختلف در فرآیند درمانی ایفا میکنند. اینکه چگونه این ابزارها میتوانند به آشکار کردن افکار، احساسات و تمایلات روانی فرد کمک کنند، آموزش دیده اند.
چرا به نقاشی درمانی نیاز داریم؟
نقاشی درمانی بویژه زمانی که ارتباط کلامی امکان پذیر نیست یا به سختی امکان پذیر است، استفاده میشود. مانند کودکان پیش دبستانی، کودکان غیرمعمول یا بزرگسالانی با اختلال در توانایی صحبت کردن. همچنین برای کودکان و بزرگسالانی که قادر به صحبت کردن هستند اما از طریق هنر ارتباط بهتری برقرار میکنند، مؤثر است. نقاشی درمانی ممکن است به عنوان یک مداخله درمانی مستقل استفاده شود. یا ممکن است به عنوان یک عنصر کمکی در چارچوب بزرگتری از تکنیک های درمانی که برای بیمار اعمال میشود بکار رود.
چگونه نقاشی اثر درمانی دارد؟
برای بیان عمیق ترین چیزهایی که در روحمان، احساسات، امیدها، درگیریها و هر آنچه در درون خود احساس میکنیم، فعالیتهای هنری و نقاشی از معدود راه هاست. در واقع ما کلمات را داریم، اما کلمات نمیتوانند همه آنها را بیان کنند. ما به یک شیوه ابرازی نیاز داریم که کمتر انتزاعی باشد و به حواس و احساسات و تجربیات واقعی ما نزدیکتر باشد. ما تجربه هایمان را زندگی میکنیم، نه کلمات را. به همین دلیل ما به هنر نیاز داریم. بیش از هر چیز، هنر یک تجربه حسی است؛ زیرا باید از حواس و توانایی های خود برای ساختن هنر استفاده کنیم.
با هر نقاشی، به شناخت تازه ای در مورد خود میرسیم، زیرا هر محصول هنری که میسازیم، ویژگی بارز شخصیت ما را دارد. این بخشی از وجود ماست که توسط خودمان ساخته شده است و اگر با نگاهی دقیق در جستجوی آن باشیم، میتوانیم از آن برای کشف اعماق روح خود استفاده کنیم. اثر هنری و نقاشی ما به عنوان وسیله مؤثری برای یادآوری مجدد خاطرات فراموش شده و تعریف داستانهایی راجع به خودمان استفاده میشود و ممکن است پیامها و باورهای ذهن ناخودآگاهمان را آشکار کند.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: هنر درمانی و انواع و اهداف آن
در اینجا نقش درمانگر مطرح میشود که ما را در این سفر خلاقانه راهنمایی میکند. آنچه خلق میکنیم را تفسیر میکند، به ما کمک میکند خودمان را بهتر بشناسیم و بر برخی از موانع زندگی خود غلبه کنیم. با راهنمایی یک درمانگر باسواد، پیامها، نمادها و استعاره های غیرکلامی که اغلب در این اشکال هنری یافت میشوند را تفسیر میکنیم، که به درک بهتر احساسات و رفتارهایمان منجر میشود و اینگونه میتوانیم مشکلات عمیق تر را حل کنیم.
در نقاشی درمانی، فرآیند بسیار مهمتر از محصول است. مهم نیست که محصول نهایی چقدر از نظر زیبایی شناختی ارزشمند است. ارزش واقعی این است که نشان دهنده این است که در یک لحظه خاص از زمان، ما چه کسی هستیم و چه احساسی داریم. هنر و نقاشی درمانی کمک میکند تا بر لحظه حال تمرکز کنیم، پاسخ های عاطفی خود را شناسایی کنیم و احساسات و آگاهی بدن خود را به هم مرتبط کنیم و توانایی ما را برای کنترل و تنظیم هیجانات مان افزایش میدهد.
نقاشی درمانی در بسیاری از شرایط و تجربیات به ما کمک میکند مانند:
- کشف احساسات
- مشکلات عزت نفس
- استرس و اضطراب
- افسردگی
- آسیب های روانی
- سوگ و اندوه
- اختلالات شخصیت
- بیماری ها و ناتوانی های جسمی
نقاشی درمانی برای کودکان
کودکان نسبت به بزرگسالان، خزانه لغات معدودی برای بیان تجارب هیجانی خود دارند. نقاشی درمانی برای کودکان یک راه ارتباطی غیرکلامی را فراهم میکند که از طریق آن میتوانند آزادانه و بدون ترس از تهدید واکنش دیگران، مشکلاتی را که با آنها دست و پنجه نرم میکنند را بیان کنند. کودکان خود را در قالب نقاشی بیان میکنند و نقاشی به عنوان زبانی برای برون ریزی هیجاناتی نظیر خشم و پرخاشگری، ترسها و احساسات منفی و نیاز هایشان بکار میرود. کودک با نقاشی (گاهی همراه با نمایش و قصه گویی) میتواند وقایع زندگی اش را به اشکال مختلف درآورد. اینگونه میتواند بطور خلاقانه تغییراتی در قصه زندگی اش انجام داده و به حس تسلط و قدرتمندی برسد.
جلسات نقاشی درمانی چگونه است؟
مانند هر شکل دیگری از درمان، شما در اولین جلسه در مورد اینکه چه مشکلاتی دارید و چه کمکی نیاز دارید صحبت میکنید. پس از شنیدن پیشنهادات درمانگرتان، با هم یک طرح درمانی که شامل خلق آثار هنری نیز میشود طرح میکنید. هنگامی که نقاشی را شروع میکنید، گاهی اوقات درمانگر به سادگی روند شما را در حین کار، بدون دخالت یا قضاوت مشاهده میکند. در حین ترسیم نقاشی یا گاهی زمانیکه نقاشی خود را به پایان رساندید. درمانگر از تجربه و احساسات شما سوالاتی میپرسد. مانند:
- چه احساساتی در حین این کار دارید؟
- ترسیم چه بخش هایی برای شما سخت یا آسان بوده است؟
- چه خاطراتی برای شما یادآوری شده است؟
- چه افکاری وایده هایی در حین نقاشی دارید؟
پیشنهاد میکنیم بخوانید: نقش هنر در پرورش خلاقیت کودکان چیست؟
درمانگران با توجه به مسائل و تجربیات هر مراجع و با خلاقیت از انواع تکنیکهای درمانی و مداخلات مختلف استفاده میکنند. به عنوان مثال درمانگر ممکن است شما را راهنمایی کند تا ساختارهای کلی اعضای خانواده خود را رسم کنید، در ارتباط آزادانه درباره آثار هنری شرکت کنید، یا داستانی را از طریق یک نقاشی تعریف کنید. خیلی مهم است درمانگری را پیدا کنید که با او احساس راحتی میکنید، میتوانید قبل از شروع فرایند درمان از او سوالات مختلفی بپرسید. سوالاتی مانند:
- او چگونه به نگرانی های خاص شما کمک میکند؟
- قبلا با چنین مشکلاتی مواجه شده اند؟
- روند درمانی اوچگونه است؟
- زمان بندی جلسات و مدت زمانی که درمان طول میکشد چقدر است؟
منابع:
- psychologytoday.com
- سخا،س؛ مظفری،م؛سامانی،س؛امینی منش،س؛(1400)، مقایسه اثربخشی نقاشی درمانی، گلبازی، و روش تلفیقی بر تاب آوری کودکان با اختلال نارسایی توجه/ فزون کنشی
- قدم پور،ع؛ امیریان، ل؛ رادپور،ف؛(1398)، تأثیر نقاشی درمانی گروهی بر احساس تنهایی، مهار خشم، و سازش یافتگی اجتماعی دانش آموزان ابتدایی
