هسته دم دار (دو هسته - یکی در هر طرف مغز) که یکی از ساختارهای عقده های قاعده ای هستند، در زیر قشر مغز، در کنار بطن های جانبی قرار دارند. دم یک ساختار C شکل با قسمت قدامی ضخیم به نام سر است که با امتداد آن به سمت پشت مغز باریک تر می شود. قسمت میانی هسته دم دار به نام بدنه شناخته می شود و این قسمت به سمت دم منقبض می شود.
هسته دم دار در کنار پوتامن قرار دارد و توسط «پل» هایی از ماده خاکستری به پوتامن متصل می شود که باعث می شود اتصال بین دو ساختار ظاهری راه راه به خود بگیرد. به همین دلیل، دم و پوتامن - همراه با هسته اکومبنس، که در مجاورت هر دو ساختار است - در مجموع به عنوان استریاتوم نامیده می شوند.
کارکرد هسته دم دار چیست؟
هسته دم دار بخشی از عقده های پایه در نظر گرفته می شود. عقده های قاعده ای گروهی از هسته های زیر قشری هستند که در انواع عملکردهای شناختی و عاطفی درگیر هستند، اما بیشتر به خاطر نقششان در حرکت شناخته می شوند.
نقش عقده های پایه در حرکت به طور کامل درک نشده است، اما یک فرضیه رایج نشان می دهد که عقده های پایه برای تسهیل حرکات مورد نظر مهم هستند و در عین حال حرکات ناخواسته و یا رقابتی را مهار می کنند. عقده های قاعده ای برای انجام عملکردهای مرتبط با حرکت خود، نیاز به دریافت اطلاعات از قشر مغز در مورد حرکاتی دارند که میخواهید انجام دهید. بیشتر این اطلاعات دریافتی ابتدا از طریق مسیری به نام مسیر کورتیکوستریتال به هسته دم دار یا پوتامن می رود. بنابراین هسته دم دار به عنوان یکی از هسته های ورودی اصلی برای عقده های پایه عمل می کند.
نورون های دم دار به سایر نواحی عقده های قاعده ای گسترش می یابند. عمدتاً گلوبوس پالیدوس و در درجه ای کمتر، جسم سیاه. اکثر این نورون ها حاوی انتقال دهنده عصبی GABA هستند و مسیرهایی را ایجاد می کنند که تصور می شود در تسهیل یا مهار حرکات (بسته به مسیر) نقش دارند. تحقیقات نشان میدهد که نورون های دم دار در هنگام شروع حرکت بسیار فعال هستند. به نظر می رسد فعالیت آنها به ویژه با حرکات چشم مرتبط باشد، زیرا نورون های دم دار تمایل دارند قبل و در حین حرکت چشم ها شلیک کنند.
با این حال، تصور می شود که هسته دم دار بیش از عملکرد حرکتی درگیر باشد. به عنوان مثال، مطالعات تصویربرداری عصبی نشان داده اند که هسته دم دار ممکن است به طور کلی در رفتار هدفمند و به طور خاص در انتخاب اقداماتی که احتمالاً منجر به یک نتیجه مثبت می شود، نقش داشته باشد. هسته دم دار ممکن است به انواع دیگر عملکردهای شناختی از یادگیری عادت تا توجه نیز کمک کند.
در صورت آسیب هسته دم دار چه اختلالی ایجاد می شود؟
اختلال عملکرد در دم می تواند عاملی برای تعدادی از اختلالات باشد، اما به شدت با مشکلات عملکرد حرکتی مرتبط است. برای مثال، بیماری کره هانتینگتون که با حرکات سریع، تند و غیر ارادی مشخص می شود. همچنین با انحطاط و مرگ نورون ها در هسته دم دار و پوتامن همراه است. این نورون ها ممکن است با مهار حرکات ناخواسته درگیر باشند و تخریب آنها ممکن است باعث شود که سرکوب حرکت غیرارادی دشوارتر شود. علاوه بر این، تخریب عصبی دمی با اختلالات شناختی در هانتینگتون، مانند نقص در توجه و حافظه فعال مرتبط است.
تخریب عصبی در عقده های قاعده ای نیز نشانه پاتولوژیک بارز بیماری پارکینسون است، وضعیتی که باعث حرکت آهسته و پر زحمت همراه با لرزش (در میان سایر علائم) می شود. در پارکینسون، تخریب عصبی عمدتاً در جسم سیاه رخ می دهد. با این حال، سایر نواحی عقده های قاعده ای نیز در پارکینسون تحت تأثیر قرار می گیرند و تصور می شود که تخریب عصبی در دمی ممکن است به علائم حرکتی و شناختی پارکینسون کمک کند.
اختلال عملکرد هسته دم دار در تعدادی از اختلالات دیگر مانند اختلال وسواس فکری و عملی و اختلال کمبود توجه بیش فعالی مرتبط است. اما سهم بالقوه هسته دم دار در آن اختلالات همچنان در حال بررسی است، همانطور که به طور کلی وسعت کامل عملکردهای شناختی دم در حال بررسی است. عملکردهای مرتبط با حرکت آن بسیار بهتر درک شده است، اما حتی در آن زمینه هنوز جزئیات زیادی باید بررسی شود.
منبع: neuroscientificallychallenged.com
