روش های تدریس در کیفیت یادگیری موثر است و انتخاب نوع تدریس توسط معلم اهمیت زیادی دارد. در این یادداشت به خصوصیات روش «تدریس مستقیم» و تاثیر آن بر بروز خلاقیت دانش آموزان نگاهی داشته ایم. روش تدریس به صورت مستقیم اشاره به شکلی از تدریس دارد که (ترکیبی است از توضیح یک مفهوم یا مهارت تازه به گروه بزرگی از دانش آموزان و واداشتن آنها به آزمون درک مطالب در تمرین تحت هدایت معلم) یعنی به صورت تمرین کنترل شده و تشویق آنها برای ادامه تمرین. روند تدریس به این صورت است که پیش از ارائه و توضیح مطالب جدید تهیه چهارچوبی برای درس انجام می شود و فعالیت شاگردان جهت داده می شود.
مطالب هدایت شده به این ترتیب عنوان می شوند
- فعالیت های سرآغازی که سرفصل های درس را مشخص می کنند و اگر پیش نیازی لازم باشد توسط معلم عنوان می شود.
- بیان هدف درس.
- فراهم آوردن جهت های روشن و صریح درباره مطالبی که قرار است ارایه شود.
- صحبت با شاگردان درباره مطالبی که به کار خواهند رفت و فعالیت هایی که در خلال درس انجام خواهد شد.
- ارائه مرور اجمالی درس.
هنگامی که زمینه یادگیری فراهم شد آموزش می تواند با ارائه مفهوم با مهارت جدید آغاز شود. موفقیت شاگردان در یادگیری مطالب جدید در گرو تمامیت و کیفیت توضیح اول معلم است. معلم موثر در مقابل معلم ناموثر وقت بیشتری صرف توضیح و نمایش مطالب جدید می کند.
ارائه مطالب به این روال مناسب است
- ارائه مطالب به صورت گام های کوتاه به نحوی که در هر زمان بر یک نکته تسلط پیدا شود.
- فراهم آوردن مثال های بسیار و مختلف از مهارت ها و مفاهیم جدید.
- الگو سازی یا ارائه نمایش های نقلی درباره وظیفه یادگیری.
- اجتناب از انحراف از موضوع و پرداختن به موضوع.
- توضیح درباره نکات دشوار مطالب.
پس از توضیح نوبت به مباحثه می رسد که در آن معلم درک شاگردان از مفهوم یا مهارت جدید را کنترل می کند. اشتباهاتی که دراینجا معمول است در هنگامی پیش می آید که از شاگردان می پرسند مطالب را یادگرفته اند یا اینکه آیا سوالی دارند؟
اگر کسی پاسخ نداد یا تنها چند نفر از شاگردان پاسخ دادند معلم با این تصور که همه شاگردان مطالب را به خوبی یادگرفته اند تدریس را ادامه می دهد. معلمان موثر نسبت به معلمان ناموثر سوالات بیشتری که درک شاگردان را کنترل کند طرح می کنند. هنگام طرح سوال باید اطمینان داشته باشند که همه شاگردان فرصت پاسخ می یابند نه فقط آنهایی که دستانشان را بلند می کنند یا صدای بلندتری دارند این کار را میتوان با نوبت دادن به شاگردان بر طبق یک شکل منظم کنترل کرد.
در صورت طرح سوال یا تصحیح اشتباه میتوان مطالب را تکرار کرد. به هیچ وجه به لحاظ رفتاری به شاگرد بازخورد مثبت و تشویق برای پاسخ نادرست داده نمی شود. بعد از 90 درصد درستی کار میتوان وارد مرحله تمرین منظم مطالب شد. گردش معلم در کلاس هنگام حل مسائل توسط شاگردان مفید است.
تمرین جالب در روشهای آموزشی
تمرین در این روش قلب استراتژی است تمرین منظم و پشت سر هم شاگردان در حالی که معلم کنترل می کند به طور مستقل در جای خود تمرین می کنند. طول مدت هر جلسه تمرین مهم است. هر قدر فرد مهارتی را بیشتر به تمرین در آورد زمان فراموشی آن به عقب می افتد. دوره های تمرین بهتر است که به لحاظ تعداد کم تر و طولانی باشد تا موجب یادگیری بهترمی شود. آغاز تمرین باید کنترل شود زیرا عملکرد نادرست در این مرحله مزاحم یادگیری است و باید باز خورد اصلاحی انجام شود.
مراحل تدریس به روش مستقیم
جهت یابی
معلم محتوای درس را سامان می دهد، یادگیری های گذشته را مرور می کند، هدفهای درس را سامان می دهد و روال انجام کار را برای درس سامان می دهد.
ارائه مطالب
معلم مفاهیم یا مهارت نو را توضیح داده یا نمایش می دهد، ارائه دیداری وظیفه را تدارک می بیند و درک مطالب را کنترل می کند.
تمرین ساختمند
معلم گروه را در ضمن نمونه های تمرین گام به گام و مشخص رهنمود می دهد، شاگردان به سوالات پاسخ می دهند و برای غلط ها بازخورد اصلاحی تهیه کرده و تمرین صحیح را تقویت می کند.
تمرین رهنمود یافته
شاگردان بطور نیمه مستقل تمرین می کنند، معلم در کلاس گردش می کند و تمرین شاگردان را کنترل می نماید و از طریق پاداش و نشانه های فوری بازخورد می دهد.
تمرین مستقل
شاگردان در منزل یا در کلاس بطور مستقل تمرین می کنند، باز خورد به تاخیر می افتد و تمرینات مستقل در تداوم دوره انجام می گیرد. به این معنی که تمرینات در خانه انجام می شود و کنترل آن در کلاس درس.
مولفه های خلاقیت
برای اینکه بتوانیم بررسی کنیم که این روش تدریس بر خلاقیت دانش آموزان چه تاثیری دارد باید مولفه های خلاقیت را بشناسیم از جمله این مولفه ها عبارتند از:
- مهارت سوال پردازی
- مهارت جست و جوی ارتباطات و متغیرهای موضوعات
- مهارت انتخاب و تصفیه اطلاعات براساس کارآمدی
- مهارت مطالعات تطبیقی
- مهارت شبیه سازی اطلاعات و الگوها
با توجه به اینکه تمرینات زیادی در این روش انجام می شود خصوصاً در تمریناتی که دانش آموزان در خانه به صورت مستقل انجام میدهند می توانند مولفه های خلاقیت را لحاظ کنند. اما با توجه به محدود بودن مطالب و تاکید بر مطالعه زیاد یک سری مطالب خاص بسیاری از مولفه های خلاقیت در این روش قابل تمرین نیستند.
به عنوان مثال: جست و جوی ارتباطات بین مطالب یا مهارت انتخاب و تصفیه اطلاعات بر اساس کار آمدی قابل تمرین نیست و تمامی مطالب ارائه شده باید به همان صورت تمرین شوند. تعداد زیاد دانش آموزان نیز مانع از نشان دادن توانایی های دانش آموزان است. میتوان این برداشت را از مطالب عنوان کرد که این روش تدریس برای علوم پایه و آموزش فرمول های دروسی مانند ریاضی منفی است اما برای دروس مفهومی مانند مطالب علوم انسانی بهتر است از روش های دیگر تدریس که شاگردان در آن فعال ترند استفاده شود.
نتیجه: روش تدریس مستقیم تکیه مستقیم بر توانایی های معلم دارد و نقش فعال را در این روش معلم دارد و از شاگردان بیشتر انتظار می رود که شنونده فعال باشند و از عهده تمرینات به خوبی برآیند. در این روش بیشتر مولفه های خلاقیت برای دانش آموزان قابل تمرین نیستند.
تاثیر تدریس به روش مستقیم در پرورش و افزایش خلاقیت
تدریس به روش مستقیم یکی از روش هایی است که در آن معلم به صورت مستقیم مطالب و مفاهیم را به دانش آموزان انتقال می دهد و آنها را درک و یادگیری می کند، معمولاً با استفاده از محتواهای ارائه شده توسط کتاب های درسی یا منابع آموزشی دیگر. این روش معمولاً به عنوان یکی از روش های سنتی تدریس شناخته می شود.
از نظر اثراتش بر خلاقیت، باید توجه داشت که تدریس به روش مستقیم معمولاً به دانش آموزان کمتر فرصت می دهد تا خودشان را در فرآیند یادگیری فعال و خلاقانه ای قرار دهند. این روش ممکن است باعث تضییق در گفتگوها، کاهش تعامل و مشارکت دانش آموزان و حتی کاهش توانایی های ذهنی مانند خلاقیت شود.
اما در برخی موارد، تدریس به روش مستقیم همچنین می تواند به گونه ای باشد که از خلاقیت دانش آموزان حمایت کند. به عنوان مثال، اگر معلم با استفاده از این روش ایده های جدید و پررونق را مطرح کند، دانش آموزان ممکن است تشویق شوند تا به طراحی ها و ایده های خودشان بیشتر فکر کنند. همچنین، ارائه مطالب به صورت سازمان یافته و واضح می تواند پایه های لازم را برای تفکر خلاقانه فراهم کند.
در کل، تأثیر تدریس به روش مستقیم بر خلاقیت دانش آموزان بستگی به رویکردها و روش های استفاده شده توسط معلم دارد. استفاده از تنوع در روش های تدریس، ارتقاء تفکر انتقادی و اشتیاق به یادگیری می تواند به ارتقای خلاقیت دانش آموزان کمک کند.
انواع روش تدریس برای نوجوانان
برای نوجوانان، استفاده از روش های تدریس متنوع و مناسب می تواند بهبود یادگیری و توسعه مهارت های آنها را تضمین کند. در اینجا چند نمونه از انواع روش های تدریس برای نوجوانان ذکر می شود:
- روش تدریس تعاملی: در این روش، معلم با دانش آموزان تعامل بیشتری دارد و فرصت هایی برای بحث، گفتگو و تبادل نظر فراهم می آورد. این روش از فعالیت های گروهی، نقش آفرینی، بازی ها و مطالبات تعاملی استفاده می کند تا دانش آموزان را در فرآیند یادگیری فعال و مشارکتی قرار دهد.
- روش مشکل محور: در این روش، معلم با ارائه مسائل و مشکلات واقعی و چالش برانگیز، دانش آموزان را به حل مسائل و استفاده از تفکر خود برای یافتن راه حل های ممکن تشویق می کند. این روش به دانش آموزان اجازه می دهد تا مهارت های تفکر انتقادی و مسئله محور را تقویت کنند.
- روش کشفی: در این روش، دانش آموزان به صورت خودکار و با استفاده از منابع مختلف به کشف مفاهیم و مطالب می پردازند. معمولاً از فعالیت های مانند پروژه های تحقیقاتی، آزمایشگاهی، مطالعه مستقل و جستجوی اینترنتی استفاده می شود تا دانش آموزان خود را در یادگیری مشارکتی بیشتری ببینند.
- روش نظارت شده: این روش شامل راهنمایی و پشتیبانی معلم در طول فرآیند یادگیری است. معلم نقشی فعال در هدایت دانش آموزان دارد و از طریق ارائه توضیحات، مشاوره و بازخورد، آنها را در یادگیری و فرآیند حل مسائل راهنمایی می کند.
روش دستیابی به مهارت های عملی: این روش از فعالیت های عملی مانند کارگاه ها، آزمایشگاه ها، و وظایف عملی استفاده می کند تا دانش آموزان را به اجرای عملی و تجربی مهارت های خود تشویق کند.
بهترین نوع روش تدریس برای نوجوانان
انتخاب بهترین نوع روش تدریس برای نوجوانان به ویژگی ها و نیازهای مختلف آنان، محیط آموزشی، و هدف های آموزشی و یادگیری بستگی دارد. هر روش تدریس می تواند مزایا و محدودیت های خود را داشته باشد. با این وجود، روش های تدریس تعاملی و مشارکتی به عنوان یکی از بهترین روش ها برای نوجوانان شناخته می شوند. این روش ها شامل موارد زیر می شوند:
روش تعاملی:
این روش به نوجوانان اجازه می دهد تا در فرآیند یادگیری فعال شرکت کنند و از تجربیات یکدیگر بهره برند. تبادل نظر و گفتگوهای گروهی از این روش استفاده می شود که به نوجوانان اجازه می دهد نقدهای خود را ارائه داده و با ایده های دیگران آشنا شوند. این روش می تواند باعث افزایش تعاملات اجتماعی، تفکر انتقادی و مهارت های ارتباطی در نوجوانان شود
پیشنهاد می کنم این مقاله بخوانید: درمان انواع اختلالات یادگیری
روش مسئله محور:
با ارائه مسائل و چالش های واقعی، این روش به نوجوانان کمک می کند تا مهارت های حل مسئله و تفکر انتقادی خود را تقویت کنند. نوجوانان با تعامل مستقیم با مسائل و مشکلات، مهارت های عملی و عقلانی خود را تقویت می کنند.
روش کشفی:
در این روش، نوجوانان فرصت دارند تا با تجربه و کشف خود، مفاهیم و مطالب را درک کنند. این روش از محیط های آموزشی تعاملی، آزمایشگاهی و تجربی استفاده می کند که به نوجوانان اجازه می دهد تا به صورت عملی مطالب را تجربه کنند.
روش نظارت شده:
این روش شامل هدایت و راهنمایی مستقیم معلم است که به نوجوانان کمک می کند تا در فرآیند یادگیری راهنمایی شوند و بازخورد مناسب را دریافت کنند. این روش می تواند به نوجوانان اعتماد به نفس بیشتری در مواجهه با چالش های یادگیری بدهد. در نهایت، بهترین روش تدریس برای نوجوانان باید با توجه به محیط و شرایط آموزشی خاص هر موقعیت و با توجه به اهداف آموزشی و نیازهای یادگیری آنان انتخاب شود.
