چرا برخی افراد مرتکب جرم میشوند؟ این پرسشی است که روانشناسی جنایی تلاش می‌کند به آن پاسخ دهد. این شاخه از روانشناسی، افکار، انگیزه‌ها و الگوهای رفتاری مجرمان را بررسی می‌کند تا بتواند علل وقوع جرم و راه‌های پیشگیری از آن را شناسایی کند. حقیقت یا خیال؟ تأثیر تلویزیون بر روانشناسی جنایی
در سال‌های اخیر، محبوبیت سریال‌هایی مانند سریال‌هایی مانند Mindhunter، یا همان سکوت بره ها The Silence of the Lambs و فیلم‌هایی مانند Se7en باعث افزایش علاقه عمومی به این حوزه شده است. اما آیا تصویر ارائه‌شده در این سریال‌ها با واقعیت مطابقت دارد؟ روانشناسی جنایی در دنیای واقعی به تحقیقات علمی پیچیده، تحلیل شخصیت‌های جنایی و همکاری با سیستم‌های قضایی وابسته است.
روانشناسی جنایی و پزشکی قانونی: دو مسیر مرتبط، اما متفاوت؛ اگرچه روانشناسی جنایی و روانشناسی پزشکی قانونی اغلب به جای یکدیگر به کار می‌روند، اما تفاوت‌هایی اساسی دارند. روانشناسان جنایی بر تحلیل رفتار مجرمان تمرکز دارند، در حالی که روانشناسان پزشکی قانونی در روندهای قانونی و شهادت‌های دادگاهی نقش دارند.
🧐چه چیزی ذهن یک مجرم را شکل می‌دهد؟
ژنتیک، محیط اجتماعی، آسیب‌های روانی، و اختلالات شخصیتی همگی میتوانند در شکل‌گیری رفتارهای جنایی نقش داشته باشند. اینجاست که روانشناسی جنایی وارد عمل شده و به تجزیه و تحلیل عمیق‌تر انگیزه‌های مجرمان و ارائه راهکارهای عملی برای پیشگیری از جرم می‌پردازد.
| نوع مجرم |
اختلالات روانی رایج |
مواد مخدر رایج |
ویژگی‌های رفتاری |
روش‌های جنایت |
فیلم‌های مرتبط |
کتاب‌های پیشنهادی |
| روان‌پریش (Psychopath) |
اختلال شخصیت ضداجتماعی، خودشیفتگی |
کوکائین، LSD، الکل |
بی‌احساس، کنترل‌گر، باهوش |
قتل سریالی، کلاهبرداری |
American Psycho, Silence of the Lambs |
ذهن خطرناک - آناتومی خشونت |
| جامعه‌ستیز (Sociopath) |
اختلال شخصیت ضداجتماعی، مرزی |
مت‌آمفتامین، هروئین |
تکانشی، پرخاشگر، غیرقابل پیش‌بینی |
سرقت مسلحانه، خشونت خیابانی |
Joker, No Country for Old Men |
جرم‌شناسی و روانشناسی جنایی |
| قاتل سریالی (Serial Killer) |
اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت ضد اجتماعی |
الکل، مواد توهم‌زا |
روش‌مند، دقیق، کاریزماتیک |
قتل‌های برنامه‌ریزی‌شده |
Zodiac, Se7en
|
روانشناسی قاتلان زنجیره‌ای |
| کلاهبردار (Con Artist) |
اختلال شخصیت خودشیفته، ماکیاولیسم |
الکل، کوکائین |
فریبکار، کاریزماتیک، دست‌کاری‌گر |
کلاهبرداری مالی، جعل اسناد |
Catch Me If You Can, The Wolf of Wall Street |
ذهن فریبکار - هنر فریب |
| تروریست (Terrorist) |
پارانویا، افکار وسواسی-جبری |
بدون مصرف مشخص |
متعصب، ایدئولوژیک، افراطی |
عملیات انتحاری، خشونت سازمان‌یافته |
Zero Dark Thirty, Munich |
روانشناسی تروریسم |
روانشناس جنایی چه کار می کند؟
چرا برخی افراد به سمت جرم کشیده میشوند؟ روانشناس جنایی دقیقاً به همین سؤال پاسخ می‌دهد! این متخصصان ذهن مجرمان را رمزگشایی کرده و با تحلیل الگوهای رفتاری، احتمال ارتکاب جرم مجدد را پیش‌بینی میکنند. برخلاف تصویرسازی‌های هیجان‌انگیز در فیلم‌ها، روانشناسان جنایی معمولاً مستقیماً در بازجویی‌ها حضور ندارند، اما داده‌های آنها برای کارآگاهان و بازرسان حیاتی است.
واقعیت این است که حل یک پرونده جنایی چند ساعت یا چند روزه ممکن نیست! برخی تحقیقات ماه‌ها یا حتی سال‌ها به طول می‌انجامند. برخلاف آنچه در سریال‌ها می‌بینید، روانشناسی جنایی دنیایی پیچیده، علمی و پر از رمز و رازهای رفتاری است. در ادامه این مقاله، به ابعاد واقعی و علمی این حوزه خواهیم پرداخت و شما را با واقعیت‌های پنهان ذهن مجرمان آشنا خواهیم کرد!🧠
✅ کدام ویژگی روانشناسان جنایی برای شما جذاب‌تر است؟
پروفایلر جنایی (Profiler): رمزگشای تاریک‌ترین ذهن‌ها
پروفایل جنایی یکی از جذاب‌ترین و البته پیچیده‌ترین وظایف روانشناس جنایی است. اما آیا آنچه در فیلم‌ها می‌بینید، واقعیت دارد؟
این روش که به تحلیل شخصیت مجرمان مشهور است، برای دهه‌ها به‌صورت غیررسمی مورد استفاده قرار می‌گرفت. اما اولین پروفایل حرفه‌ای در دهه ۱۹۴۰ شکل گرفت، زمانی که دولت آمریکا از یک روانپزشک خواست تا تحلیلی روانشناختی از آدولف هیتلر ارائه دهد. امروز، سازمان‌هایی مانند FBI از این روش برای پیش‌بینی رفتار مجرمان و شناسایی مظنونان استفاده میکنند.
اما واقعیت چیست؟
برخلاف آنچه در فیلم‌ها و سریال‌ها دیده‌اید، روانشناسان جنایی به‌ندرت مستقیماً در بازجویی‌ها حضور دارند. وظیفه اصلی آنها تحلیل داده‌های جرم‌شناسی، ارائه الگوهای رفتاری، و تدوین استراتژی‌های مصاحبه با مجرمان است. گاهی اوقات، آنها از صحنه جرم بازدید میکنند، اما بیشتر وقت خود را در دفاتر تحقیقات، میان انبوهی از پرونده‌ها، سپری میکنند.
چرا پروفایل جنایی مهم است؟
🔹 افزایش سرعت دستگیری مجرمان
🔹 پیش‌بینی الگوهای رفتاری و احتمال ارتکاب جرم مجدد
🔹 ایجاد راهکارهای علمی برای بازجویی و تحلیل جرم
درحالی‌که تشخیص هویت جنایی تنها یکی از وظایف روانشناسان جنایی است، اما بدون شک یکی از کلیدی‌ترین مهارت‌ها در حل پرونده‌های پیچیده محسوب می‌شود.
مشاوره مجرمان روانی: ورود به تاریک‌ترین ذهن‌ها
روانشناسان جنایی نقشی فراتر از تحلیل جرم و تشخیص هویت مجرمان دارند؛ آنها مستقیماً با مجرمان روانی در تعاملند و با ارزیابی‌های تخصصی، به درک عمیق‌تر از انگیزه‌های جرم کمک میکنند.
اما وظایف آنها دقیقاً چیست؟
🔹 ارزیابی روانشناختی مجرمان: بررسی اینکه چرا و چگونه یک فرد به سمت جرم کشیده شده است.
🔹 مشاوره و درمان مجرمان روانی: برخی مجرمان دارای اختلالات روانی مانند سایکوپاتی، خودشیفتگی شدید یا اسکیزوفرنی هستند که نیاز به مداخلات روان‌درمانی ویژه دارند.
🔹 همکاری با نهادهای اجرای قانون: روانشناسان جنایی به کارآگاهان کمک میکنند تا سوالات بازجویی را هوشمندانه طراحی کنند و از رویکردهای علمی در روند تحقیقات جنایی استفاده کنند.
روانشناسی جنایی در دنیای دیجیتال
امروزه، بسیاری از روانشناسان در حوزه جرایم سایبری فعالیت دارند؛ از تحلیل روانی شکارچیان اینترنتی گرفته تا بررسی الگوهای رفتاری در کلاهبرداری‌های آنلاین.
چرا این نقش کلیدی است؟
مشاوره تخصصی، نه‌تنها به کشف انگیزه‌های روانی جرم کمک می‌کند، بلکه می‌تواند از وقوع مجدد جرم پیشگیری کند. شناخت عمیق‌تر این حوزه، به جامعه و سیستم قضایی در مدیریت مجرمان خطرناک و بازپروری آنها یاری می‌رساند.
ارزیابی روانشناختی مجرمان
ارزیابی ذهن و زبان بدن یکی دیگر از جنبه های مهم روانشناسی جنایی است. انجام آزمایش روانشناختی برای تعیین وضعیت روانی مظنون، بخشی جدایی ناپذیر از روند دادرسی است. به عنوان مثال، یک روانشناس ممکن است تشخیص دهد که فرد مظنون برای محاکمه در وضعیت روانی پایداری قرار دارد یا ندارد یا اینکه از ویژگی های شخصیتی متناسب با جرمی که علیه او مطرح شده است برخوردار است.
پژوهش در زمینه روانپزشکی جنایی
روانشناسان جنایی ممکن است تحقیقاتی انجام دهند که دارای نتایج عملی گسترده ای در مطالعه جرم شناسی و روند قانونی آن باشد. به عنوان مثال، روانشناسان تحقیقاتی را در مورد حافظه، شهادت شاهدان عینی، جمع آوری مدارک و اعترافاتی انجام داده اند که بر نحوه عملکرد متخصصان و وکلای انتظامی در پرونده های حقوقی کیفری تأثیر گذاشته است.
شهادت در دادگاه
روانشناسان جنایی غالباً باید برای ارائه شهادت شاهد خبره در دادگاه حاضر شوند. روانشناسانی وجود دارند که تمام عملکرد آنها بر اساس ارائه نظر تخصصی آنها است. آنها قضاوت خود را بر اساس آزمایشی که انجام داده اند و یا از طریق تجزیه و تحلیل ارزیابی و شواهد ارائه شده توسط متخصصان دیگر ارائه می کنند.
روان درمانی
همچنین ممکن است از روانشناس جنایی خواسته شود تا شرایط روان درمانی را برای افرادی که مرتکب جرم شده اند فراهم کند. نقش آنها این است که به مراجعین خود کمک کنند تا با عواقب رفتار مجرمانه کنار بیایند و در مرحله توانبخشی نیز به آنها کمک کنند تا بتوانند جزو اعضای موثر و مفید جامعه باشند. در نظر داشته باشید که مجرم روانی حتما قاتل زنجیره ای نیست!! پس بسیاری از مجرمان در صورتی که مشکلات آنها خطرناک نبوده باشد و درمان شده باشند می توانند به زندگی برگردند.
آموزش
یک روانشناس جنایی می تواند در سطح دانشگاهی و در یک گروه روانشناسی یا دادگستری کیفری تدریس کند. به علاوه، آنها می توانند دوره ها یا سمینارهایی را در مراکز آموزش اجرای قانون، مانند دوره هایی که توسط یک آژانس فدرال (به عنوان مثال DEA) یا پلیس اداره می شود ارائه دهند.
روانشناسی جنایی در برابر روانشناسی قانونی
بسیاری از افراد از اصطلاحات روانشناس جنایی و پزشکی قانونی به جای یکدیگر استفاده می کنند. افراد می توانند هر کدام از اینها را به عنوان نقشی برای خود بپذیرند و وظایف مشابهی را انجام دهند. با این حال، برخی تمایزها بین این دو حوزه به چشم می خورد. اگر در مورد هویت مجرمی صحبت میکنید احتمالاً در حوزه روانشناسی جنایی قرار می گیرید.
از سوی دیگر روانشناس قانونی بیشترین ارزیابی در خصوص جرایم را انجام می دهد اما انجام آزمایشات برای شخصی که خود را روانشناس جنایی معرفی می کند نیز ممنوع و غیرممکن نیست. روانشناسان جنایی بسیاری از تحقیقات و داده ها را در تعیین ترکیب روانی مجرمان بررسی می کنند، اما بسیاری از افرادی که تحقیقات تجربی انجام می دهند، روانشناسان قانونی معرفی می شوند. تمایز دیگر این است که روانشناسان پزشکی قانونی به انواع امور حقوقی، از جمله پرونده های مدنی رسیدگی می کنند، در حالی که روانشناسان جنایی، امور کیفری را مورد توجه قرار می دهند.
محیط کار روانشناسان جنایی و درآمد آنها
یک روانشناس جنایی ممکن است زمان قابل توجهی را صرف مصاحبه با مردم، تحقیق در مورد سابقه زندگی یک مجرم یا ارائه شهادت متخصص در دادگاه کند. در برخی موارد، روانشناسان جنایی ممکن است با پلیس و مأموران ویژه همکاری نزدیک داشته باشند تا به حل جنایات کمک کنند و این کار اغلب با شناخت مشخصات قاتلان، متجاوزان و سایر مجرمان خشن صورت می گیرد.
در آمریکا و اروپا روانشناسان جنایی در تعدادی از موسسات مختلف استخدام شده اند. بعضی از آنها برای دولت محلی، ایالتی یا فدرال کار می کنند، در حالی که دیگران به عنوان مشاورینی مستقل از خود اشتغالی برخوردارند. اگرچه هنوز هم کسانی هستند که آموزش روانشناسی جنایی را در سطح دانشگاه یا در مراکز آموزش تخصصی جرم شناسی نیز انتخاب می کنند.
روانشناسان جنایی اغلب وقت خود را بین کار کردن در یک دفتر و دادگاه تقسیم می کنند، اما میتوانند مدتی را نیز در همین زمینه و در محیط هایی مانند صحنه های جنایت و زندان ها سپری کنند. برخی از آنها مستقیماً برای سازمان های دولتی مانند پلیس یا سازمان هایی از این دست کار میکنند. برخی دیگر نیز کارایی خاص خود را دارند و به عنوان مشاور وکلا و آژانس های اجرای قانون فعالیت می کنند. همچنین بسیاری از آنها وابسته به دانشگاه ها هستند و در محیط های آکادمیک مشغول به کار میباشند.
با توجه به سختی بسیار زیاد این کار، روانشناسان جنایی به طور متوسط نسبت به سایر رشته های روانشناسی دارای درآمد بیشتری هستند. حقوق آنها تا حد زیادی به محل کار و وظایف خاص آنها بستگی دارد. اگر آنها مستقیماً برای یک سازمان کار کنند، درآمدشان بسیار بیشتر از یک مشاور خصوصی است. علاوه بر این، کسی که ارزیابی و شهادت دادگاه را ارائه می دهد احتمالاً درآمد بیشتری نسبت به فردی که در درجه اول تنها یک محقق است کسب می کند.
هر چند بسیار از روانشناس ها بعد ممکن است دچار خطراتی از سمت بستگان مجرم یا خود مجرم قرار بگیرند!! پس در واقع کار آنها از آنچا فکر می کنید سخت تر است.
همچنین روانشناسان متخصصی که برای دولت های ایالتی و محلی یا مشاغل خصوصی کار می کنند متوسط حقوق بالاتری دارند، در حالی که افرادی که در دولت فدرال یا بیمارستان ها استخدام میشوند حقوق سالیانه کمتری دریافت می کنند. در حالی که مشاغل روانشناسی پزشکی در سطح کارشناسی ارشد وجود دارد، اما رقابت برای کسب این موقعیت ها بسیار شدید است. با توجه به آمار اداره کار ایالات متحده، در حالی که تقریبا 181،700 روانشناس در ایالات متحده در سال 2018 وجود داشت، حدود 18،300 نفر از آنها روانشناس متخصص بودند.
چگونه میتوان یک روانشناس جنایی شد؟
در بسیاری از موارد، روانشناسان جنایی با کسب مدرک کارشناسی روانشناسی کار خود را آغاز می کنند. پس از گذراندن دوره کارشناسی، برخی از دانشجویان ترجیح می دهند برای ورود به دوره کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی جنایی وارد شوند.
ابتدا باید مدرک کارشناسی روانشناسی را کسب نمایید. سپس، باید به دنبال تحصیلات تکمیلی باشید. قابل توجه است که روانشناسی جنایی در بسیاری از کشورها همچون ایالات متحده به عنوان یک حوزه تخصصی توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) شناخته نمی شود. این بدان معناست که شما قادر به دریافت مدرک تحصیلات تکمیلی مورد تأیید APA در روانشناسی جنایی نخواهید بود. با این وجود می توانید مدرک مورد تأیید APA را در روانشناسی پزشکی برای افزایش میزان اعتبار و تجربه خود دریافت کنید.
اگر وارد حوزه روانشناسی قانونی نمی شوید، توصیه می شود که مدرک روانشناسی بالینی بگیرید و سپس در جرم شناسی یا پزشکی قانونی تخصص کسب کنید. در مورد ایران روانپزشکان یا روانشناسان بالینی آقا بیشتر برای روانشناسی جنایی مناسب هستند.
بنابراین برای تبدیل شدن به یک روانشناس جنایی، باید دستیابی به مدرک کارشناسی ارشد، دکترا یا روانپزشکی را جدی بگیرید. فارغ از اینکه چه نوع مدرک دکتری را انتخاب کنید، تکمیل آن احتمالاً حدود پنج تا هفت سال طول می کشد و شامل کار در کلاس، آموزش عملی، تحقیق و پایان نامه خواهد بود. برای اینکه یک روانشناس مجاز شوید، باید دوره کارآموزی را نیز بگذرانید و امتحانات دولتی را پشت سر بگذارید.
روانشناسان جنایی معروف
اگرچه اکثر روانشناسان جنایی در پشت صحنه کار می کنند، تعداد کمی از آنها به دلیل نقش خود در دستگیری مجرمان برجسته یا سهم حائز اهمیت خود در فرآیندهای روانشناسی جنایی به شهرت رسیده اند که ما چند نفر از آنها را در اینجا آورده ایم. لازم به ذکر است که اگرچه همه افراد زیر از نظر تحصیلات روانشناس جنایی نیستند، اما همه آنها مطابق با روانشناس جنایی کارهایی را انجام داده اند یا در حال حاضر نیز انجام میدهند.
- هوگو مونستربرگ
- توماس باند
- دیوید کانتر
- سائول کاسین
- جان داگلاس
نتیجه گیری
قبل از اینکه تصمیم بگیرید که آیا حوزه روانشناسی جنایی می‌تواند مسیر شغلی مناسب شما باشد یا خیر، مهم است که اهداف و توانایی‌های شخصی خود را با دقت بررسی کنید. این حرفه با خود چالش‌های عاطفی و اخلاقی زیادی به همراه دارد که ممکن است شما را در مواجهه با وضعیت‌های ناراحت‌کننده و پیچیده قرار دهد.
مواجهه با واقعیت‌های تلخ
حتی نگاه کردن به تصاویر صحنه جرم یا مصاحبه با مجرمان می‌تواند برای برخی افراد طاقت‌فرسا باشد. این تجربه‌ها نیاز به آمادگی روانی و عاطفی ویژه‌ای دارند.
آمادگی برای کار در شرایط بحرانی
شما باید با احساسات ناخوشایند و فشارهای روانی موجود در این شغل کنار بیایید و برای آن آماده باشید. توانایی مدیریت استرس و پذیرش واقعیات تلخ از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
گفتگو با یک روانشناس جنایی
قبل از اتخاذ تصمیم نهایی، ممکن است گفتگو با یک روانشناس جنایی با تجربه کمک‌کننده باشد. این مشاوره می‌تواند به شما دیدگاه دقیقی از شیوه‌های کار و چالش‌های موجود در این حرفه بدهد.
آیا این شغل با روحیات شما سازگار است؟
آیا قادر به تحمل شرایط دشوار و پیچیده این حوزه هستید؟ اگر پاسخ شما مثبت است، روانشناسی جنایی می‌تواند یک مسیر شغلی جذاب و چالش‌برانگیز برای شما باشد.
🧐 نظر شما چیست؟ آیا این شغل برای شما مناسب است؟
