روانشناسی جنایی مطالعه افکار و رفتار مجرمان است. این حوزه از روانشناسی به این سوال اساسی پاسخ می دهد که: چرا مجرمان مرتکب جرم می شوند؟ مطالعه روانشناسی جنایی در نمایش های تلویزیونی مانند Criminal Minds و CSI نیز مورد توجه قرار گرفته است. علاقه به این رشته شغلی به لطف برنامه های معروف تلویزیونی که روانشناسان جنایی خیالی، مانند ذهنیت جنایی و CSI را به تصویر می کشد، در سال های اخیر به طرز چشمگیری افزایش یافته است. این رشته ارتباط زیادی با روانشناسی پزشکی قانونی دارد و در بعضی موارد، این دو اصطلاح به جای یکدیگر استفاده می شوند.
روانشناس جنایی در کمک به شناسایی دورغ که آیا فرد مجرم بیمار روانی است که نیاز به بستری دارد یا باید زندانی شود و کمک به کاراگاه ها برای پیدا کردن مجرمین خطرناک نقش پر رنگی دارد.
روانشناس جنایی چه کار می کند؟
از دیگر وظیفه های روانشناس جنایی پاسخ به این پرسش است که یک شخص به چه دلایلی مرتکب جرم می شود. این روانشناسان همچنین با تحلیل مجرمان تلاش می کنند تا احتمال ارتکاب جرم مجدد از سوی مجرمین را مورد بررسی قرار دهند و یا حدس بزنند که یک بزهکار پس از ارتکاب جرم اغلب چه رفتارهایی از خود بروز می دهد و از این طریق به بازرسان و کارآگاهان نیز کمک کند. روانشناسان معمولاً افسران را برای بازجویی از مظنونان بازداشت شده همراهی نمی کنند.
علاوه بر این، حل بسیاری از موارد، هفته ها، ماه ها یا حتی سال ها به طول می انجامد و به ندرت همانند برنامه های تلویزیونی با سرعت و وضعیت انکارناپذیری به هم می پیوندند. همانطور که به خوبی می دانیم، آنچه در تلویزیون می بینیم همیشه واقعیت زندگی را منعکس نمی کند. بنابراین در این مقاله تلاش خواهیم کرد تا با بررسی بیشتر این حوزه از رشته روانشناسی تحلیل و درک بهتری از آن را به دست دهیم.
عامل تشخیص دهنده (profiler)
شاید یکی از شناخته شده ترین وظایف روانشناسی جنایی شناسایی شخصیت مجرم باشد که به آن پروفایل جنایی نیز گفته می شود. اگرچه این عمل برای دهه های طولانی به طور غیررسمی مورد استفاده قرار گرفته بود، اما پروفایل جنایی اولین فعالیت حرفه ای خود را در دهه 1940 انجام داد، زمانی که دفتر خدمات استراتژیک ایالات متحده از یک روانپزشک خواست تا نمایه ای برای آدولف هیتلر به دست آورد. امروزه، سازمان هایی مانند اداره تحقیقات فدرال (FBI) از اطلاعاتی که در خصوص مجرمان در اختیار دارند استفاده می کنند تا از طریق آن به مجرمان دیگری که مرتکب جرم می شوند دست یابند. هدف از تشخیص هویت و جمع آوری اطلاعات جنایی این است که دست اندرکاران این حوزه از این اطلاعات برای ابداع راهکارهای جدید و روش های مناسب به منظور مصاحبه با مجرمان بهره ببرند.
روانشناسان جنایی می توانند عامل و نقش تشخیص دهنده (profiler) را بازی کنند و با ارائه الگوهای روانشناختی به نهادهای مربوطه برای دستگیری مظنونان کمک کنند. برخلاف آنچه در تلویزیون میبینید، بعید است که یک روانشناس برای مقابله با مظنونان پلیس را همراهی کند. اگرچه روانشناسی جنایی ممکن است از صحنه جرم بازدید کند، اما به احتمال زیاد آنها وقت خود را در یک دفتر با پرونده های روی هم انباشته شده یا در یک اتاق ضبط و تجزیه و تحلیل از مظنونان احتمالی سپری می کنند. البته در نظر داشته باشد در صورتی ک یک روانشناس جنایی به مرحله عملیاتی برسد سرعت پیدا کردن مجرمین را به شدت افزایش می دهد.
بخش عمده ای از این حوزه روانشناسی به دنبال تحقیقات و داده های مربوط به جرایم است. تقریباً میتوان گفت که یک فرآیند آکادمیک را برای تحلیل جرایم به کار می بندد. اگرچه باید عنوان داشت که نقش تشخیص دهندگی جنایی تنها یکی از جنبه های ممکن وظایف متعدد روانشناسان جنایی است.
مشاوره مجرمان روانی
علاوه بر نقش تشخیص دهنده، روانشناسان جنایی ممکن است به افرادی که مرتکب جرم شده اند و نیاز به ارزیابی روانشناختی دارند مشاوره دهند. بسیاری از روانشناسان در زمینه های مربوط به رایانه کار میکنند، مانند مطالعه شکارچیان اینترنتی یا کمک به تحقیق در مورد کلاهبرداری آنلاین. از تخصص روانشناسان جنایی اغلب برای مشورت با عوامل اجرای قانون در مورد جنبه های مختلف یک پرونده استفاده می شود. به عنوان مثال، آنها می توانند به کارآگاهان کمک کنند تا در هنگام بازجویی سوالات مناسبی را بپرسند یا اطلاعاتی در رابطه با پرونده را برای گره گشایی در تحقیقات خود ارائه کنند. ارزیابی مجرمان روانی به مدل روانشناختی مشاوره پرونده را ارحت تر میکند.
ارزیابی روانشناختی مجرمان
ارزیابی ذهن و زبان بدن یکی دیگر از جنبه های مهم روانشناسی جنایی است. انجام آزمایش روانشناختی برای تعیین وضعیت روانی مظنون، بخشی جدایی ناپذیر از روند دادرسی است. به عنوان مثال، یک روانشناس ممکن است تشخیص دهد که فرد مظنون برای محاکمه در وضعیت روانی پایداری قرار دارد یا ندارد یا اینکه از ویژگی های شخصیتی متناسب با جرمی که علیه او مطرح شده است برخوردار است.
پژوهش در زمینه روانپزشکی جنایی
روانشناسان جنایی ممکن است تحقیقاتی انجام دهند که دارای نتایج عملی گسترده ای در مطالعه جرم شناسی و روند قانونی آن باشد. به عنوان مثال، روانشناسان تحقیقاتی را در مورد حافظه، شهادت شاهدان عینی، جمع آوری مدارک و اعترافاتی انجام داده اند که بر نحوه عملکرد متخصصان و وکلای انتظامی در پرونده های حقوقی کیفری تأثیر گذاشته است.
شهادت در دادگاه
روانشناسان جنایی غالباً باید برای ارائه شهادت شاهد خبره در دادگاه حاضر شوند. روانشناسانی وجود دارند که تمام عملکرد آنها بر اساس ارائه نظر تخصصی آنها است. آنها قضاوت خود را بر اساس آزمایشی که انجام داده اند و یا از طریق تجزیه و تحلیل ارزیابی و شواهد ارائه شده توسط متخصصان دیگر ارائه می کنند.
روان درمانی
همچنین ممکن است از روانشناس جنایی خواسته شود تا شرایط روان درمانی را برای افرادی که مرتکب جرم شده اند فراهم کند. نقش آنها این است که به مراجعین خود کمک کنند تا با عواقب رفتار مجرمانه کنار بیایند و در مرحله توانبخشی نیز به آنها کمک کنند تا بتوانند جزو اعضای موثر و مفید جامعه باشند. در نظر داشته باشید که مجرم روانی حتما قاتل زنجیره ای نیست!! پس بسیاری از مجرمان در صورتی که مشکلات آنها خطرناک نبوده باشد و درمان شده باشند می توانند به زندگی برگردند.
آموزش
یک روانشناس جنایی می تواند در سطح دانشگاهی و در یک گروه روانشناسی یا دادگستری کیفری تدریس کند. به علاوه، آنها می توانند دوره ها یا سمینارهایی را در مراکز آموزش اجرای قانون، مانند دوره هایی که توسط یک آژانس فدرال (به عنوان مثال DEA) یا پلیس اداره می شود ارائه دهند.
روانشناسی جنایی در برابر روانشناسی قانونی
بسیاری از افراد از اصطلاحات روانشناس جنایی و پزشکی قانونی به جای یکدیگر استفاده می کنند. افراد می توانند هر کدام از اینها را به عنوان نقشی برای خود بپذیرند و وظایف مشابهی را انجام دهند. با این حال، برخی تمایزها بین این دو حوزه به چشم می خورد. اگر در مورد هویت مجرمی صحبت میکنید احتمالاً در حوزه روانشناسی جنایی قرار می گیرید.
از سوی دیگر روانشناس قانونی بیشترین ارزیابی در خصوص جرایم را انجام می دهد اما انجام آزمایشات برای شخصی که خود را روانشناس جنایی معرفی می کند نیز ممنوع و غیرممکن نیست. روانشناسان جنایی بسیاری از تحقیقات و داده ها را در تعیین ترکیب روانی مجرمان بررسی می کنند، اما بسیاری از افرادی که تحقیقات تجربی انجام می دهند، روانشناسان قانونی معرفی می شوند. تمایز دیگر این است که روانشناسان پزشکی قانونی به انواع امور حقوقی، از جمله پرونده های مدنی رسیدگی می کنند، در حالی که روانشناسان جنایی، امور کیفری را مورد توجه قرار می دهند.
محیط کار روانشناسان جنایی و درآمد آنها
یک روانشناس جنایی ممکن است زمان قابل توجهی را صرف مصاحبه با مردم، تحقیق در مورد سابقه زندگی یک مجرم یا ارائه شهادت متخصص در دادگاه کند. در برخی موارد، روانشناسان جنایی ممکن است با پلیس و مأموران ویژه همکاری نزدیک داشته باشند تا به حل جنایات کمک کنند و این کار اغلب با شناخت مشخصات قاتلان، متجاوزان و سایر مجرمان خشن صورت می گیرد.
در آمریکا و اروپا روانشناسان جنایی در تعدادی از موسسات مختلف استخدام شده اند. بعضی از آنها برای دولت محلی، ایالتی یا فدرال کار می کنند، در حالی که دیگران به عنوان مشاورینی مستقل از خود اشتغالی برخوردارند. اگرچه هنوز هم کسانی هستند که آموزش روانشناسی جنایی را در سطح دانشگاه یا در مراکز آموزش تخصصی جرم شناسی نیز انتخاب می کنند.
روانشناسان جنایی اغلب وقت خود را بین کار کردن در یک دفتر و دادگاه تقسیم می کنند، اما میتوانند مدتی را نیز در همین زمینه و در محیط هایی مانند صحنه های جنایت و زندان ها سپری کنند. برخی از آنها مستقیماً برای سازمان های دولتی مانند پلیس یا سازمان هایی از این دست کار میکنند. برخی دیگر نیز کارایی خاص خود را دارند و به عنوان مشاور وکلا و آژانس های اجرای قانون فعالیت می کنند. همچنین بسیاری از آنها وابسته به دانشگاه ها هستند و در محیط های آکادمیک مشغول به کار میباشند.
با توجه به سختی بسیار زیاد این کار، روانشناسان جنایی به طور متوسط نسبت به سایر رشته های روانشناسی دارای درآمد بیشتری هستند. حقوق آنها تا حد زیادی به محل کار و وظایف خاص آنها بستگی دارد. اگر آنها مستقیماً برای یک سازمان کار کنند، درآمدشان بسیار بیشتر از یک مشاور خصوصی است. علاوه بر این، کسی که ارزیابی و شهادت دادگاه را ارائه می دهد احتمالاً درآمد بیشتری نسبت به فردی که در درجه اول تنها یک محقق است کسب می کند.
هر چند بسیار از روانشناس ها بعد ممکن است دچار خطراتی از سمت بستگان مجرم یا خود مجرم قرار بگیرند!! پس در واقع کار آنها از آنچا فکر می کنید سخت تر است.
همچنین روانشناسان متخصصی که برای دولت های ایالتی و محلی یا مشاغل خصوصی کار می کنند متوسط حقوق بالاتری دارند، در حالی که افرادی که در دولت فدرال یا بیمارستان ها استخدام میشوند حقوق سالیانه کمتری دریافت می کنند. در حالی که مشاغل روانشناسی پزشکی در سطح کارشناسی ارشد وجود دارد، اما رقابت برای کسب این موقعیت ها بسیار شدید است. با توجه به آمار اداره کار ایالات متحده، در حالی که تقریبا 181،700 روانشناس در ایالات متحده در سال 2018 وجود داشت، حدود 18،300 نفر از آنها روانشناس متخصص بودند.
چگونه میتوان یک روانشناس جنایی شد؟
در بسیاری از موارد، روانشناسان جنایی با کسب مدرک کارشناسی روانشناسی کار خود را آغاز می کنند. پس از گذراندن دوره کارشناسی، برخی از دانشجویان ترجیح می دهند برای ورود به دوره کارشناسی ارشد در رشته روانشناسی جنایی وارد شوند.
ابتدا باید مدرک کارشناسی روانشناسی را کسب نمایید. سپس، باید به دنبال تحصیلات تکمیلی باشید. قابل توجه است که روانشناسی جنایی در بسیاری از کشورها همچون ایالات متحده به عنوان یک حوزه تخصصی توسط انجمن روانشناسی آمریکا (APA) شناخته نمی شود. این بدان معناست که شما قادر به دریافت مدرک تحصیلات تکمیلی مورد تأیید APA در روانشناسی جنایی نخواهید بود. با این وجود می توانید مدرک مورد تأیید APA را در روانشناسی پزشکی برای افزایش میزان اعتبار و تجربه خود دریافت کنید.
اگر وارد حوزه روانشناسی قانونی نمی شوید، توصیه می شود که مدرک روانشناسی بالینی بگیرید و سپس در جرم شناسی یا پزشکی قانونی تخصص کسب کنید. در مورد ایران روانپزشکان یا روانشناسان بالینی آقا بیشتر برای روانشناسی جنایی مناسب هستند.
بنابراین برای تبدیل شدن به یک روانشناس جنایی، باید دستیابی به مدرک کارشناسی ارشد، دکترا یا روانپزشکی را جدی بگیرید. فارغ از اینکه چه نوع مدرک دکتری را انتخاب کنید، تکمیل آن احتمالاً حدود پنج تا هفت سال طول می کشد و شامل کار در کلاس، آموزش عملی، تحقیق و پایان نامه خواهد بود. برای اینکه یک روانشناس مجاز شوید، باید دوره کارآموزی را نیز بگذرانید و امتحانات دولتی را پشت سر بگذارید.
روانشناسان جنایی معروف
اگرچه اکثر روانشناسان جنایی در پشت صحنه کار می کنند، تعداد کمی از آنها به دلیل نقش خود در دستگیری مجرمان برجسته یا سهم حائز اهمیت خود در فرآیندهای روانشناسی جنایی به شهرت رسیده اند که ما چند نفر از آنها را در اینجا آورده ایم. لازم به ذکر است که اگرچه همه افراد زیر از نظر تحصیلات روانشناس جنایی نیستند، اما همه آنها مطابق با روانشناس جنایی کارهایی را انجام داده اند یا در حال حاضر نیز انجام میدهند.
- هوگو مونستربرگ
- توماس باند
- دیوید کانتر
- سائول کاسین
- جان داگلاس
نتیجه گیری
قبل از اینکه تصمیم بگیرید که آیا این حوزه تخصصی می تواند مناسب شما باشد، مدتی به اهداف و توانایی های خود بیاندیشید. با توجه به ماهیت این حرفه، ممکن است خود را در مواجهه با برخی از موقعیت های واقعاً ناراحت کننده ببینید. برای بررسی نسبت خود با این شغل احتمالاً نگاه کردن به عکس هایی که از صحنه جرم گرفته شده اند یا مصاحبه با افرادی که متهم به جنایت های وحشتناک هستند میتواند کمک کننده باشد.
در هر صورت باید بدانید که پیش از هر چیز شما باید برای مواجه شدن با احساس ناخوشایند و پریشانی موجود در انجام این کار آمادگی لازم را داشته باشید. همچنین یکی دیگر از راه هایی که میتوانید درک کنید که آیا این شغل برای شما مفید است یا خیر، این است که با یک روانشناس جنایی که در این زمینه فعالیت دارد در مورد شیوه های انجام این کار گفتگو نمایید.
