تصور کنید برای مراسم ازدواجی در یک کشور دیگر دعوت شده اید اما بدلیل شرایطی که دارید، نمیتوانید در آن شرکت کنید. از آنجایی که نمیخواهید میزبان را ناامید کنید، میتوانید عینکی بر چشم زده و در مراسم شرکت داشته باشید. این امکانی است که بواسطه متاورس انجام پذیر شده است. از نظر بسیاری، سال 2022 سال متاورس است. متاورس که به معنای «جهان برتر» در نظر گرفته میشود، یک شبکه مجازیست که کاربران در آن قادرند تا با فضای اطراف خود و دیگر کاربران تعامل داشته باشند. به عبارتی دیگر، متاورس فضاییست که افراد در آن بصورت مجازی به نقش آفرینی مشغولند.
دوستداران تکنولوژی معتقدند متاورس مکانی دیجیتالی شبیه به دنیای فیزیکی است. بنابراین متاورس، مکانی است که در آن افراد با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند، تعامل میکنند، کار میکنند، بازی میکنند و حتی وسایل خود را به چندین مکان مختلف منتقل میکنند. در حالی که بسیاری متاورس را یک فرصت بزرگ میدانند، بسیاری دیگر در مورد تاثیرات روانی که یک زندگی در واقعیت مجازی میتواند داشته باشد، کنجکاو هستند. در ادامه این مقاله قصد داریم تا به فواید و آسیبهایی که متاورس و واقعیت مجازی بر سلامت روان دارد، بپردازیم.
از شبکه های اجتماعی تا متاورس
از زمانی که فیس بوک نام تجاری خود را به متا تغییر داد، متاورس به یک موضوع داغ و همه گیر تبدیل شد. نکته اینجاست که اگر برنامه ای مانند فیس بوک که دارای 2 میلیارد کاربر است، یک متاورس ایجاد کند، به معنای آن است که تقریبا یک سوم جهان میتوانند در آن ساکن شده و بخشی از آن باشند. البته قبل از متاورس، با آمدن فیس بوک و شبکه های اجتماعی، امکانات افزایش یافت و فاصله ها بسیار کم شد. اما از طرفی دیگر، موارد ابتلا به افسردگی را نیز افزایش داد. به این دلیل که برخورد مداوم و بیش از حد با افراد دیگر، حتی در شرایط آنلاین و مجازی میتواند تاثیرات مخربی بر روان انسان بگذارد.
در اینستاگرام هم این اتفاق رخ میدهد. در این شبکه مجازی که بسیاری از افراد جوان در آن عضو هستند، در معرض بسیاری از اینفلوئنسرهایی قرار میگیرند که بواسطه فیلترها و امکانات مختلف، اندام و ظاهری عالی را از خود نشان میدهند. به عبارتی، تبدیل به مدلهایی بی عیب و نقص میشوند و مشکل دقیقا اینجاست که جوانان با مقایسه خود با اینفلوئنسرها، چالشهای روانی زیادی از جمله نارضایتی از شکل و فرم بدن را تجربه خواهند کرد.
بعضی از کارشناسان بدلیل مواردی که در بالاتر گفته شد، متاورس را محیطی میدانند که تاثیرات گفته شده را تشدید خواهد کرد. چرا که در متاورس همه افراد، آواتارهایی دارند که میتوانند آنرا با ویژگیهایی که ترجیح میدهند، طراحی کنند نه ویژگیهای خود. در این شرایط متاورس تبدیل به محیطی میشود که در آن همه زیبا، قد بلند و دارای اندام عالی هستند. اما در این موقعیت باید از خود بپرسیم که آیا این موجب از دست دادن ارتباط با واقعیت نمیشود؟ چرا یک فرد باید ظاهر و اندام زیبا را رها کند و به موقعیتی توجه کند که ممکن است دارای نقصهایی باشد؟
مشکلات اجتماعی که توسط متاورس تشدید میشود
یک روانشناس و استاد دانشگاه به نام فیل رید در حوزه آسیبهای متاورس اینطور مینویسد:
«در بهترین حالت متاورس میتواند یک محیط امن برای افرادی که دارای علائم مشابه اسکیزوفرنی دارند باشد. اما باید دید که این محیط میتواند برای افراد دیگر نیز امن باشد یا نه. در بدترین حالت ممکن است غرق شدن در فضای دیجیتال، احتمال جدا شدن از واقعیت را افزایش دهد و درنتیجه علائم روان پریشی و هذیان را ایجاد کند. این محصول میتواند اثرات مخرب زیادی برای سلامت عمومی ایجاد کند که این ابعاد توسط شرکتهای فناوری دیجیتال باید در نظر گرفته شوند».
جمعی دیگر از متخصصان درباره موضوع متاورس بیان داشته اند که:
احتمال اینکه در متاورس بتوان نسخه دقیقی از خود ایجاد کرد، نسبت به دیگر پلتفرم های اجتماعی، کمتر است. بنابراین تمایل افراد به سمت طراحی آواتارهایی با ظاهر بهتر و ایده آل تر خواهد بود. اما چالش از جایی شروع خواهد شد که افراد زمان زیادی را در این فضا سپری کنند. چرا که بصورت دائم در معرض افرادی کامل، زیبا و ایده آل خواهند بود که با خود واقعی افراد تفاوت زیادی دارد. در نتیجه مشکلات زیادی در حوزه عزت نفس ممکن است بوجود آید که نیاز به بررسی دارد.
فرار به عنوان تسکین
بطور کلی شبکه های اجتماعی، روابط اجتماعی را تقویت میکنند. متاورس هم از این قاعده مستثنی نیست. اما از طرفی ممکن است شبکه های اجتماعی این توهم را بوجود آورد که فاصله ها از بین رفته است و کاربران در زندگی واقعی خود تنها باشند. همچنین متاورس میتواند راه فرار از مشکلات و سختیهای زندگی واقعی نیز باشد.
مزایای متاورس در سلامت روان و رفتار
1. کاهش تعصب ناخودآگاه
همانطور که از اسمش پیداست، تعصب ناخودآگاه زمانی اتفاق میافتد که فرد نسبت به آن آگاه نیست. این مشکل معمولا در افرادی رخ میدهد که در مورد دیگران بر اساس ویژگیهایی مانند هویت نژادی، جنسیت، سن یا وزن بدن آنها هدایت میشوند. به عنوان مثال، هنگام مصاحبه استخدام دو فرد که یکی سفید پوست و دیگری سیاه پوست است، ممکن است بدلیل تعصب ناخودآگاه، فرد سفید پوست برای استخدام انتخاب شود. اما در متاورس از آنجایی که هر فردی میتواند آواتار ویژه خود را طراحی کند که لزوما شبیه به خودش نباشد، مسئولان استخدام در متاورس نمیتوانند بر اساس معیارهایی مانند رنگ پوست و نژاد، فردی را انتخاب کنند.
2. درمان اختلالات و کمک به بهبود سلامت روان
متاورس میتواند امکانات بسیار خوبی برای درمان برخی از اختلالات فراهم کند. به عنوان مثال اختلال استرس پس از سانحه (PTSD). از هر 13 نفر 1 در مقطعی از زندگی خود، بدلیل یک اتفاق آسیب زننده (مانند جنگ، تجاوز و تصادف) دچار اختلال استرس پس از سانحه شده است. برخلاف باور عموم که معتقدند این اختلال تنها در جانبازان و افراد حاضر در جنگ وجود دارد، باید گفت این اختلال در کل جمعیت رایج است و آمار آن روز به روز در حال افزایش است. به عنوان مثال پاندمی کرونا برای کادر درمان و پزشکی میتواند مانند یک رویداد آسیبزا عمل کند و موجب ابتلا به این اختلال شود.
یکی از روشهای درمانی، قرار گرفتن در یک محیط شبیه سازی شده ایمن و کنترل شده است تا فرد بتواند با علائم خود مقابله کرده و آنرا مدیریت کند. به همین علت، متاورس و محیط آن میتواند یک روش خوب برای قرار گرفتن در معرض محیط شبیه سازی شده باشد. همچنین متاورس و واقعیت مجازی، یک راه حل درمانی رایج برای بهبود فوبیاها است. چرا که از طریق واقعیت مجازی میتوان فرد را در معرض محرکی که میترسد قرار داد و کمک کرد تا فرد علائم و اضطراب خود را مدیریت و کنترل کند.
رعایت تعادل: بهترین رویکرد در مقابل متاورسی و آسیب های آن
در نهایت تعادل است که به ما کمک خواهد کرد. باید یاد گرفت که ضمن بودن در متاورس، آنرا از زندگی واقعی متمایز کرده و از جایگزینی آن با رفتارهای سالمی مانند ورزش کردن و خواب کافی پرهیز کنیم. برای جلوگیری از اعتیاد به آن باید یاد گرفت تا وابستگی بدستگاه دیجیتال را مدیریت کرد. اگر این را یاد بگیریم، متاورس یک فرصت خواهد بود و نه خطر.
منابع: psychologytoday.com و cryptonomist.ch و ey.com
