برخی از انواع آسیب های ذهنی کودکان در زمان تولد یا در اندک مدتی پس از تولد قابل تشخیص هستند. اما انواع دیگری از آسیب دیدگی ها وجود دارند که تا سنین بالاتر به راحتی تشخیص داده نمی شوند. کودکان آهسته گام یا مرزی، کودکانی هستند که نسبت به سایر هم سن و سال های خود، قدرت درک و حل مسئله پایین تری دارند. ولی با توجه به بهره هوشی 80 تا 90 درصدی در رده بالاتر از کودکان عقب مانده ذهنی طبقه بندی می شوند.
کودکان عقب مانده ذهنی در سنین قبل از مدرسه رفتن قابل شناسایی هستند. در حالیکه بیشتر والدین کودکان آهسته گام، تا قبل از مراجعه برای سنجش های اولیه مدارس، متوجه وجود مشکل یادگیری در فرزند خود نمی شوند. چون این کودکان نقص ظاهری یا ناتوانی بارزی مثل کودکان عقب مانده ذهنی ندارند. تشخیص کودکان مرزی و ثبت نام آنها در مراکز مخصوص برای آموزش، مشکل یادگیری و تشخیص در این کودکان را مرتفع خواهد کرد.
علائمی که به شناسایی کودکان آهسته گام کمک می کند
- وجود اختلالات رفتاری. رفتارهای افراطی و ضد اجتماعی، خشونت و لجبازی، انزوا و گوشه گیری
- مشکلات گفتاری. تکلم بسیار سخت و همراه با مکث و تلفظ اشتباه
- عدم استقلال در فعالیت های روزانه نسبت به سایر هم سن و سال ها. مثل استحمام و تعویض لباس ها و مدیریت وسایل شخصی
- قدرت شناخت و قوه تشخیص. در کودکان آهسته گام کمتر از سن عقلی آنها است و فرآیند قضاوت در این کودکان با تاخیر همراه است.
- تمرکز پایین و پرش شدید افکار.
- عدم توانایی در هماهنگ کردن بعضی حرکات با هم. مثل لی لی کردن یا حرکت سینه خیز و ضعف در انجام حرکات ظریف مثل شکل صحیح بدست گرفتن لوازم تحریر، بستن دکمه لباس و بند کفش
- مهارت درکی و حرکتی پایین. مثل ضعف در تقلید کردن جملات یا حرکات ساده و ضعف در تشخیص محرک های بیرونی
- کودکان آهسته گام معمولاً اطلاعات عمومی محدودی دارند.
کودکان آهسته گام یا مرزی توسط واحد های سنجش، از طریق تست های ویژه، شناسایی می شوند. این کودکان نمی توانند مثل سایر کودکان در فعالیت های ورزشی مدرسه شرکت کنند و نیاز به حمایت و مراقبت بیشتری دارند. همچنین در درک مطالب درسی عکس العمل تاخیری از خود نشان می دهند. به همین منظور باید برای والدین آنها جلسات توجیهی برگزار شود تا با تفهیم شرایط فرزندشان، نسبت به ثبت نام آنها در مدارس مخصوص همکاری به عمل آورند. در محتوای آموزشی در این مدارس، با مدارس دیگر تفاوتی وجود ندارد اما روش های آموزش با توجه به ویژگی ها و توانایی های کودکان آهسته گام انتخاب می شوند. تحت آموزش قرار گرفتن این کودکان به حل مشکلات آنها در همه زمینه ها کمک شایانی خواهد کرد و موجبات رشد و شکوفایی آنها را مانند کودکان عادی فراهم می کند.
لزوم ثبت نام در مدارس ویژه برای کودکان گام آهسته
کودکان آهسته گام مانند دیگر کودکان به ارضای عاطفی و احساس خشنودی روانی نیاز دارند. بسیاری از این کودکان بدلیل انتظار بالای والدین و عدم توانایی رقابت با همکلاسی های خود در مدرسه، دچار حالت هایی مثل سرخوردگی و تحصیل زدگی می شوند. این کودکان با دو مشکل در امر یادگیری روبرو هستند:
- اول اینکه دیرتر از دیگران مطالب را می آموزند.
- دوم اینکه به سرعت فراموش می کنند.
تهدید و تحقیر های احتمالی از سمت هم کلاسی ها و معلم ها، به خاطر کسب نکردن نمرات بالا و عدم توانایی برای شرکت در فعالیت های گروهی و ورزشی، رفته رفته کودک را از نظر روانی تخریب می کند. در حالیکه اگر کودکان آهسته گام در مدارس ویژه تحت آموزش قرار بگیرند، انگیزه های مثبت روانی برای تحصیل و کسب آموزش در آنها شکوفا خواهد شد. این انگیزه های مثبت زمینه ساز برای تلاش بیشتر و رشد خواهند بود. فضا و وسایل کمک آموزشی در این مدارس متناسب با توانایی و ضعف های کودک طراحی شده اند. همچنین آموزش های ویژه ای که در این مدارس بر اساس توانایی های کودک برنامه ریزی شده اند، اعتماد به نفس و احساس ارزشمندی را در کودک تقویت نموده تا او بدون گذراندن تجربه های مخرب، به زندگی عادی اش در کنار دیگران ادامه دهد.
نقش والدین در سلامت روانی کودکان آهسته گام
علاوه بر محیط مدرسه، محیط خانه هم باید بستر مناسبی برای مراقبت و تامین آسایش کودک مرزی باشد. والدین باید طبق آموزش های صحیح نسبت به رفتار و گفتار فرزندشان عکس العمل نشان دهند و به جای تنبیه و مقایسه کردن او با هم سال هایش، با درکی صحیح، انتظاراتشان را با توانایی هایی کودک مطابقت دهند. به فرزندتان کمک کنید تا شرایط خود را بدون حس ناخوشایند بپذیرد. با فرزندتان به زبان خودش و در سطح توانایی اش در مورد عادات و رفتارهای جدیدی که می خواهید به او یاد دهید، صحبت کنید. آموزش های کلامی شما باید مرحله به مرحله و به کمک تصویر یا استفاده از ابزار آموزشی و اسباب بازی همراه باشند. اگر تکرار آموزش از طریق بازی کردن صورت بپذیرد، در ذهن کودک شما ماندگارتر خواهد بود. لذت بخش بودن این شیوه آموزش، میل به ادامه فراگیری را در فرزند شما بیشتر میکند.
بی شک محیط آموزشی مناسب، کانون پر نشاط خانواده، بازی، ورزش های منظم و حمایت های دسته جمعی مفید از کودکان آهسته گام نقش اساسی در سلامت روانی و حذف مشکلات آینده آنها دارد.
