فعال سازی رفتاری (BA) یک مداخله درمانی است که اغلب برای درمان افسردگی استفاده می شود. در حقیقت فعال سازی رفتاری از یک مدل رفتاری نشات میگیرد که بیان میکند افسردگی در نتیجه فقدان تشویق رفتارهای مثبت صورت میگیرد. فعال سازی رفتاری تکنیکی است که میتواند شخصی سازی شده و قابل تغییر باشد. فعال سازی رفتاری و تکنیک های آن، اغلب برای درمان کودکان و نوجوانان مبتلا به افسردگی استفاده میشود. هنگامی که یک کودک یا نوجوان افسرده است، اجتناب اغلب یک علامت است. نادیده گرفتن رویدادهای خانوادگی یا اجتماعی، ناتوانی در یافتن انرژی برای بلند شدن از رختخواب، غفلت از مدرسه، انجام فعالیتهایی که قبلاً از آنها لذت میبردند. اینها نشانه هایی هستند که نشان میدهند فرد ممکن است با افسردگی دست و پنجه نرم کند.
کناره گیری از فعالیتهایی که بطور معمول به آنها احساس خوبی میدهد، به نوبه خود روحیه منفی آنها را تقویت میکند. فعال سازی رفتاری مبتنی بر این ایده است که درگیر کردن افراد افسرده در فعالیتها حتی اگر تمایلی به انجام آنها نداشته باشند، میتواند خلق و خوی آنها را بهبود بخشد.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: علائم، نشانه ها و درمان افسردگی در کودکان
فعالسازی رفتاری چیست؟
فعال سازی رفتاری (BA) یک رویکرد درمانی ساختاریافته است که هدف آن:
- افزایش مشارکت در فعالیت های که اغلب موجب تجربه لذت می شوند؛
- کاهش مشارکت در فعالیت هایی است که افسردگی را حفظ می کند یا افزایش می دهند؛
- حل مشکلاتی که دسترسی به پاداش را محدود می کند یا کنترل را حفظ یا افزایش می دهند.
به بیانی ساده تر فعال سازی رفتاری (Behavioral activation) به معنای کار با فرد مبتلا به افسردگی برای افزایش فعالیتهایی است که میتواند افسردگی او را کاهش دهد. تحقیقات نشان داده است که وقتی شخصی درگیر فعالیتهایی میشود که احساسات مثبت در او ایجاد میشود، فعالیتها بطور ذاتی به فرد انگیزه میدهند تا کارهای بیشتری را انجام دهد. معمولا از این تکنیک در همان چند جلسه ابتدایی درمان پیش از آنکه تغییرات عمیقی ایجاد شود، استفاده میشود.
فعال سازی رفتاری نوعی مداخله درمانی است که اغلب برای درمان افسردگی استفاده می شود و بر تغییرات رفتاری در زندگی روزمره مراجع تمرکز دارد. این مداخلات ممکن است شامل کمک به مراجع برای برنامه ریزی فعالیتهای بیشتری که واقعا از انجام آنها لذت میبرند، کمک به مراجع در توسعه مهارتهای اجتماعی خود یا فقط بطور کلی کمک به مراجع برای دنبال کردن احساسات و فعالیتهای خود باشد. فعال سازی رفتاری مداخله ای ایست که میتواند با توجه به شخص طراحی شود. این بدان معناست که این تکنیک میتواند افسردگی فرد را با هدف قرار دادن رفتارهایی که منجر به افسردگی میشود، هدف قرار دهد. در فعالسازی رفتار، درمانگر با مراجع کار میکند تا چیزهایی را که برای آنها ارزش قائل هستند شناسایی کند و در جهت چیزهایی که به آنها اهمیت می دهد گام بردارد.
فرض کنید نوجوانی دارید که برای گذراندن وقت با دوستان خود ارزش قائل است. اما او آنقدر افسرده است که در رختخواب میماند، بیرون نمیرود، به پیام های متنی پاسخ نمیدهد و در رسانه های اجتماعی فعالیت نمیکند. کاری که درمانگر میخواهد انجام دهد این است که با او مراحلی را که باید بردارد تا بتواند با یکی از دوستان مورد علاقه خود وقت بگذراند، کار کند. از طریق تمرکز بر ارزشی که در دوستی میبیند، ممکن است اهدافی مانند بلند شدن از رختخواب، دوش گرفتن و رفتن به مدرسه که در آن دوستان خود را ببیند، تعیین کند.
آیا فعال سازی رفتاری می تواند به مراجع کمک کند؟
یکی از نقاط قوت فعال سازی رفتاری این است که میتوان آنرا بر اساس ارزشها و تواناییهای فرد طراحی کرد. همچنین میتواند برای انواع خاصی از اختلالات افسردگی طراحی شود. به عبارت دیگر تقریبا در تمام موارد افسردگی، مداخله فعال سازی رفتار مناسب است. یکی از مواردی که در مورد مداخلات فعال سازی رفتاری باید در نظر داشت این است که درمانگر باید به تقویت رفتارهای مراجع توجه داشته باشد. به این معنا که درمانگر باید مطمئن شود که در طول جلسات، رفتارهای سالم مراجع را تقویت می کند.
تکنیک های فعال سازی رفتاری
برخی از تکنیک های مورد استفاده در فعال سازی رفتاری عبارتند از:
- خودنظاره گری بر فعالیتها و خلق و خو
- برنامه ریزی فعالیت: افزایش رفتارها و فعالیت های مثبت.
- سنجش فعالیت: از فرد خواسته میشود تا بدون توجه به پیش پا افتادگی فعالیتها، تمام آنها را ثبت کند. همچنین علاوه بر ثبت آن، میزان موفقیت، لذت و تسلط بر فعالیت را نیز ثبت کند.
- حل مسئله و مسئله گشایی: به مراجع آموزش داده میشود که آرامش خود را حفظ کرده و مشکلات را به ترتیب بنویسد. یکی از مسائل را انتخاب کند، بطور دقیق تعریف کرده، راه حلهای ممکن را طراحی کند، منطقی ترین راه حل را انتخاب و اجرا کند و نتایج حاصل از راه حل را ارزیابی کند.
- آموزش مهارتهای اجتماعی
- طراحی تکالیف درجه بندی شده: رتبه بندی آسان بودن انجام برخی فعالیتها
- شکل دهی: ایجاد رفتارهای سالم
- قرارداد رفتاری: انعقاد قرارداد با دوستان و خانواده بطوری که آنها فقط رفتارهای سالم را تقویت کنند.
- مشخص کردن حوزه زندگی: تعیین اینکه فرد در کدام زمینه از زندگی آرزوی موفقیت دارد.
- پاداش
دو رویکرد برای فعال سازی رفتاری
دو رویکرد برای فعال سازی رفتار با تفاوتهای ظریفی وجود دارد. اولین رویکرد به نام درمان فعال سازی رفتاری برای افسردگی، کوتاه تر است و تخمین زده میشود 10 تا 12 هفته طول بکشد. بر روشن کردن ارزشها و سپس پایه گذاری اهداف فعالیت بر آنچه برای فرد اهمیت دارد، تاکید میکند. بعنوان مثال یک دانش آموز ممکن است برای گرفتن نمرات خوب ارزش قائل باشد، در حالی که دانش آموز دیگر ممکن است برای داشتن دوستانی ارزش قائل شود که او را همان طور که هست، بپذیرند.
در مقابل، رویکرد دوم، فعال سازی رفتاری سنتی، معمولا شامل چیزی به نام تحلیل رفتاری عملکردی است. این تکنیک برای تجزیه و تحلیل چیزهایی است که فرد از آنها اجتناب می کند اما باید انجام دهند، در مورد دانش آموز می تواند آماده شدن به موقع برای مدرسه در صبح، و چیزهایی که زمانی از آنها لذت می برد باشد. برای مثال، درمانگر ممکن است متوجه شود که وقتی کودک از برخاستن از رختخواب امتناع می کند، یکی از والدین می آید و با او می نشیند تا زمانی که کودک از خواب بلند شود، و توجهی را به کودک ارائه می دهد که ممکن است روز بعد کودک دوباره به دنبال آن باشد. با درک عملکرد رفتار، درمانگر می تواند برنامه ای برای کمک به تغییر آن ایجاد کند.
فعال سازی رفتاری چگونه اجرا می شود؟
1) فکر کردن در مورد فعالیت های روزانه
فعال سازی رفتاری با آنچه به عنوان برنامه ریزی فعالیت شناخته می شود شروع می شود. فرد با درمانگر و حمایت خانواده همکاری خواهد کرد تا برنامه روزانه خود را در حال حاضر، از زمانی که صبح از خواب بیدار می شود تا زمانی که به خواب می رود، مشخص کند.
2) شناسایی اهداف فعالیت
درمانگر و مراجع با یکدیگر همکاری می کنند تا فعالیت هایی را که فرد به آنها علاقه مند است، اعم از فعالیت های جدید یا کارهایی که در گذشته انجام می داد، و همچنین مراحل حرکت به سمت آن اهداف را شناسایی کنند.
3) ایجاد یک برنامه مکتوب
از مراجع خواسته می شود تا فعالیت های خود را برای هر ساعت در طول روز بنویسد.
4) ایجاد مهارت های مورد نیاز برای موفقیت
توجه به مهارت هایی که نیاز است برای موفقیت فرد در انجام اهداف فعالیت خود ایجاد شود، مهم است.
5) شناسایی تقویت کننده ها
استفاده از پاداش می تواند به انگیزه مراجع کمک کند تا رفتار مورد نظر خود را پیگیری کند. برای مثال، یکی از والدین می تواند به کودک برای شرکت در یک فعالیت برنامه ریزی شده، وقت بیشتری برای استفاده از تلفن همراه بدهد.
منابع: positivepsychology.com و childmind.org
