اثر پروانه‌ای در روانشناسی چیست؟

جهان پهناور و پیچیده است و گاهی ممکن است چنین به نظر برسد که تصمیمات و اقدامات کوچک ما تأثیر ناچیزی بر تصویر بزرگ جهان دارند. با این حال اگر به جزئیات زندگی خود دقیق‌تر شوید، احتمالا متوجه خواهید شد که چگونه یک رویداد کوچک، در واقع کاتالیزور یک تغییر عظیم در زندگی‌تان بوده است. برای مثال ممکن است در یک کافی‌شاپ به‌طور اتفاقی با کسی برخورد کرده باشید که در شرکت رویایی شما کار می‌کند و در نهایت با شما مصاحبه‌ای ترتیب می‌دهد. اما اگر کافی‌شاپ دیگری را انتخاب کرده بودید یا پنج دقیقه دیرتر رسیده بودید، چه؟ در آن صورت ممکن بود هرگز با کسی که شما را وارد شغل رویایی‌تان کرد، ملاقات نمی‌کردید. این ایده که چیزی کوچک مانند نوشیدن قهوه می‌تواند اثرات بسیار بزرگ‌تری داشته باشد، مانند تغییر شغل، «اثر پروانه‌ای» نامیده می‌شود.

اثر پروانه‌ای بر این مفهوم استوار است که اتفاقات جهان عمیقا به هم مرتبط‌اند، به‌طوری که یک اتفاق کوچک می‌تواند بر یک سیستم پیچیده بسیار بزرگ‌تر تأثیر بگذارد. اثر پروانه‌ای تداعی‌گر این ایده است که یک پروانه کوچک که بال‌هایش را تکان می‌دهد، می‌تواند باعث ایجاد یک طوفان شود.

نظریه آشوب

اثر پروانه‌ای پدیده‌ای است که از دل نظریه آشوب زاده شده است. به زبان استعاری، این بدان معناست که یک تغییر کوچک می‌تواند یک موج بزرگ جزر و مدی ایجاد کند. این نظریه پیشنهاد می‌کند که یک تغییر جزئی در محیط می‌تواند یک تغییر خارق‌العاده و شدید در محیط و آب‌وهوا ایجاد کند. در واقع، یک نظریه ریاضی بود که آنچه را امروزه «اثر پروانه‌ای» می‌نامیم، پدید آورد. ادوارد لورنز، مخترع آن نمی‌دانست که اصطلاحی که او ابداع کرده بود به یک اصطلاح رایج در روانشناسی و تفکر تبدیل خواهد شد. لورنز در طی یک آزمایش متوجه شد که تغییرات آب‌وهوایی به بسیاری از شرایط حساس‌اند و از این رو پیش‌بینی صحیح آن‌ها دشوار است. او به این نتیجه رسید که یک حرکت ساده، مانند حرکت بال زدن یک پروانه، می‌تواند باعث ایجاد یک گردباد در جایی دیگر شود.

هر چقدر هم که عجیب به نظر برسد، مثلا اینکه بگوییم پروانه‌ای در برزیل بال خود را تکان داد و گردبادی در شیکاگو روی داد، این همان چیزی است که این نظریه بیان می‌کند. البته این یک نظریه بسیار پیچیده و جذاب است که با انتقادات بسیاری از سوی دانشمندان مواجه شده است. اول از همه، نمی‌توان پیش‌بینی کرد که کدام یک از پروانه‌ها و در چه مکان‌هایی ارتباط مستقیمی در ایجاد تغییرات شدید آب‌وهوایی دارند. برخی نیز موافق نیستند که چیزی به کوچکی یک پروانه که بال خود را تکان می‌دهد، بتواند چنین تأثیر بزرگی ایجاد کند.

اثر پروانه‌ای در روانشناسی

در روانشناسی می‌توان اثر پروانه‌ای را به عنوان چیزی تعریف کرد که تأثیر زیادی بر زندگی افراد می‌گذارد. افکار کوچک می‌توانند منجر به تغییرات بزرگ شوند. پرتاب یک سنگ‌ریزه در آب می‌تواند حرکت آب ساکن را مختل کند و موج‌هایی ایجاد کند. همه موجودات زنده بر یکدیگر تأثیر می‌گذارند. برای مثال، اگر موجودی بمیرد، نسل بعدی او به دنیا نمی‌آید و این بر اکوسیستم تأثیر می‌گذارد. تک‌تک اقدامات ما و هر اتفاقی که در این جهان رخ می‌دهد، بر چیز دیگری تأثیر می‌گذارد. علاوه بر این، اصطلاح اثر پروانه‌ای به قدری رایج شده است که در ادبیات نیز به آن پرداخته می‌شود و بسیاری از کتاب‌ها و فیلم‌ها آن را گنجانده‌اند.

پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست آنلاین میزان توانمندی و خودشکوفایی

نتایج کلی راجع به اثر پروانه‌ای

اثر پروانه‌ای به معنای واقعی کلمه به عواقب هر چیزی اشاره دارد. این پدیده توضیح می‌دهد که چگونه چیزهای بسیار کوچک می‌توانند تأثیرات بزرگی داشته باشند، به این معنی که ما نمی‌توانیم چیزهای کوچک را نادیده بگیریم. حتی شناسایی اثر پروانه‌ای تأثیرات قابل‌توجهی بر نحوه درک دانشمندان و اقتصاددانان از جهان بر جای گذاشته است.

هنگامی که لورنز یافته‌های خود را مورد بحث قرار داد، تأثیر قابل‌توجهی بر نحوه درک مردم از پیش‌بینی‌های علمی داشت. تا این مرحله، علم از مدل‌های خطی و قطعی استفاده می‌کرد که فرض می‌کردند ردیابی مسیر بین یک علت (A) و یک معلول (B) آسان است. یک باور عمومی وجود داشت که دانشمندان نیازی به نگرانی در مورد جزئیات خارج از پدیده مورد مطالعه ندارند، زیرا هیچ تاثیری بر رابطه بین A و B نخواهد داشت. لورنز نشان داد که همه چیز به هم مرتبط است، و همین مسئله پیش‌بینی دقیق را دشوار می‌سازد.

اما اثر پروانه‌ای پیامدهایی دارد که فراتر از علم است. اثر پروانه‌ای به‌طور گسترده در تجارت مورد مطالعه قرار گرفته است؛ زیرا نشان می‌دهد که اقدامات اولیه کوچک می‌تواند منجر به پاداش‌های بزرگ در آینده شود. این امر نشان می‌دهد که اقدامات ساده کوچک می‌تواند کاتالیزوری برای جذب مشتریان زیاد و تبدیل شدن به یک تجارت موفق باشد. به علاوه، اثر پروانه‌ای بازار پیچیده‌ای را که ما در آن فعالیت می‌کنیم را با دقت بیشتری به تصویر می‌کشد. بازارها سیستم‌های پیچیده‌ای هستند که قطعات زیاد به‌هم‌پیوسته‌ای دارند، به‌ویژه در دنیای مدرن امروزی، و شکست یا موفقیت یک کسب‌وکار ممکن است به جزئیات بسیار کوچک در استراتژی آن‌ها نسبت داده شود.

نتیجه گیری

اثر پروانه‌ای با تمرکز بر اتصال متقابل، نشان می‌دهد که اقدامات یک فرد می‌تواند بر جمعیت گسترده‌تری تأثیر بگذارد. برای مثال به این فکر کنید که اقدامات یک رهبر سیاسی چقدر بر وضعیت جهان تأثیر می‌گذارد. اثر پروانه‌ای از ما می‌خواهد که در تصمیم‌گیری‌های خود متفکر باشیم؛ زیرا هرگز نمی‌دانیم عواقب آن تصمیمات چیست. همچنین می‌تواند فوق‌العاده انگیزه‌بخش باشد؛ زیرا نشان می‌دهد که اقدامات ما، مهم نیست که چقدر کوچک باشند، موجب تغییر مسیر جهان می‌شوند.

منابع: psychologenie.com و thedecisionlab.com