یک انتقاد سازنده از زبان فردی گفته می شود که کاملاً بی غرضانه، بی طرف و دوستانه ابراز به اظهار نظر می کند؛ می توان گفت هیچکس دوست ندارد که مورد انتقاد قرار بگیرد. در واقع بیشتر انسان ها از آن رو به رفتارها و کردارهای غلط می پردازند که از زشتی کارشان آگاه نیستند و خیلی کم پیش می آید که فردی بخواهد به صورت عمد با انجام رفتار و کردار نادرست موجب منفور شدن و مورد تمسخر قرار گرفتن خود شود.
چرا انتقاد کردن خوب است؟
انتقاد کردن در بسیاری از موارد بسیار مفید و سودمند است. انتقاد کردن نوعی از ارتباط است. اگر شخصی از شما انتقاد می کند، این به آن معنی است که به آنچه می گویید یا انجام می دهید واکنش نشان می دهد و این برای شما یک فرصت است زیرا می توانید به این وسیله چیزهای جدیدی یاد بگیرید. قبل از اینکه پاسخ دهید برای زمانی کوتاه فکر کنید به آنچه که گفته شده است و آنچه که می خواهید بگویید.
انتقاد کردن به شما فرصت می دهد تا عملکرد خود را بازبینی کنید. انتقادهای سازنده می تواند به شما نشان دهد که کجای مسیرتان اشتباه می کنید. ممکن است شما فکر کنید که همیشه درست تصمیم می گیرید و حق با شماست اما انتقادهای سازنده به شما این امکان را می دهد که بدانید اینگونه نیست.
انواع انتقاد را بشناسیم و چه زمانی این انتقاد سازنده است؟
انتقاد انواع مختلفی دارد انتقاد می تواند از فردی صورت گیرد که در خانواده شما است، انتقاد می تواند از فردی باشد که در محل کار شما است، انتقاد می تواند از فردی باشد که در جمع دوستان یا فامیل شماست، انتقاد می تواند از یک گروه، یک تفکر و حتی یک دولت باشد. در هر کدام از این موارد فرد می بایست اصول جداگانه ای را در نظر بگیرد به طور معمول انتقاد کردن از اعضای خانواده کار بسیار معمولی است که هر روزه شاهد آن هستیم.
خیلی از خانواده ها به خاطر همین انتقاد های بی مورد به همدیگر که ناشی از دلخوری های از قبل اتفاق افتاده است، دچار بحث و جدل می شوند اما اگر پای دلخوری در میان نباشد به طور معمول انتقاد در خانواده یک انتقاد سازنده است زیرا افراد این انتقاد را از سر دلسوزی انجام می دهند و شما می دانید که آن ها خیر و صلاح شما را می خواهند پس با گوش جان شنونده این انتقاد می شوید و سعی می کنید در اسرع وقت عیوب خود را برطرف کنید.
انتقاد سازنده در جمع های دوستانه
انتقاد های دوستانه هم همین ویژگی ها را دارند و اگر رابطه دوستانه بسیار صمیمی باشد حتی می توان گفت که انتقاد سازنده در این روابط دوستانه بسیار تاثیرگذارتر است. انتقاد در جمع فامیل و آشنایان نیز همین ویژگی ها را دارد اگر این انتقاد از سر دلسوزی باشد و شما رابطه صمیمی با فرد داشته باشید پس انتقادی سازنده خواهید داشت اما به طور معمول انتقاد در جمع فامیل و آشنایان می تواند منجر به دلخوری گردد زیرا این نوع جمع ها غالباً با همدیگر رقابت دارند و هر گونه انتقادی را مغرضانه می پندارند پس بهتر است اینگونه انتقاد ها اصلاً صورت نگیرد.
انتقاد سازنده در محیط کار چه ویژگی هایی دارد؟
انتقاد در محیط کار نیز بسیار رایج است و هر روز شما با معضل جدیدی در سر کار خود برخورد می کنید که اگر به موقع و درست از فرد خاطی انتقاد نکنید، ممکن است این معضل بزرگتر شود و در نهایت موجب درگیری شما در محیط کار شود اما یک انتقاد سازنده در محیط کار چه ویژگی هایی دارد؟
یک انتقاد سازنده در محیط کار به این صورت است که نباید شما به مافوق خودتان ایراد بگیرید و او را مورد انتقاد مستقیم قرار دهید بهتر است که اگر انتقادی از او دارید، آن را محترمانه و دوستانه با او مطرح کنید و اگر شخصیت او را طوری می بینید که ممکن است این انتقاد شما را بد تلقی کند پس بهتر است تا انتقاد خود را به مافوق او انتقال دهید، در انتقال انتقاد به مافوق مافوقتان غلو نکنید و سعی کنید این مطلب را بسیار مختصر و کوتاه برای او توضیح دهید و نکات مهم را از قلم نیندازید. مسلماً هیچکس دوست ندارد از کسی که از تجربه کاری کمتری برخوردار است نقدی بشنود که به او نشان دهد با وجود سابقه کاری که دارد هنوز تجربه کافی را کسب نکرده است.
بار روانی انتقادی
در انجام یک انتقاد سازنده این نکته باید در نظر گرفته شود که بار روانی انتقادی که شما از فردی می کنید چگونه است و می تواند چه نتیجه ای را در ذهن او ایجاد کند. اگر شما خودتان مافوق شخصی هستید و انتقادی از او دارید این انتقاد را راحت تر می توانید انتقال دهید و تاثیر خوبی بر روی فرد خواهد داشت و می توان گفت به طور معمول انتقاد هایی که از سمت مافوق ها ابراز می شود انتقاد هایی سازنده هستند چرا که همه ما دوست داریم زمانی که در محیط کار هستیم مافوقمان تمامی موارد مربوط به شغلمان را به ما گوشزد کند اما گاهی انتقاد ها فقط مربوط به مسائل کاری نمی شود بلکه مربوط به مسائل اجتماعی در محیط کار است در اینگونه موارد شما چه مافوق باشید و چه از رتبه کاری کمتری برخوردار باشید باید چند نکته را مد نظر داشته باشید.
لحن و بیان انتقاد کننده
اولین نکته لحن و بیان انتقاد کننده است اگر شما با لحن سلطه گرایانه و پرخاشگرایانه شروع به انتقاد از شخص کنید این انتقاد به هیچ عنوان سازنده نخواهد بود بلکه می تواند فرد را ترغیب کند که همچنان به کار زشتش ادامه دهد و موجب لجاجت او گردد. در انتقاد سازنده داشتن یک لحن آرام و دوستانه یک نکته مهم به حساب می آید، مورد دوم در انجام یک انتقاد سازنده این است که بهتر است در هنگام انتقاد فرد انتقاد کننده و فرد مورد انتقاد قرار گرفته با هم تنها باشند، با خبر شدن سایر افراد از این انتقاد می تواند این ذهنیت را در فرد مورد انتقاد قرار گرفته شده ایجاد کند که افراد قصد تخریب او را دارند پس اینگونه انتقاد نیز به هیچ عنوان سازنده نخواهد بود.
موضوع بعد در رابطه با انتقاد سازنده در محیط کار این مسئله است که فرد انتقاد کننده نباید هیچ گونه زمینه دلخوری و درگیری با فرد مورد انتقاد قرار گیرنده را داشته باشد تا بتواند انتقادی سازنده ای داشته باشد، برای همین است که همیشه گفته می شود صمیمیت در محیط کار می تواند زمینه ساز بسیاری از مشکلات گردد؛ ایجاد رابطه دوستانه برای محیط کار بسیار ضروریست اما ایجاد صمیمیت می توانند مانع از انجام اقدامات ضروری در محیط کار گردد.
ویژگی های انتقاد کننده در یک انتقاد سازنده
همه ما دوست داریم تا بتوانیم انتقاد هایی را که به اشخاص وارد می کنیم تاثیرگذار باشد اما بسیاری از ما در این امر ناموفق هستیم اما به درستی کسانی که انتقاد سازنده دارند چه ویژگی هایی دارند؟ در واقع این افراد ویژگی هایی از قبیل دلسوزی، مهربانی و از خود گذشتگی را دارند به همین خاطر اگر فردی را مورد انتقاد قرار دهند آن فرد با گوش جان حرف های آنها را می پذیرد و در برابر انتقاد آن ها مقاومت نشان نمی دهد.
برای داشتن یک انتقاد سازنده در ابتدا شما باید با فرد رابطه خوبی داشته باشید پس از آن با لحنی آرام و دوستانه در مکانی که شخص دیگری وجود ندارد این انتقاد را به او وارد کنید همچنین انتقاد وارد شده را نیز با اشخاص دیگر در میان نگذارید چون در این صورت برای فرد سوء تفاهم پیش خواهد آمد و به علاوه اینکه دید سایر افراد نسبت به او تغییر خواهند کرد.
در یک انتقاد سازنده شما نباید مدام یک موضوع را تکرار کنید، تکرار یک موضوع می تواند اثر معکوس بر فرد داشته باشد. شما با گفتن یک بار انتقاد، وظیفه خودتان را انجام داده اید و فرد را آگاه کرده اید و اگر دوباره این کار را تکرار کنید می تواند بار روانی دیگری را برای فرد داشته باشد؛ نمونه این کار را در خانواده ها بیشتر می بینیم، در خانواده ها پدر و مادر مدام در حال انتقاد کردن از فرزندان هستند و فرزندان به همین خاطر دیگر انتقاد پذیر نمی شوند چرا که انتقاد را یک نقطه ضعف می دانند که اطرافیان همواره آن را به او یادآور می شوند.
ویژگی های انتقاد شونده در یک انتقاد سازنده
گاهی انتقاد بر طرز تفکر یک گروه یا یک مکتب وارد می شود، در این زمان افرادی که مورد انتقاد شما قرار گرفته اند از شما می خواهند تا اطلاعاتی راجع به انتقاد خود به آن ها بدهید؛ به طور مثال اگر شما یک معلم باشید و به یک پزشک انتقاد وارد کنید یا بالعکس آن پزشک از شما می خواهد تا مطالبی راجع به علوم پزشکی را برای او بازگو کنید چرا که شما نمی توانید در جایگاهی اظهار نظر کنید که هیچ اطلاعی در رابطه با آن ندارید برای همین انتقاد سازنده یک انتقاد متناسب است.
متناسب با درک، سواد و موقعیت اجتماعی شما، هر کدام از این موارد می تواند بر انتقاد شما تاثیر گذار باشد. تنها نمی توان گفت که در یک انتقاد سازنده فقط فرد انتقاد کننده تاثیر گذار است بلکه فرد انتقاد شونده نیز به همان میزان در انجام یک انتقاد سازنده تاثیرگذار خواهد بود، بسیاری از افراد به هیچ عنوان گوش شنوایی برای انتقاد ندارند و انتقاد را ابزاری می پندارند که می خواهد جایگاه اجتماعی یا شغلی آنها را تهدید کند؛ به همین خاطر با افراد انتقاد کننده به سختی برخورد می کنند و هیچگونه انتقادی را نمی پذیرند و برخی از افراد انتقاد را موجب تضعیف روحیه خود میدانند و هر کسی که از آن ها انتقاد کند را فردی می پندارند که می خواهد روحیه آن ها را تضعیف کند و خودش را بالاتر از آن ها نشان دهد پس به هیچ عنوان از هیچ فردی، هیچگونه انتقادی را نمی پذیرند.
پس می توان گفت یک فرد انتقاد پذیرنده ویژگی هایی مثل تربیت درست، سواد کافی و فرهنگ بالا را دارد و در غیر این صورت هر چقدر هم انتقاد سازنده باشد و از فرد متخصص صورت بگیرد و به درستی بیان شود باز هم تاثیر گذار نخواهد بود.
