مغز متشکل از میلیاردها سلول عصبی است که مرتباً به یکدیگر پیام های الکتریکی مخابره می کنند. این پیام های الکتریکی به سلول های مغزی اجازه می دهند که با همدیگر در ارتباط باشند. تشنج عبارت است از تولید ناگهانی، شدید و غیر طبیعی تعداد بسیار زیادی از این تخلیه های الکتریکی که ایجاد اختلال موقتی در مغز می کند. بنابراین این اختلال عملکرد مغزی دو خصوصیت دارد: اول اینکه بصورت ناگهانی آغاز می شود و دوم اینکه غیر ارادی و غیر قابل کنترل است.
تشنج خود یک بیماری نیست بلکه یک علامت است که ممکن است در جریان بیماری های گوناگونی دیده شود. گاهی علی رغم همه بررسی ها علت واضحی برای تشنج شناخته نمی شود و حملات به فواصل زمانی نامعین تکرار می شوند که به این حالت اصطلاحاً صرع گفته می شود. مشاهده یک حمله تشنج برای اطرافیان بسیار ترسناک و اضطراب آور است ولی خوشبختانه بیشتر کودکانی که دچار تشنج می شوند در آینده مشکلات دائمی و عصبی نخواهند داشت. در ادامه تلاش شده است تا به برخی از سوالاتی که ممکن است در این مورد در ذهن والدین ایجاد شود، پاسخ داده شود.
علائم تشنج چیست؟
- وقتی کودکی تشنج می کند ممکن است شما یک یا چند عدد از علائم زیر را ببینید:
کودک دچار اختلال هشیاری شود، یعنی حالتی که در آن اطرافیان را نشناسد و به زمان و مکان وقوف نداشته باشد، به صدا زدن شما پاسخ ندهد، یا بی هوش روی زمین بیافتد.
- ممکن است بدن یا اندام کودک سفت شود و یا رنگ صورتش کبود شود. شاید تنفس کودک برای حدودا 30 ثانیه قطع شود و بعد از آن تنفس کودک بسیار سطحی باشد.
- احتمالاً حرکاتی غیرارادی در اعضای بدن کودک ظاهر شود. این حرکات ممکن است قسمتی از بدن و یا تمام اعضا را درگیر نماید.
- ممکن است کودک به شدت دست و پا بزند، روی زمین بیافتد، سر و چشم های کودک به یک طرف بچرخد و یا اینکه فقط یک دست و یک پای کودک دچار حرکات تکانشی شدید شود و این حالت چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. معمولاً این حملات کمتر از 10 دقیقه طول می کشد.
- ممکن است کودک در زمان حملات کنترل ادرار یا مدفوع خود را از دست بدهد. گاهی کودک بطور غیر ارادی رفتاری غیرعادی را نشان می دهد مثلاً بدون آنکه متوجه اطراف باشد شروع به دویدن می کند و یا برای چند لحظه به نقطه ای خیره شود و در این مدت متوجه اطراف نباشد.
آیا اگر کودکی یک یا چند بار با تب تشنج کند، تا آخر عمر دچار حملات تشنج خواهد شد؟
در سنین 6 ماه تا 5 سالگی مغز کودکان به افزایش درجه حرارت بدن حساس است. در نتیجه 3-4 درصد کودکان در این سنین با تب های شدید (بیش از 38 درجه) دچار تشنج می شوند. بیشتر مواقع تشنج همراه تب در اثر عفونت های ویروسی دستگاه تنفس فوقانی، عفونت گوش میانی و یا عفونت های گوارشی ایجاد می شود. اکثریت این کودکان بعد از سنین 5 سالگی دیگر دچار تشنج نخواهند شد. شایع ترین سن برای تشنج ناشی از تب سنین 6 ماهی تا 6 سالگی است و زمان آن از چند ثانیه تا چند دقیقه طول می کشد. در 30 درصد موارد تشنج ناشی از تب تکرار می شود. تشنج های بدون تب هم ممکن است در سال های بعد بهبود یابد و دیگر تکرار نشود.
تشنج در نوزادان چه علائمی دارد؟
باید بدانیم که در هر 1000 نوزاد تقریباً 2 نوزاد دچار تشنج در ماه اول زندگی می شوند. تشنج در نوزادان علائم متفاوتی دارد. مثلاً ممکن است به صورت حرکات شدید اندام ها، پرش های عضلانی شدید و تکراری، لرزش پلک ها، سفت شدن اندام، حرکات شبیه مکیدن و یا جویدن باشد. در بعضی نوزادان تنها علامت تشنج توقف تنفس به مدت بیش از 20 ثانیه و کبود شدن نوزاد است.
نکاتی که اگر کودک شما مبتلا به حملات تشنج در زمان تب می شود
هرگاه کودک شما به علت سرماخوردگی یا هر عفونت دیگری دچار تب شدید شد بهتر است سعی کنید با استفاده منظم از داروهای ضد تب (استامینوفن) و پاشویه با آب ولرم تب کودک را کاهش دهید اما از بروز تب وحشت نکنید. تب لزوماً با تشنج همراه نخواهد بود. برای کاهش تب کودک استفاده از آسپرین یا آمپول های تب بر توصیه نمی شود. کودک را برای بررسی علت تب نزد پزشک ببرید. اگر کودک شما سابقه تب و تشنج دارد با نظر پزشک در زمان تب شدید علاوه بر استامینوفن و پاشویه کردن کودک از داروی ضد تشنج به مقداری که پزشک دستور داده استفاده کنید تا از تشنج کودک پیشگیری شود.
مکاتی که کودک شما مبتلا به حملات تشنج بدون تب (صرع) است
کودک شما تا زمانی که پزشک دستور دهد باید داروی ضد تشنج استفاده کند. هیچگاه دارو را خودسرانه قطع نکنید یا مقدار آن را کاهش ندهید. کودکان مبتلا به صرع باید همواره مراقبت شوند اما به خاطر داشته باشید که فعالیت جسمی این کودکان نباید به گونه ای غیر ضروری محدود شود. در زمان انجام کارهایی که با خطر سقوط یا غرق شدن همراهند و خصوصا شنا، از نزدیک مراقب کودکتان باشید.
در صورت بروز حمله، اطراف کودک را خلوت کنید، اجسام تیز را از او دور کنید، او را از لبه بلندی دور کنید و لباس های تنگ و یا زیور آلات را از گردن او باز نمایید تا راحت تر نفس بکشد. در زمان تشنج هیچ ماده خوراکی و یا آب را به کودک نخورانید. کودک را به صورت خوابیده به پهلوی راست قرار دهید تا ترشحات از دهانش خارج شود و یک بازوی او را زیر سرش قرار دهید. دهان کودک را نپوشانید.
راه های تنفسی برای کودک باید باز باشد اما باز کردن دهان قفل شده توصیه نمی شود. البته اگر لقمه غذا و یا چیز دیگری در دهان کودک باقی مانده باید آن را تا حد امکان بدون خشونت و اعمال فشار و زور شدید خارج کنید. هیچ قسمت از بدن کودک را نکشید و با اعمال زور صاف نکنید و در صورتی که حمله تشنجی طی 2-1 دقیقه خود به خود متوقف نشد کودک را به بیمارستان برسانید.
کودکان با سابقه تشنج ممکن است با یک تب خفیف، گرمای شدید محیط، کم خوابی، فشار روحی، خستگی شدید فیزیکی، یا مصرف بعضی داروها (مثل تئوفیلین) دچار عود تشنج شوند. حتما کودکتان را از این موارد محافظت کنید.
منبع: webmd.com
