خودآزاری رفتاری پیچیده و دردناک است که بسیاری از افراد، به ویژه نوجوانان و جوانان، برای مقابله با احساسات شدید یا فشارهای روانی به آن پناه می برند. این رفتار، معمولاً به‌صورت صدمه زدن عمدی به بدن خود و بدون نیت خودکشی انجام می شود. درک صحیح این پدیده، شناخت دلایل آن و آگاهی از روش های درمان میتواند به کاهش درد و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا کمک کند.
در این مقاله، به بررسی کامل راه های درمان خودآزاری، علل بروز آن و نحوه‌ی کمک به افرادی که با این مشکل درگیر هستند می پردازیم.
درمان خودآزاری چیست؟
خودآزاری (Self-harm یا Non-Suicidal Self-Injury - NSSI) به هرگونه رفتار آگاهانه‌ای گفته می‌شود که فرد برای کاهش درد روانی یا تنش احساسی، به بدن خود آسیب می‌زند. این آسیب میتواند شامل بریدن، سوزاندن، کوبیدن بدن، کندن مو یا ناخن، و رفتارهای دیگر باشد.
اولین قدم برای کمک برای درمان خودآزاری در تهران، اطلاع یافتن از نگرش او به خود و سبک زندگی اش است. در برخی موارد روانشناس دارو تجویز می کند تا فرد بتواند احساسات خود را کنترل نماید. چنانچه فرد دچار افسردگی باشد برای او داروی ضد افسردگی تجویز خواهد شد. اگر بیمار دچار اختلال خودآزاری برای مدت طولانی با آن درگیر باشد باید بر روی جایگزین کردن رفتار های جدید تاکید کرد. اگر علائم خودآزاری از شدت و مدت زیادی برخوردار باشد ممکن است روانشناس برای کنترل رفتارهای بیمار و درمان خودآزاری در تهران، مدتی او را در بیمارستان روانی بستری نماید.
انواع رایج خودآزاری
- بریدن پوست با اشیای تیز
- سوزاندن بدن با سیگار یا فندک
- زدن سر به دیوار
- ایجاد زخم‌های مکرر در یک ناحیه
- گاز گرفتن خود
- کندن مو یا ناخن‌ها تا حد درد
علت خودآزاری چیست؟
خودآزاری معمولاً نشانه‌ای از یک مشکل عمیق روانی است. دلایل آن می‌توانند پیچیده و متنوع باشند، اما برخی از رایج‌ترین عوامل عبارتند از:
1. اختلالات روانی
- افسردگی
- اختلال اضطراب
- اختلال شخصیت مرزی (BPD)
- اختلالات استرس پس از سانحه (PTSD)
- اختلال وسواس فکری عملی (OCD)
2. تجربه‌های سخت زندگی
- سو استفاده جنسی، جسمی یا عاطفی
- فقدان عزیزان
- طرد اجتماعی
- شکست‌های تحصیلی یا شغلی
- احساس تنهایی یا بی‌ارزشی
3. ناتوانی در ابراز احساسات
برخی افراد نمی‌توانند خشم، غم، اضطراب یا ناامیدی خود را به‌صورت کلامی ابراز کنند و خودآزاری را راهی برای رهایی از این احساسات می‌دانند.
دیگر آزاری
یکی از اختلالات شخصیتی که فرد از آزار رساندن به دیگران لذت می برد که در اصطلاح به آن دیگر آزاری هم گفته می شود. رفتارهای پرخاشگرانه و تحقیر آمیزی که سبب سلب آرامش دیگران می شود از این نوع به شمار می آیند. صدماتی که از این اختلال بروز می کند، می تواند جسمی، روحی یا جنسی باشد. افرادی که در روابط خود از فشار زیاد بر فرد مقابل و خشونت علیه او لذت می برند دچار این اختلال می باشند.
دیگر آزاری یا سادیسم به چهار نوع تقسیم می شود
سادیسم قانونی
اینگونه افراد معمولاً در رده شغلی و موقعیت اجتماعی در جایگاهی هستند که مسئولیت کنترل و نظارت بر رفتار دیگران را بر عهده دارند اما همیشه پا را فراتر گذاشته و تنبیه افراد با اشتباه آنها مطابقت ندارد و بیشتر از آنچه باید به دیگران فشار وارد می کنند و البته که از این رفتار خود لذت میبرند.
سادیسم انفجاری
افرادی که دچار چنین اختلالی هستند بخاطر کمبودهای خود به دیگران آزار می رسانند. این افراد با رفتارهای پرخاشگرانه و تحقیر آمیز دیگران را مقصر دانسته و عامل بدبختی خود می دانند.
سادیسم استبدادی
افرادی که درگیر این اختلال هستند رفتاری بی رحمانه نسبت به انواع دیگر با دیگران دارد. افراد سادیسم استبدادی از شکنجه دیگران چه به صورت جسمی و چه رفتاری بسیار لذت می برند. این افراد از هراسان کردن دیگران خشنود می شوند و از اینکه دیگران را وادار به کاری کنند که از آن متنفرند، لذت وافری می برند.
سادیسم ترسو
افرادی که دچار سادیسم ترسو هستند کمتر از انواع دیگر سادیسم باعث آزار دیگران می شوند زیرا در هر رفتاری کمی ترس هم در خودشان رخنه می کند از این رو با پیش بینی ریسک های احتمالی دست به آزار دیگران می زنند.
مازوخیسم در روانشناسی
مازوخیسم اختلالی است که به آزار جنسی افراد می پردازد. یک نابهنجاری جنسی است که افراد از شکنجه و تحقیر در زمان رابطه جنسی لذت می برند. این رفتار همراه با کتک خوردن، به بند کشیده شدن، فحش شنیدن همراه با رنج بردن است و البته لذت بردن از این رنج. این اختلال باعث می شود تا فرد بدون رنج کشیدن از رابطه جنسی لذتی نمیبرد. افراد مازوخیست که تمایل به آزار دیگران دارند به سمت افرادی با اختلال آزار خواهی جنسی متمایل می شوند. چرا که فرد مازوخیست از رنج دادن دیگران لذت می برد و این رنج را فردی که دچار اختلال مازوخیسم جنسی است با تمایل می پذیرد. افرادی با این نابهنجاری از اینکه مورد تحقیر قرار بگیرند و عزت نفس آنها دستمایه دیگران شود خوشحال می شوند. آنها به نوعی برده جنسی هستند.
تست بیماری مازوخیسم
آزمون هایی برای تشخیص بیماران مازوخیسم وجود دارد. هر فرد می تواند با انجام چنین تست هایی متوجه شود که آیا گرایش هایی به سمت رفتارهای مازوخیسم دارد یا نه.
1. مورد تجاوز قرار گرفتن
- هرگز به آن فکر نمی کنم
- یک یا دوبار به آن فکر کرده ام
- چندین بار به آن فکر کرده ام
- همیشه در مورد آن فکر کرده ام
2. کنترل شدن و امر و نهی شدن توسط شریک جنسی به هنگام سکس
- هرگز به آن فکر نمی کنم
- یک یا دوبار به آن فکر کرده ام
- چندین بار به آن فکر کرده ام
- همیشه در مورد آن فکر کرده ام
3. شلاق زدن روی قسمت های جنسی بدن
- هرگز به آن فکر نمی کنم
- یک یا دوبار به آن فکر کرده ام
- چندین بار به آن فکر کرده ام
- همیشه در مورد آن فکر کرده ام
4. و سوالات دیگر
در پایان آزمون بر اساس پاسخ های شما مشخص می شود که شما دچار این اختلال هستید یا نه.
سلف هارم چیست؟
سلف هارم به خودآزاری نوجوانان و کودکان که بر اثر اضطراب و زورگویی اتفاق می افتد اطلاق می شود.
در برخی موارد چالش ها و فشارهایی که بر نوجوانان در گذر از بحران های جنسیتی و شخصیتی بر آنها وارد می شود سبب خودآزاری می شود. حتی فشارهای روانی که از طرف بزرگسالان بر کودکان و نوجوانان تحمیل می شود هم منجر به سلف هارم خواهد شد. در سالهای اخیر، گزارش های بسیاری نشان دهنده افزایش خودآزاری در بین کودکان و نوجوانان منتشر شده است. چنین اختلالی حتی منجر به خودکشی در نوجوانان هم خواهد شد.
علت خودآزاری کودکان
طبق نظرسنجی هایی که در خصوص علل خودآزاری در کودکان انجام گرفته، این اختلال رفتاری به دلیل زورگویی و قلدری هایی است که بیشتر در مدرسه بر کودک اعمال می شود. مربیان و والدین باید بر رفتارهای خود در مقابل کودکان تمرکز بیشتری داشته باشند که زمینه ساز خودسوزی، خودزنی در آنها می شود.
سادیسم جسمی
فردی با اختلال سادیسم جسمی تنها به صدمه زدن به جسم و بدن دیگران اقدام می کند. اینگونه افراد با چنین نابهنجاری از اینکه به بدن و جسم دیگران آسیب وارد کنند لذت می برند.
بیماری زن آزاری
بیماری زن آزاری تنها با کتک زدن شریک زندگی نیست. بلکه هرگاه رفتاری خشونت آمیز و تحقیر کننده از طرف همسر بروز کند زنگ خطری است برای وجود بیماری زن آزاری.
برچسب نادرست زدن به یک زن، رئیس قلمداد کردن خود و امر و نهی کردن به همسرتان، فحاشی کردن و داد زدن فراوان، تهدید کردن او و خط و نشان کشیدن برای همسرتمام این موارد جزئی از علائم بیماری زن آزاری بشمار می آیند.
جمع بندی
خودآزاری نه یک «رفتار برای جلب توجه» است و نه نشانه ضعف؛ بلکه فریادی خاموش برای کمک است. درمان به موقع و حمایت عاطفی اطرافیان نقش مهمی در بهبود فرد دارد. اگر شما یا یکی از عزیزانتان با این مشکل درگیر هستید، همین امروز با یک روانشناس تماس بگیرید. مشاوره تخصصی، اولین قدم به سمت درمان و آرامش است.
