حدود 80% کودکان دهه 60 حداقل با یک خواهر یا برادر بزرگ می شدند. کودکان در قالب روابط خواهر و برادری، ارتباط با دیگران و نحوه کنار آمدن با سایرین را فرا می گیرند. همه خواهر و برادرها حتی اگر همیشه هم با یکدیگر ارتباط نداشته باشند، باز تاثیر بسزایی بر زندگی یکدیگر دارند. کودک خانواده خود را انتخاب نمی کند. خواهر و برادرهای خود را انتخاب نمیکند. ممکن است تفاوت جنسیت، سن و رفتار را تجربه کند و مهمتر از آن، یکی از والدین را بیشتر دوست داشته باشند. همه اینها باعث رقابت بین کودکان یک خانواده می شود. رابطه والدین با هر یک از کودکان، ترتیب تولد کودکان و رابطه کودکان با یکدیگر همه بر هم تاثیر دارد اما مهمترین عامل رابطه والدین و اهداف آنها است.
تفاوت رفتار والدین با هر کودک
طبیعی است که رفتار والدین با هر کودک خاص همان کودک باشد. زیرا نیاز، خلق و خوی هر کودک پاسخ خاص خود را طلب می کند. گاهی اوقات حتی والدین تعجب می کنند که چطور کودکانی که با هم در یک خانه و از یک والدین پرورش یافته اند، این همه با هم تفاوت دارند. با اینکه خواهر و برادرها شباهت های زیادی به یکدیگر دارند اما تفاوت های قابل ملاحظه ای هم دارند. لازم است والدین به منحصر به فرد بودن شخصیت هر کودک توجه کرده و تفاوت ها را به رسمیت بشناسند.
معمولاً کودکان به تناسب سنشان رفتار و عملکردهای متفاوتی از خود نشان می دهند. کودکان کوچکتر در سال های اول و دوم دبستان غالباً مبارزه فیزیکی را ترجیح می دهند. وقتی بزرگتر شدند و به سالهای آخر دبستان رسیدند دائماً بحث می کنند و در پی متقاعد کردن دیگران هستند. جنسیت هم در روابط تاثیر دارد. معمولاً خواهر و برادرهای هم جنس با یکدیگر رقابت می کنند. البته رابطه صمیمی تری هم با یکدیگر ایجاد می کنند.
روابط خواهر و برادرهای دبستانی
رابطه خواهر و برادرها در خانواده اهمیت دارد و بر کارکرد خانواده در جامعه موثر است. ارتباط خواهر و برادرها در خانواده فقط به ترتیب تولد، جنسیت و اندازه خانواده بستگی ندارد. بلکه به عوامل متعددی از جمله شخصیت کودکان، سن آنها، نوع رابطه والدین و شرایط اجتماعی حاکم بر خانواده نیز بستگی دارد. اما بر اساس شواهد، شخصیت و جنسیت فرزند ارشد نقش موثرتری دارد. به علاوه این رابطه در فرهنگ های مختلف متفاوت است.
رابطه خوب خواهر و برادرها تأثیر بسزایی در زندگی آتی هر یک از کودکان دارد. رضایت از زندگی را بالا می برد و احتمال ابتلا به افسردگی در بزرگسالی را کاهش می دهد. می توانند برای هم ضربه گیر باشند و در هنگام سختی ها، بیماری و شرایط استرس زا تکیه گاه عاطفی یا اجتماعی هم باشند و از یکدیگر حمایت عاطفی کنند. رابطه خواهر و برادرها ماندگار است. در حالی که هر دوستی دیگری ممکن است موقتی باشد، خواهر و برادر ها خاطرات، تجارب و والدین مشترک دارند.
نکات مفید و کاربردی
- خواهر و برادر ها در ساختار شخصیت، مهارت های اجتماعی و شناختی، اعتماد به نفس و ارزش های یکدیگر تاثیر دارند.
- رابطه کودک دبستانی با خواهر و برادرهای خود ضامن شایستگی و رابطه او با همسالانش است.
- نوع روابط خواهر و برادرها حتی در تعداد کودکانی که هر کس تمایل دارد داشته باشد تاثیر می گذارد.
- تصویر کودک دبستانی از خود و جنسیت خود در خانه و از روابط او با والدین، خواهر و برادرها و بازخورد های آنها شکل می گیرد.
- خواهر و برادرها نقش آینه ای را دارند که کودک ارزش ها و افکار خود را در آن می بیند. مثلاً متوجه می شود که آیا رفتار او قابل قبول است یا نه؟ این ایده ای که دارد خوب است یا نه؟
- خواهر یا برادر بزرگتر هم جنس می تواند الگویی برای رفتار جنسیتی خواهر یا برادر کوچکتر خود باشد.
- اسباب بازی های هر کودک می تواند حاوی اطلاعاتی برای هر یک از اعضای خانواده باشد. کودکان کوچکتر با مشاهده و استفاده از اسباب بازی های کودکان بزرگتر، ناخواسته آگاهی های زیادی کسب می کنند.
به کودکان دبستانی خود بیاموزید
- از یکدیگر حمایت کنند.
- هنگام دشواری تکیه گاه هیجانی یکدیگر باشند.
- یکدیگر را راهنمایی کنند.
- از یکدیگر مراقبت کنند.
- با هم درس بخوانند.
- از هم یاد بگیرند.
- با هم بازی کنند.
- به هم دیگر کمک کنند.
والدین باید به این نکات مهم توجه کنند
سعی کنید خواهر و برادر های دبستانی را با هم مقایسه نکنید. هر کودک منحصر به فرد است. اگر او را با کودک غیر از خواهر و برادرش مقایسه کنید آنقدر هولناک نیست که مقایسه کودکان یک خانواده با یکدیگر. والدین اجازه دهند کودکان دبستانی توانایی های خود را نمایان کنند. هر کس توانایی های خاص خود را دارد و باید فرصت ابراز آن توانایی ها را داشته باشد.
اشتباهات رایج والدین در کنترل رقابت کودکان
- دخالت در رابطه کودکان و جدا کردن آنها؛
- نادیده گرفتن رفتارها و رابطه درست هر یک از آنها؛
- توجه به مشکلات کودکان با یکدیگر؛
- والدین می توانند هنگام درگیری مداخله کنند و راهکار نشان دهند؛
- مثلاً از کودکان بخواهند که با هم توافق کنند؛
- اختلاف ها را کنار بگذارند؛
- والدین می توانند نتیجه نامطلوب مشاجره و اختلاف میان خواهر و برادرها را توضیح دهند.
والدین می توانند هنگام مشاهده مشاجره مانع ادامه بازی شوند و کودکان را به کارهای دیگر مثل انجام تکالیف، کتاب خواندن، کمک به کارهای منزل سرگرم کنند. والدین می توانند برای کارهای کودکان به گونه ای برنامه ریزی کنند که کمترین تداخل را با یکدیگر داشته باشند. برای هر یک وظایفی مقرر کنند تا برنامه روزانه مسئولیت های هر کودک مشخص باشد. مثلاً امروز یکی ظرف ها را بشوید و دیگری باغچه را آبیاری کند و فردا نقش ها عوض شود.
منابع: psychologytoday.com، education.com، childdevelopmentinfo.com
