سندرم بدخیم نورولپتیک را در قدم اول میتوان یک واکنش جانبی به مصرف برخی از داروهای خاص دانست. تعریف دیگری که در این رابطه میتوان ارائه داد یک اختلال در سیستم عصبی خودکار CNS می باشد که بر اثر مصرف دارو های انتاگونیستهای گیرنده دوپامین، مانند هالوپریدول به وجود می آید. البته این عارضه فقط در 1 درصد از بیمارانی که چنین دارو هایی را مصرف می کنند به وجود می آید و به همین دلیل آن را نوعی بیماری نادر می دانند.
خطر مرگ و میر سندرم بدخیم نورولپتیک را میتوان چیزی در حدود 20 تا 30 درصد از افراد مبتلا به آن بیان کرد. همین میزان بالای مرگ و میر این بیماری را به نوعی بیماری خطرناک تبدیل کرده است. از همین جهت یکی از عوامل موثر در کنترل مرگ و میر این بیماری را میتوان تشخیص به موقع آن دانست. در واقع تشخیص در این بیماری برابر با نیمی از مراحل درمان است.
علائم سندرم بدخیم نورولپتیک NMS
همانطور که می دانید هر نوع بیماری با یک سری علائم و نشانه ها همراه می باشد که اگر شناخت این علائم به موقع انجام گیرد ممکن است تاثیر مثبتی در روند درمان آن داشته باشد. در رابطه با سندروم بدخیم نورولپتیک هم همین موضوع صادق است و اگر بتوان از روی علائم موجود هر چه سریع تر به علل بیماری پی برد میتوان آن را هر چه سریع تر درمان کرده و از مرگ و میر آن جلوگیری کرد.
از جمله علائم سندرم بدخیم نورولپتیک میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- سفتی عضلات بدن
- هیپرترمی یا همان افزایش دمای بدن
- تعریق
- اشکال در بلع
- ترمور یا همان لرزش
- بی اختیاری ادرار
- تغییر سطح هوشیاری
- موتیسم
- رنگ پریدگی پوست
- ابری، تیرگی و یا کما
- رفلکس های مختل کننده
- تشنج عمومی
- تاکیکاردی یا همان افزایش ضربان قلب
- افزایش فشار خون به صورت ناگهانی
- لکوسیتوز
- صدمه عضلانی مانند افزایش کراتین فسفوکیناز
معمولاً هر یک از این علائم که مربوط به سندرم بدخیم نورولپتیک باشد سه روز بعد از شیوع بیماری خود را نشان می دهند. این علائم در ابتدا با ظهور اضطراب در فرد آغاز شده و این وضعیت مقدم بر تغییرات وضع هوشیاری فرد می باشد.
علل سندرم بدخیم نورولپتیک
همانطور که می دانید هر بیماری بر اثر علل مختلفی به وجود می آید و سندرم بدخیم نورولپتیک هم از این موضوع مستثنی نیست. نظریه های اصلی که در رابطه با علل این بیماری وجود دارد به اثر دارو های اعصاب تاکید بسیاری دارد. در واقع این دارو ها می توانند بر روی سیستم هرمی و هیپوتالاموسی اثر گذاشته و این بیماری را در فرد به وجود آورد.
این فرضیه که مورد حمایت جامعه پزشکی و علمی قرار گرفته است، بر این اساس استوار است که با کاهش فعالیت های دوپامینرژیک سیستم عصبی مرکزی، عملکرد هیپوتالاموس و گانگلیون دچار اختلال شده و زمینه ایجاد این بیماری فراهم می شود. اساس چنین نظریه ای در رابطه با سندرم بدخیم نورولپتیک بر دو توجیه اصلی استوار است. این دو توجیه عبارت اند از:
- سندرم نورولپتیک بعد از تجویز دارو های ضد دوپامینرژیک به وجود می آید.
- دوپامین به عنوان یک انتقال دهنده عصبی شناخته می شود که واسطه ایجاد آسیب به سیستم عصبی مرکزی می باشد که این آسیب ها شامل تغییرات در عضلات و تنظیم مجدد حرارت بدن است.
در نهایت میتوان با تکیه بر این دو توجیه اینطور بیان کرد که تجویز انواع دارو های آگونیست دوپامین مثل بروموکریپتین می تواند در کاهش علائم سندرم بدخیم نورولپتیک تاثیرگذار باشد.
دارو هایی که باعث سندرم بدخیم نورولپتیک می شوند؟
مصرف برخی داروها دلیل اصلی ابتلا به بیماری سندرم بدخیم نورولپتیک می باشد. از همین رو شناخت این داروها یکی از موارد مهم در تشخیص و درمان این بیماری شناخته می شود. داروهایی که باعث این بیماری می شوند در دو گروه نسل اول یا نسل دوم دسته بندی می شوند که در ادامه به معرفی این دارو ها خواهیم پرداخت.
دارو های نسل اول یا معمول
- هالوپریدول
- فلوفنازین
- کلرپرومازین
- لوکساپین
- پرفنازین
- برومپریدول
- پرومازین
- کلوپنتزیکسول
- تیوریدازین
- تری فلوئوپرازین
دارو های نسل دوم یا غیر معمول
- اولانزاپین
- ریسپریدون
- کویتاپین
- زیپرازیدون
- آریپیپرازول
- آمیسولپراید
دسته ای دیگر از داروهای خاص وجود دارند که ترک ناگهانی آنها می تواند باعث ابتلا به بیماری سندرم نورولپتیک شود. این دارو ها عبارت اند از:
- لوودوپا
- آمانتادین
- تولکاپون
- آگونیست های دوپامین
- فنلزین
- آموکساپین
درمان سندرم بدخیم نورولپتیک NMS
حال که با این بیماری و دلایل ابتلا به آن آشنا شدید ممکن است این سوال برای شما پیش آمده باشد که آیا بیماران مبتلا به آن درمان می شوند یا خیر؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، احتمال درمان بیشتر است. بنابراین قدم اول در درمان این بیماری را میتوان تشخیص به موقع آن بیان کرد. در قدم دوم بعد از تشخیص اینکه بیماری بر اثر مصرف کدام دارو به وجود آمده است، باید سریعاً مصرف آن دارو زیر نظر پزشک قطع شود.
در مواردی که سندرم بدخیم نورولپتیک بر اثر قطع یک داروی خاص به وجود آمده باشد مصرف دوباره آن دارو می تواند علایم این بیماری را کاهش دهد. البته مصرف دوباره دارو باید به صورت تدریجی و زیر نظر روانپزشک معالج باشد. از جمله مراقبت هایی که برای کم کردن علائم این بیماری میتوان به آن اشاره کرد، استفاده از کیسه های یخ و یا پتوهای خنک کننده برای خنک کردن بدن و همچنین جایگزینی الکترولیت ها و مایعات از دست رفته بدن با استفاده از انواع تهویه های مکانیکی می باشد. علاوه بر این برای کنترل ضربان نامنظم قلب و تحریک آن میتوان از دارو های کمکی استفاده کرد.
سندرم بدخیم نورولپتیک در مقابل سندرم سروتونین
با توجه به شباهت هایی که سندرم بدخیم نورولپتیک با سندرم سروتونین دارد گاهی ممکن است این دو بیماری با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. سندرم سروتونین بر اثر افزایش بیش از حد سروتونین در بدن اتفاق می افتد. سروتونین هم مانند دوپامین نوعی پیام رسان شیمیایی یا ناقل عصبی (نورترنسمیتر) می باشد که باعث تسهیل ارتباط بین سلولی می شود. اما هنگامی که تجمع آن در بدن بیش از مقدار مشخص باشد می تواند باعث ایجاد بیماری در بدن شود.
علت ایجاد این بیماری هم مانند سندرم بدخیم نورولپتیک شروع مصرف داروی جدید و یا افزایش ناگهانی دوز داروی مصرفی می باشد. معمولاً داروهای ضدافسردگی که به عنوان مهار کننده ها هستند، می توانند باعث ایجاد چنین اختلالی در بدن شوند.
با توجه به شباهت هایی که بین این دو اختلال وجود دارد سوال اساسی این است که چگونه میتوان وجه تمایزی بین این دو بیماری در نظر گرفت؟
در پاسخ به این سوال میتوان گفت: نوع دارو هایی که باعث به وجود آمدن این دو بیماری می شوند متفاوت می باشند و با بررسی آنها میتوان نوع سندرم را تشخیص داد. علاوه بر این علائمی مانند از دست دادن هماهنگی، تب بالا، اسپاسم عضلات و سختی عضلانی در سندرم بدخیم نورولپتیک با شدت بیشتری نسبت به سندرم سروتونین وجود دارد. اما با این وجود این علائم نمی توانند به عنوان یک عامل اصلی برای تشخیص بیماری در نظر گرفته شوند و بررسی دارو های مصرفی بهترین راه برای تشخیص نوع بیماری می باشد. لازم به ذکر است که در بیشتر موارد مصرف خودسرانه و بدون تجویز روانپزشک این مسکلات را ایجاد می کند پس بهتر است برای استفاده از هر کدام از داروهای روانپزشکی حتما زیر نظر یک روانپزشک و طبق نسخه او پیش بروید.
