شایستگی مفهومی کلی است که برای درک بهتر آن باید انواع شایستگی ها را بررسی کرد. شایستگی های فردی، شایستگی های شغلی، شایستگی عملکردی، شایستگی عمومی نمونه ای از شایستگی ها است. ما در این مطلب سعی می کنیم به بررسی انواع شایستگی های عمومی بپردازیم.
به طور کلی شایستگی به معنی توانایی، مهارت، دانش، خصوصیات شخصیتی، تجارب و توانمندی فرد اطلاق می شود. به عنوان مثال ارتباط بین یک فرد و کار که شامل موقعیت و جایگاه شغلی اوست، از طریق مفهوم شایستگی یا صلاحیت صورت می گیرد. به عبارت دیگر به عنوان توانایی یا ظرفیت برای عملکرد مؤثر در یک موقعیت کاری معین توصیف می شود. به همین دلیل سازمان ها بخش های انسانی را ملزم به در نظر گرفتن صلاحیت های منابع انسانی درگیر در فرایندهای کاری کرده و این صلاحیت ها را به عنوان توانایی اثبات استفاده از دانش و مهارت در شغل تعریف کرده است. بنابراین، یک عملکرد مدیریتی کارآمد نیازمند انتخاب افراد دارای شایستگی در شغل مورد نظر است.
کاربرد شایستگی های عمومی
یکی از موقعیت هایی که مفهوم شایستگی معنا پیدا کرده و در آن کاربرد دارد، موقعیت شغلی است. در واقع یکی از کاربردی ترین ملاک های گزینش در جهت جذب نیروی انسانی، بررسی و شناخت انواع شایستگی های عمومی متقاضی است. با بهره گیری از انواع شایستگی های عمومی می توان فرآیندهای منابع انسانی را درک کرد و بر اساس مدل های شایستگی میتوان بخش های سازمان را یکپارچه و منظم کرد.
شناخت شایستگی های عمومی علاوه بر اینکه باعث خودآگاهی شخص و مرحله خودشناسی می شود، باعث می شود مرحله ای از توسعه نیز شکل بگیرد. این توسعه ممکن است در بخش سازمانی یا در بخش شخص باشد. در بخش سازمان شایستگی ها، مکمل، توسعه دهنده و اداره کننده رفتارها هستند. در بخش شخصی نیز شایستگی ها موجب شناخت نقاط قوت و نقاط ضعف و به عبارتی تقویت این نقاط قوت و رفع نقاط ضعف می شود.
بررسی انواع شایستگی های عمومی
شایستگی های عمومی انواع متفاوتی دارند. این شایستگی ها به طور کلی از دو قسم تشکیل می شوند:
شایستگی های عملی یا رفتاری
شایستگی های عملی در حوزه رفتار انسانی و مقولات آن، نشات گرفته از باور و روح آدمی است.
شایستگی های فکری یا ذهنی
شایستگی های فکری منشا ذهنی داشته و مرتبط با علوم عقلانی و تربیتی می شوند.
حال به بررسی و شناخت هر یک از شایستگی های عمومی رایج می پردازیم؛
شایستگی مذاکره و چانه زنی
منظور از این شایستگی آشنایی با اصول و فنون مذاکره است تا بتواند باعث توسعه شود. داشتن اصول و فن بیان در مذاکرات سازمانی جزء لاینفک اصول اداری سازمانی است. در این مرحله از شایستگی انتظار می رود شخص از فنون مذاکره در جریان مذاکرات جمعی و فردی به خوبی استفاده کند.
- توانایی خوب گوش دادن به صحبت های طرف مقابل و توجه به این گفتگو ها را داشته باشد.
- توان متقاعد کردن و بحث با طرف مقابل را داشته باشد.
- توان برقراری روابط مبتنی بر اعتماد متقابل را در گفتگو ها داشته باشد.
- بر اصول متقاعدسازی و تسلط بر دیگران مسلط باشد.
از کاربرد این نوع از شایستگی می توان در سازمان های تجاری و مالی و مکان هایی که به نوعی با فروش و تجارت در ارتباط هستند اشاره کرد. این نوع شایستگی در برخورد با ذی نفعان و تامین کنندگان می تواند باعث توسعه و پیشرفت سازمان شود.
شایستگی اداری و مدیریتی
یکی از کاربردی ترین انواع شایستگی های عمومی، شایستگی اداری است. منظور از شایستگی اداری، مجموعه شایستگی هایی است که برای هدایت امور اداری و برقراری روابط با سایر افراد و نهاد ها به آن نیازمند است. در این نوع از شایستگی از فرد انتظار می رود؛
- توانایی شناخت سلسله مراتب و جو حاکم بر سازمان را داشته باشد.
- توان مناسب در جهت اداره جلسات را داشته باشد.
- با مقررات و قوانین سازمان و بخش های زیرمجموعه آشنا باشد.
- توانایی انجام مکاتبات اداری با اشخاص و سازمان های دیگر را داشته باشد.
تفکر تحلیلی
کسی که شایستگی تفکر تحلیلی دارد می تواند به راحتی در سازمان خود ارتقا پیدا کند. این شایستگی مدیران موفقی را تربیت می کند که می تواند به راحتی رفتارهای روزمره را کنترل کند. شایستگی تفکر تحلیلی، یکی از مهارت های اساسی فردی و مهم برای کسب موفقیت در مدیریت کارها است. این شایستگی توانایی هایی خواهد بخشید که می توانید بر اساس آن به تصمیم سازان قدرتمند بدل شوید. شایستگی فکر تحلیلی یعنی توانایی شما در درک مناسب مسائل، تحلیل مناسب وضعیت و در انتها اخذ تصمیم درست بر اساس اطلاعات موثق که همه اینها یک قدرت به حساب خواهد آمد.
شایستگی حل مسئله
شایستگی حل مسئله از مهم ترین انواع شایستگی های عمومی به حساب می آید. این شایستگی همواره با انسان همراه بوده است و جزء لاینفک انسان به شمار می آید. زمانی که انسان غارنشین این سوال را می پرسید که چگونه خود را گرم کند، در پی حل یک مسئله بوده است. حل مسئله مهارتی و شناختی است که ادامه نسل انسان در گرو آن است. شایستگی حل مسئله عبارت است از یک فرایند رفتاری شناختی که به وسیله فرد هدایت شده و او تلاش می کند با کمک آن راه حل های موثر و مفید را برای حل مسائل زندگی روزمره خویش پیدا کند.
این موارد جزء مهم ترین شایستگی های عمومی بود که ذکر شد. از دیگر شایستگی ها می توان به شعور اخلاقی، ارتباط بین فردی، سازگاری، مهارت کلامی و غیر کلامی، مدیریت تعارض اشاره کرد.
