وقتی به نظریه ذهن نگاه میکنم، به باوری سرگرم کننده اما بسیار نادرست فکر میکنم که در کودکی در ذهن خود داشتم. در حین انجام بازیهایی مانند قایم باشک (موشک)، به این فکر میکردم که «اگر نمیتوانم آنها را ببینم، آنها نیز نمیتوانند من را ببینند». البته خیلی زود فهمیدم که اینطور نیست. در تعریف نظریه ذهن خوانی میتوان گفت اصطلاحی است که درک احساسات، استنتاج مقاصد و پیش بینی رفتار را برای انسان ممکن میسازد. به عبارت دقیق تر، توانایی تشخیص ذهن دیگران برای شناخت و تعامل اجتماعی بسیار مهم است. به شما اجازه میدهد تا روابطتان را با دیگران ایجاد و حفظ کنید، ارتباط مؤثر برقرار کنید و برای دستیابی به اهداف مشترک همکاری کنید. این توانمندی ذهن آنقدر مهم است که وقتی مختل میشود، همانطور که در برخی موارد اوتیسم میبینید، عملکردهای ضروری ذهن مانند یادگیری زبان و تخیل مختل می شوند.
نظریه ذهن خوانی اساس رفتار اجتماعی ما است. برای تعامل با افراد دیگر بهتر است تصوری از نحوه کار آنها داشته باشید. البته این موضوع پدیده ای است که نامهای بسیاری دارد که یکی دیگر از گویاترین آنها روانشناسی شهودی است. وقتی به افکار دیگران فکر میکنید، اساساً تفسیر سطحی از کاری را که روانشناسان بصورت حرفه ای در آن تخصص دارند را انجام میدهید. شما رفتار آنها را مشاهده و توصیفهای تان (نظریه خودتان) را در مورد اینکه چرا آنها چنین رفتار میکنند را شکل میدهید. اینکه چه چیزی در ذهن آنها میگذرد که باعث شده آنها چنین رفتار کنند، یکی از مفاهیم اساسی روانشناسی اجتماعی است.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: نحوه برخورد با اختلال شخصیت ضد اجتماعی
تاریخچه نظریه ذهن به عنوان یک ایده به چندین قرن قبل از اینکه روانشناسی تبدیل به یک رشته علمی شود، برمیگردد. با این حال بیشترین تمرکز و علاقه به آن در 40 یا 50 سال گذشته ایجاد شده است. در طول این مسیر، روانشناسان ایده های زیادی در مورد نحوه تفکر انسانها در مورد ذهنهای دیگران ارائه کرده اند.
اهمیت ذهن خوانی
بدون ذهن خوانی، هر یک از شما نسبت به حالات درونی دیگری دچار ابهام خواهید بود و فقط محدود به رفتارهایی که مشاهده میکنید، خواهید شد. این توانایی درک حالات درونی و غیر قابل مشاهده ذهن است که زیربنای رفتار و هدایت انسان است. با استفاده از ToM یا نظریه ذهن خوانی از طریق اطلاعات ذخیره شده در ذهن یا شناخت، میتوانید به آرامی و با قوه درک و شهود و معمولاً با دقت بیشتر استنباط کنید که چرا دیگری رفتاری را انجام میدهد و حدس بزنید که ممکن است به چه چیزی فکر می کند.
همین طور با استفاده از ToM میتوان فهمید که چه زمانی و چگونه حالات ذهنی فرد دیگری با شما متفاوت است. فرض کنید من یک هدیه تولد غافلگیر کننده برای فرزندم خریده ام و آنرا به دقت در فرورفتگیهای تاریک کمد پنهان کرده ام. با دانستن اینکه پسرم من را ندیده است اینکار را انجام میدهم. با خود استنباط میکنم که او مستقیماً به سمت کمد نمیرود. با این فرض که من به اندازه کافی هوشمندانه عمل کرده ام تا به نوعی او را گول بزنم. به عبارت دیگر، ToM به من میگوید که او آنچه را که من میدانم نمیداند و بنابراین او بر اساس دانش خودش عمل میکند، نه من. همه اینها بسیار واضح به نظر میرسد.
چه چیزی به ToM یا ذهن خوانی کمک میکند؟
در این زمینه بلوغ و توانایی مغز نقش دارد، اما تجربیات اجتماعی نیز اهمیت دارند. تحقیقات علمی نشان میدهد والدینی که از دانش ذهنیشان استفاده میکنند و اینکار را دقیق انجام میدهند، فرزندانی دارند که در وظایف ToM بهتر عمل میکنند. به این تیپ والدین به عنوان فردی که دارای آگاهی بین ذهنی هستند، خطاب میشود. آنها اغلب در مورد آنچه که دیگران ممکن است برای توضیح رفتار خود اظهارنظر کنند، فکر و احساس میکنند. بازی گروهی با سایر کودکان نیز راهی برای یادگیری در مورد ذهن خوانی ToM است. برای کنار آمدن در بازیهای گروهی و بخصوص بازیهای تقلیدی، کودک بهتر است یاد بگیرد به دیدگاه های کودکان دیگر نیز فکر کند و تنها دیدگاه های خود را در نظر نگیرد.
پیشنهاد میکنیم انجام دهید: تست آنلاین نظر دیگران در مورد شما
نظریه ذهن و کودک
یکی از مواردی که روانشناسان در آن به دنبال نظریه ذهن بودند در مورد کودکان است. در برخی موارد، معمولاً کودکان در حال رشد نوعی درک از دیدگاه های دیگران بدست می آورند. بر فرض مثال کودک در نهایت میفهمد که فقط به این دلیل که مادرش را دید که قبل از شام بخاطر موضوعی ناراحت بود و گریه میکرد، به این معنی نیست که پدرش نیز او را حتما دیده است. اما وقتی کودک نوزاد است، هنگامی که تازه متولد شده است، این درک را ندارد و ذهنش مجهز به ذهن خوانی رفتار و احساس دیگران نیست. او فکر میکند که محتوای ذهن خودش شبیه محتوای ذهن دیگران است، گویی ذهن او بستری است و بقیه بشریت به آگاهی او متصل شده اند.
ذهن خوانی و همدلی
یکی از عملکردهای ذهنی در گستره نظریه ذهن خوانی، همدلی است. همدلی به معنای توانایی و درک عاطفی دیگران میباشد. مانند اینکه احساسات آنها را مانند احساس خودتان بپذیرید. در حالی که تئوری ذهن به معنای دقیقتر در مورد درک افکار انسانها است. اما اینکه کارکرد همدلی چگونه میباشد و اینکه آیا حتی یک امر جدا از نظریه ذهن خوانی است، هنوز موضوع بحث است. در این بخش مقاله بطور خاص به دنبال پاسخ به یک سوال در مورد همدلی هستیم. چرا ما با دیگران همدلی داریم؟ دقیقاً چرا همدلی با اطرافیان برای ما مفید است؟ در بیشتر موارد پاسخ اینست که همدلی کردن رفتاری است که مورد پسند جامعه است و به افراد دلگرمی میدهد و در ارتباط با یکدیگر تشویق میشوند. بطور خلاصه اگر احساس خوب دیگران باعث شود شما نیز در مقابل احساس خوبی داشته باشید، بیشتر تمایل دارید که در رفتار با دیگران خوب ظاهر شوید.
اوتیسم و نظریه ذهن خوانی
کودکان دارای اوتیسم مجموعه ای از مکانیسمهای متفاوت برای درک ذهن دیگری نسبت به کودکانی که بطور معمول در حال رشد هستند، دارند. بعنوان مثال این موضوع بیان کننده این امر است که چرا یکی از اولین مشخصه های اوتیسم، عدم برقراری تماس چشمی است. بطور طبیعی اولین علاقه کودک به تماس چشمی با دیگران ناشی از تلاش آنها برای فهمیدن اینکه دیگران چه فکری میکنند، است. به هر حال، چشمها پنجره ای برای ورود به ضمیر ناخوداگاه روح هستند. اما اگر درک یکسانی از نحوه عملکرد ذهن افراد دیگر نداشته باشید، آنگاه الگوی رفتاری مشابهی از خود با سایر افراد نشان نمیدهید. البته، اوتیسم موضوع بسیار پیچیده ای است که با توضیح یا اصلاحات ساده مطرح نمیشود. اما ذهن خوانی یک زمینه نظری واحد برای بسیاری از تحقیقات روانشناختی در مورد اوتیسم در چند دهه گذشته را فراهم کرده است.
نظریه ذهن نقش پیچیده ای در مغز ایفا میکند. میتوان گفت نظریه ذهن باعث افزایش صلاحیت اجتماعی فرد میشود. اگر بتوانید به درک کلی از نظریه ذهن خوانی برسید، احتمالا بتوانید کودکان را آموزش دهید تا انتظارات اجتماعی را که در زندگی روزمره با آنها مواجه میشوند را برآورده کنند.
منبع: cambridge.org
