طلاق را چگونه به کودکان مطرح کنیم؟ نکته اول شما می توانید از یک روانشناس خانواده کمک بگیرید. نکته دوم در نظر داشته باشید که کودک درک دست نمی تواند از طلاق داشته باشد پس حداقل در این زمینه مطالعه کنید. نکته سوم شما می تواند بازه زمانی مشخصی را برای آماده سازی کودک تا رسیدن به مرحله طلاق اجرای کنید. نکته چهارم در نظر داشته باشید که خیلی از افراد برای مشاوره پیش از طلاق پیش ما آماده اند ولی همکنون زندگی بسیار خوبی را دارند، پس هیچ وقت نامید نشوید. متاسفانه امروزه هزاران کودک در سنین مختلف طلاق والدین را تجربه می کنند. در خیلی از مواقع، واکنش های اولیه ای چون احساس شوک، غمگینی، ناکامی، خشم و نگرانی بروز خواهند کرد.
مرکز مشاوره اینجا مکث می تواند برای والدینی که آگاهی لازم را ندارند که چگونه طلاق را برای کودکشان از لحاظ روانشناسی توضیح دهند، آموزشهای لازم را بدهد. بیان موضوع طلاق آن هم برای والدینی که نمی دانند چه مراحلی را طی کنند تا به بیان موضوع برسند، کار چندان ساده ای نخواهد بود.
در ادامه به این مورد که طلاق را چگونه به کودکان مطرح کنیم و همچنین مهمترین مواردی که والدین می توانند در این شرایط دشوار به وسیله آن به کودک خود یاری رسانند، اشاره ای مناسبی خواهد شد. البته در این مورد ضرورت دارد که به تفصیل بیشتر سخن به میان کشید اما در گام اول به همین مقدمات اکتفا میشود:
طلاق را چگونه به کودکان مطرح کنیم؟
در ابتدا و قبل از هر چیز:
- تلاش کنید که هرگونه تعارض آشکار، بحث های بالاگرفته و شدید و صحبت های قانونی در مورد طلاق را دور از چشم کودک خود انجام دهید.
- پریشانی ایجاد شده در انجام فعالیت های مرتبط با کودک را بواسطه فرایند طلاق به حداقل برسانید.
- مشاجرات و مباحث منفی با همسرتان را به جلسات درمانی و بیرون از خانه محدود کنید.
مرحله اول
توصیه ما به عنوان روانشناس کودک به شما والدین، نخست این است که حتی اگر قصد قطعی برای طلاق دارید، حتماً با یک دکتر روانشناس و روانشناس کودک در ارتباط باشید؛ یعنی به عنوان نخستین مرحله ارتباط با یک روانشناس و مددخواهی از او است.
روانشناسان، نخست بررسی می کنند که کودک شما در چه وضعیت عاطفی هست؛ اگر او دچار اختلال هایی مثل افسردگی و یا اضطراب یا بیش فعالی و نقص توجهباشد، به شما توصیه خواهند کرد که اول باید این اختلالات در کودک درمان شود.
مرحله دوم
در مرحله بعد که از صحت و سلامت روان کودک مطمئن شدند، اول از همه با شما به عنوان والدین جلساتی را برگزار خواهند کرد و روال معمول بیان موضوع طلاق را برایتان توضیح خواهند داد.
معمولا دکتر روانشناس با شناختی که حالا از شما پیدا کرده است، در تلاش خواهد بود که با توجه به شرایط ارتباطی و زندگی شما، تمام آیتم ها و برنامه های مربوط به طلاق را حلاجی کند.
مثلاً او با جزئیات فراوان به این مسئله خواهد پرداخت که شما برنامه تان برای نگهداری از کودک چیست؟ یا اینکه دقیقاً چه روزهایی از هفته یا ماه قرار است پیش پدر یا مادر بماند.
مرحله سوم
بعد از به دست آوردن جزئیات، مرحله بعد آموزش به شما به عنوان والدین کودک است؛ دکتر روانشناس به شما آموزش خواهد داد که شما والدین ابدی کودک هستید و حتی بعد از طلاق، یک تیم منحصر به فرد برای نگهداری از او به شمار می روید و بایستی برنامه هایتان را برای نگهداری از او چیده و با او بازی و تفریح داشته باشید.
مرحله چهارم
در نهایت، وقتی روانشناس اوضاع را خوب ارزیابی کرد و مطمئن شد که شما آماده اعلام طلاق با بکارگیری حداکثر استانداردها به کودک هستید، جلسه بیان موضوع طلاق همراه با کودک را ترتیب خواهد داد.
او از قبل به شما یاد داده که در برابر کودک و سوال های او انعطاف پذیر بوده و صادق باشید و طوری با او صحبت کنید و از برنامه های آینده صحبت کنید که کودک دوست دارد بشنود و در او حداقل استرس و اضطراب را ایجاد می کند.
معمولاً در مورد والدینی که به توصیه های روانشناسان در این مورد خوب گوش داده و عمل می کنند، با تشخیص روانشناس، طرح موضوع طلاق به خود والدین واگذار می شود.
اگر دکتر روانشناس متوجه شود که والدین هنوز توانایی طرح موضوع را ندارند و مشکلی برای کودک پیش خواهد آمد، وارد جریان شده و با کمک و همراهی او، موضوع برای کودک طرح خواهد شد.
به کودک اطلاع دهید
زمانی که نسبت به تصمیم خود مطمئن شدید، با کودک خود نسبت به تصمیمی که گرفته اید صحبت کنید، اگرچه این کار راحتی نیست اما بهتر است خود را برای این مکالمه از قبل آماده کرده باشید، اگر ممکن بود تلاش کنید که همسرتان هم در این مکالمه حضور داشته باشد و در اطلاع دادن به کودک شرکت کند، از قبل تمرین کنید که این مکالمه را عاری از هرگونه احساساتی مانند ناراحتی، خشم، گناه و یا تقصیر به پیش برید، به این صورت به احتمال کمتری بحث های کهنه با همسرتان اتفاق می افتند. این مکالمه باید متناسب با سن، سطح و خلق و خوی کودک باشد.
همچنین این مکالمه باید همواره حاوی این پیغام باشد که: آنچه که در شرف وقوع است مسئله ای بین مامان و بابا است و هیچ تقصیری به گردن کودک نیست. غالب کودکان حتی بعد از اینکه والدین به آنها می گویند که آنها در این مسئله تقصیری ندارند، احساس می کنند که طلاق والدینشان تقصیر آنهاست. در نتیجه ضرورت دارد که والدین همواره این پیام را به کودک مخابره کنند.
به کودک خود بگویید که گاهی والدین روش دوست داشتن یکدیگر را تغییر می دهند و یا نمی توانند بر سر موضوعاتی به توافق برسند و مجبور می شوند که جدا از هم زندگی کنند. اما به کودک یادآوری کنید که والدین و کودک همواره در کنار هم خواهند بود و از هم جدا نخواهند شد. والدین و کودکان هیچگاه از دوست داشتن یکدیگر خسته نمی شوند و علی رغم اینکه گاهی دچار اختلافاتی می شوند، همیشه به یکدیگر عشق می ورزند.
برای اینکه کودک را برای وارد شدن به این فرایند پرتنش آماده کنید تا جایی که ممکن است به او اطلاعات مناسب و صادقانه بدهید، به تمام سوالات کودک با صداقت پاسخ دهید. به یاد داشته باشید که کودکان نیازی به دانستن تمام دلایل طلاق شما ندارند (بخصوص زمانی که این دلایل را تقصیرات و اشتباهات والد دیگر بدانید). برای کودک کافی است که بداند چه تغییراتی در زندگی روزمره او اتفاق خواهد افتاد و چه چیزهایی نیز دیگر اتفاق نخواهد افتاد.
- برای کودکان کوچکتر کافی است که به او بگویید: قرار است مامان و بابا در خانه های جدا زندگی کنند و در نتیجه بیش از این با هم دعوا نخواهند کرد، اما هر دو مامان و بابا تو را خیلی دوست دارند و به تو عشق می ورزند.
- کودکان بزرگتر نسبت به اتفاقاتی که در حال وقوع است هوشیارتر هستند و به احتمال سوالات بیشتری نسبت به فرایند طلاق والدین خواهند داشت.
واکنش های کودکان را مدیریت کنید
به کودک خود بگویید که نسبت به این جریان ناراحت هستید و برای احساسات و ناراحتی او اهمیت قائلید. به کودک تضمین دهید که احساست ناراحتی اش طبیعی و کاملاً بهنجار هستند. به کودک بگویید که «می دانم خیلی ناراحت هستی، به نظرت کاری هست که با انجام آن بتوانی حس بهتری پیدا کنی؟» یا به او بگویید که هر دو دوستش دارید و بابت اینکه قرار است جداگانه زندگی کنید متاسف هستید. همه کودکان در همان زمانی که نسبت به جدایی شما مطلع می شوند واکنش نشان نمی دهند؛ به کودک خود نشان دهید که در این مورد نیز اشکالی وجود ندارد و هر زمانی که او احساس آمادگی کند می توانید در این مورد بیشتر صحبت کنید.
بعضی از کودکان تلاش می کنند با نشان دادن رفتارهای مطیعانه و تظاهر به اینکه همه چیز رو به راه است رضایت والدین را کسب کنند یا با اجتناب از هرگونه احساس ناخوشایند مرتبط با جدایی والدین احساسات ناراحتی و خشم خود را نسبت به اخبار طلاق انکار کنند. در بعضی مواقع دیگر نیز این تنش از موقعیت های دیگر مانند مهد کودک، مدرسه یا در بازی با دوستان یا در الگوی خواب و خوراک کودک سر بر می آورد.
چه کودک رفتارهای ترس، نگرانی، یا بی توجهی نسبت به جدایی شما را بروز دهد، در هر حال آنها می خواهند بدانند که برای زندگی روزمره آنها چه اتفاقی خواهد افتاد و چه تغییراتی رخ خواهد داد.
- آماده باشید که به این سوالات پاسخ دهید
- با کدام یک از شما زندگی خواهم کرد؟
- کجا به مدرسه خواهم رفت؟
- آیا باید به مکان دیگری نقل مکان کنم؟
- هر والد کجا زندگی خواهد کرد؟
- آیا میتوانم همچنان دوستانم را ببینم؟
- آیا می توانم همچنان به فعالیت های مورد علاقه ام بپردازم؟
اقدامات بعد از مطرح کردن موضوع طلاق
پس از طرح موضوع طلاق، کودک از سوی روانشناس مجددا مورد ارزیابی قرار می گیرد. اگر روانشناس متوجه شود که او هنوز در برخی زمینه ها توجیه نشده و یا اینکه اصلاً نمی داند طلاق چیست و یا اینکه نمی داند در آینده چه اتفاقی می افتد یا پس از شنیدن موضوع دچار اضطراب و خشم شده و یا به بازداری هیجانی می پردازد، طی چند مرحله بازی درمانی یا طرح واره درمانی یا قصه درمانی همراه با تجهیزات و کتبی که دارد، کودک را به واقعیت نزدیک کرده و اضطراب او را التیام می بخشد.
اگر کودک به سلامت روانی مورد نظر روانشناس نزدیک شود، به نهایی ترین مسئله طلاق، آن هم ورود به دنیای پس از جدایی خواهد پرداخت. این مرحله شامل جلسات روان درمانی و گاهاً روانکاوی، بازی درمانی برای پدر، مادر و کودک خواهد بود. روانشناس پس از طلاق ترجیح می دهد مراجعانش را با مشکلاتشان تنها نگذاشته و همراهش باشد تا بحران طلاق را طی کند.
معمولاً کار با روانشناس در زمینه طلاق در این مرحله به پایان می رسد و اگر مشکلاتی در ماه های بعد برای هر یک از مراجعان پیش آید، با عناوین دیگر تحت درمان و مشاوره قرار خواهند گرفت.
لطفاً مکث بفرمایید...
در انتها، تلاش کنید به تمام این سوالات با صداقت و روشنی پاسخ دهید، البته شاید به نظر نیاید اما صادق بودن در پاسخ به تمام این سوالات زمانی که کودک شما نگران است و احساس ناراحتی شدید می کند کار چندان راحتی نیست. اما گفتن آنچه کودک در حال حاضر نیاز دارد بداند در هر شرایطی بهترین کار ممکن است.
مسئله طلاق بر خلاف ازدواج که خیلی از زوج های جوان بی نیاز از مشاوره به آن می پردازند، نیازمند مشورت حتی در یک یا دو جلسه با روانشناس هست. بنابراین، سعی کنید تا جایی که می توانید با مطالعه و تحقیق، روانشناس مورد نظر خود را انتخاب نمایید؛ زیرا طلاق مراحلی پر از چالش های گوناگون دارد که نیاز به یک چراغ راه، همیشه احساس می شود.
تربیت کودکان پس از طلاق
هماهنگی پدر و مادر در تربیت کودکان در زندگی مشترک قطعا آسان تر از هماهنگی آن ها پس از طلاق است اما نباید از مسئولیت مهم آن ها در تربیت کودکان غافل شد بنابراین نیاز است که زن و مرد پس از طلاق نیز بتوانند در تربیت فرزندان به شیوه یکسانی عمل کنند. وقتی پدر و مادر در تربیت فرزند هماهنگی ندارند می توانند باعث آسیب های روانی، دوگانگی و لجبازی در کودکان شوند. کودکان نیز یاد می گیرند تا نقش قربانی را بازی کنند و از شرایط طلاق برای رسیدن به خواسته هایشان استفاده کنند. پس از داشتن شیوه ای مشترک برای تربیت فرزندان بعد از طلاق غافل نشوید.
منبع: mainlinedivorcemediator.com، kidshealth.org
