درمان انواع اختلالات رفتاری و هیجانی

درمان انواع اختلالات رفتاری و هیجانی نیاز به یک روانشناس مسلط به موج دوم و سوم رفتار درمانی دارد. اختلالات رفتاری و هیجانی، اصطلاحی است که تا به حال به گوشتان خورده است. اما ممکن است تعریف دقیقی از آن نداشته باشید. چرا که این اصطلاح توسط طیف وسیعی از متخصصان اعم از روانشناسان، روانپزشکان، پزشکان و مشاوران استفاده می گردد. حال می خواهیم به بررس علمی و دقیق تر این اصطلاح بپردازیم. اینکه چه کودکانی با چه رفتارهایی در دایره کودکان با اختلالات رفتاری قرار می گیرند.

شناسایی و رفع مشکلات رفتاری و شخصیتی در سنین پایین کمک بسیار بزرگی در شکل گیری شخصیت سالم افراد در بزرگسالی محسوب می شود. این در حالی است که طبق تحقیقات بین ۱۵ تا ۲۰ درصد کودکان و نوجوانان کشور ما به نوعی از مشکلات رفتاری و روانی رنج می برند. مرکز مشاوره اینجا مکث با سابقه فعالیت در این حوزه همواره در این مسیر همراه خانواده ها بوده و خواهد بود.

آموزش به دانش آموزان مبتلا به اختلالات رفتاری و هیجانی

آموزش دانش آموزان مبتلا به اختلالات عاطفی و رفتاری چالشی برای بسیاری از متخصصان آموزش عمومی و استثنایی است. دانش آموزان مبتلا به اختلالات رفتاری و هیجانی می توانند رفتارهایی مانند اختلال در کلاس، پرخاشگری و رفتار ناسازگار را نسبت به همسالان و بزرگسالان از خود نشان دهند. برخی از دانش آموزان افسردگی، رفتار وسواسی، ترس یا فوبیا از خود نشان می دهند. تخمین زده می شود که حدود یک درصد از جمعیت مدارس مبتلا به اختلالات رفتاری و هیجانی هستند.

درمان انواع اختلالات رفتاری و هیجانی

• ردز و پال: معتقدند که تعریف اختلال رفتاری به لحاظ انفجار ایده ها و تعدد نظرات فراوانی که توسط متخصصین رشته های گوناگون علوم انسانی در این مورد مطرح می باشد، روشنی و صراحت خود را از دست داده است.
• بیت: کودک با اختلالات رفتاری را کودکی می داند که رفتارهایش به اندازه ای نامناسب است که شرکت او در کلاس درس، باعث پرت شدن حواس یا آشفتگی ذهنی سایر همکلاسان شود و نیز فشاری بیش از حد به معلم وارد کند.
• کرک: رفتاری را انحرافی می داند که ضمن نامتناسب بودن با سن فرد، شدید، مزمن یا مداوم باشد و گستره آن شامل رفتارهای بیش فعالی و پرخاشگرانه تا رفتارهای گوشه گیرانه است. ویژگی این گونه رفتارها این است که اولا تاثیر منفی بر فرایند رشد و انطباق مناسب کودک با محیط دارد، ثانیا مزاحمت برای زندگی دیگران و استفاده آنان از شرایط به وجود می آورد.
• وود: معتقد است که تعریف یک رفتار مشکل زا و اعمالی که از آن تعریف ناشی می شود باید 4 عامل را دربرگیرد:
  • عامل مزاحم؛ چه چیز و یا چه کسی عامل این مسأله است؟
  • عامل رفتار مشکل زا؛ رفتار مشکل زا چگونه تعریف می شود؟
  • عامل محیطی؛ در چه موقعیتی مشکل رفتاری رخ می دهد؟
  • عامل مورد زحمت؛ چه کسی رفتار را مشکل تلقی می کند؟

تعریف آموزش و پرورش آمریکا در سال 2020 از رفتار مشکل زا بدین گونه است که کودک خصوصیاتی را در مدتی طولانی و با درجه ای شدید از خود نشان می دهد. به طوری که آن رفتار تأثیر ناگواری بر پیشرفت تحصیلی او باقی می گذارد.

این خصوصیات عبارتند از:

• ناتوانی در یادگیری در صورتی که نتوان آن را معلول عوامل هوشی، حسی و یا بهداشتی دانست.
• ناتوانی در ایجاد ارتباطی رضایت بخش با همسالان و معلمان.
• رفتار یا احساساتی نامتناسب در موقعیت های طبیعی و عادی.
• نشان دادن حالت های غمگینی و یا افسردگی مداوم.
• گرایش به نشان دادن علایم جسمانی و یا ترس در رابطه با مسائل شخصی و یا درسی.

نکته قابل بحث در اینجا تفاوتی است که میان مفهوم بهنجار و نابهنجار وجود دارد.

معمولاً متخصصین علم رفتارشناسی معتقدند رفتار های انسان در یک پیوستار از حداقل تا حداکثر قرار دارد. بطوریکه رفتار بهنجار معمولا رفتارهایی را شامل می شود که در میانه طیف هستند و دو سر طیف رفتارهای نابهنجار وجود دارد؛ یعنی رفتاری که یا دچار افراط است نظیر بیش تحرکی (بیش فعالی) و یا دچار تفریط است نظیر گوشه گیری و انزوا. گرچه ملاک های دیگری برای تعیین ناهنجاری های رفتاری وجود دارد و آن این است که این رفتار تا چه اندازه سبب درد و رنج شده است؟ ملاک دیگر این است که این رفتار تا چه حد ناسازگارانه است و سبب می شود فرد نتواند با دیگران ارتباط برقرار کند و ملاک آخر اینگونه است که فرد تا چه میزانی بر رفتارش تسلط دارد؟

شاخص های اختلال رفتاری

در تعریف یک رفتار به عنوان اختلال رفتاری باید به شدت، مدت، سن و موقعیت بروز رفتار توجه نشان داد.

شدت

به نیرومندی یا بزرگی رفتار اشاره دارد. برای مثال چنانچه کودکی به خاطر ناکام شدن در رسیدن به هدف با مشت بر روی میز بزند، ممکن است ضربه ای که به میز می زند به گونه ای باشد که سر و صدای زیادی ایجاد کند. یا اینکه به قدری شدید باشد که به دست یا میز آسیب وارد کند. مورد اول پاسخی عادی در نظر گرفته می شود. اما مورد دوم رفتار شدیدتر به عنوان واکنشی غیرعادی تلقی می گردد.

طول مدت

مقدار زمانی است که یک رفتار دوام یابد. هر کودکی ممکن است گاهی به دلیل آسیب دیدن احساساتش بهانه گیری و گریه و زاری کند. اما قشقرق و گریه و زاری که یک ساعت یا دو ساعت ادامه می یابد با طغیان ده دقیقه ای کاملا متفاوت است.

تناسب سنی

رفتارهای متناسب با سن به این واقعیت اشاره دارند که برخی از رفتارها در کودکان سنین معین، کاملا بهنجار است. اما همان رفتارها اگر به سنین بعدی ادامه یابند یا اینکه قبل از سن مورد انتظار بروز کنند، می تواند مشکل ساز و نابهنجار تلقی شوند. مثلا ترسیدن از هیولا در خانه و چسبیدن به والدین، رفتارهایی هستند که اگر از سوی کودکان 5 یا 6 ساله دیده شوند متناسب با سن هستند. اما اگر در سنین بالاتر مشاهده شوند، غیرطبیعی تلقی می شوند.

مسئله قابل تاکید این است که هر رفتاری که در قالب مباحث گفته شده بیاید، اختلال رفتاری محسوب نمی شود. چرا که ممکن است علت آن به یک حادثه یا یک آشفتگی موفقی برگردد. زمانیکه رفتار مشکل زا در مدت طولانی ای برای مثال 5 تا 6 ماه ادامه یافت، آن زمان می توان به آن لقب اختلال رفتاری داد.

علائم هشدار دهنده در مشکلات رفتاری

وقتی تمایز بین مشکلات رفتاری طبیعی و غیر عادی مطرح می شود، شناختن نحوه رشد در مورد کودک مهم تلقی می شود. آنچه برای یک کودک پیش دبستانی عادی است، برای یک نوجوان طبیعی نیست. در اینجا برخی از علائم هشدار دهنده به طور کلی وجود دارد که می تواند نشان دهنده مشکلات جدی در رفتار باشد.

تلاش برای مدیریت احساسات

اگرچه برای کودکان پیش دبستانی طبیعی است که گاه به گاه دچار خستگی مفرط شوند، اما کودکان بزرگتر باید بتوانند با روشی مناسب از لحاظ اجتماعی کنار بیایند. اگر فرزند شما نتواند عصبانیت و ناامیدی خود را به شکلی متناسب با سن کنترل کند، می تواند یک مشکل عاطفی اساسی داشته باشد.

داشتن کنترل تکانه ضعیف

کنترل تکانه با گذشت زمان به آرامی توسعه می یابد و نقش پر رنگی در درمان انواع اختلالات رفتاری و هیجانی دارد. کودکانی که پس از شروع مدرسه پرخاشگر می شوند، یا کودکانی که در نوجوانی سر معلم خود فریاد می زنند، احتمالاً به پیشرفت مهارت های بهتر نیاز دارند.

ناتوان در پاسخ دهی با نظم و انضباط

این طبیعی است که بچه ها هر از گاهی خطاهای خود را تکرار کنند تا ببینند والدین با نظم و انضباط چگونه برخورد می کنند. اما طبیعی نیست که کودک در صورت آگاهی از عواقب آن کار باز آن را مکرراً نشان دهد. اگر فرزند شما بدون توجه به عواقب رفتاری، همچنان به همان رفتار نادرست خود ادامه دهد، می تواند نشان دهنده مشکل باشد.

دعوا در مدرسه

یکی از مراحل مهم درمان انواع اختلالات رفتاری و هیجانی مدیریت آن در مدارس است. زیرا مشکل رفتاری که در مدرسه رسوخ کند، چیزی نیست که بتوان به راحتی از آن چشم پوشی کرد. این رفتار نادرست ممکن است نشانگر یک اختلال رفتاری اساسی باشد. اخراج از کلاس علائم هشدار دهنده است.

تعامل اجتماعی دشوار

هنگامی که رفتار با تعامل اجتماعی تداخل می کند، این دلیلی برای نگرانی است. این طبیعی است که بچه ها با همسالان خود دارای درگیری باشند. اما اگر رفتار فرزند شما از داشتن دوست برای او جلوگیری می کند، این یک مشکل است. کودکان باید بتوانند با همسالان خود روابط سالم و درست برقرار و حفظ کنند.

نمایش رفتار جنسی

رفتارهای جنسی که از نظر مرحله رشدی مناسب نیستند یک علامت هشدار دهنده اند. به عنوان مثال، طبیعی است که بچه ها نسبت به جنس مخالف کنجکاو باشند و می خواهند بدانند که بچه ها از کجا آمده اند. اما رفتار جنسی نباید در سنین کودکی رخ دهد.

منبع: verywellfamily.com