معمولا افراد بطور موقت علائمی از مشکلات اختلال یکپارچگی حسی را بروز می دهند. زیرا هیچ کسی در کل زمان های زندگی اش نمی تواند بخوبی خود را تنظیم و هدایت نماید. بطور مثال هنگامی که شما از بی خوابی شدید رنج می برید، واکنش های حرکتی و توانایی تمرکزتان دچار افت و اختلال زیادی می شود. با این حال اطلاق لفظ و واژه اختلال، هنگامی بکار برده می شود که فرد در انجام عملکردهای روزمره اش دچار اختلال و نقص شده است و ارزیابی این روند پردازش عصبی میتواند به روشن شدن دلایل رفتارهای ناهنجار و یا نقایص حرکتی، هیجانی، کلامی و حسی فرد منجر شود.
تعریف اختلال یکپارچگی حسی
اختلال یکپارچگی حسی در کودکان یک اختلال عصبی است که در اثر ناتوانی عقدههای قاعدگی مغز و لوب پیشانی برای یکپارچهسازی، پردازش و پاسخ به اطلاعات دریافتی از پنج حس اصلی بدن به وجود میآید. این سیستمهای حسی مسئول تشخیص تصاویر، صداها، بوها، طعمها، دما، درد و موقعیت و حرکت بدن هستند. مغز با ترکیب این اطلاعات یک تصویر کامل از محیط پیرامون ایجاد میکند تا بدن بتواند بهطور مناسب به محیط پاسخ دهد.
پیشنهاد می کنیم این مقاله را حتما بخوانید: لوب های مغز و کارکرد آنها
ادغام حسی نقش حیاتی در رفتار و یادگیری دارد. این فرایند شامل تجربیات حسی همچون لمس، حرکت، هوشیاری بدن، بینایی، صدا، بو، مزه و جاذبه است. برای برخی افراد، این فرایند بهطور طبیعی و خودکار رخ میدهد، اما برای برخی دیگر ناکارآمد است و نیازمند تلاش و توجه بیشتری است.
مراحل یکپارچگی حسی
یکپارچگی حسی یک فرآیند طبیعی است که از دوران جنینی آغاز شده و تا پایان عمر ادامه دارد. رشد حسی عمدتاً در سالهای اولیه کودکی شکل میگیرد:
- مرحله ابتدایی (قبل از تولد تا 1 سالگی): در این مرحله مغز شروع به پردازش اطلاعات حسی اولیه از طریق لمس و صدا میکند.
- مرحله تکامل (1 تا 7 سالگی): کودک توانایی تشخیص، تمایز و ترکیب اطلاعات حسی را یاد میگیرد.
- مرحله پیشرفته (7 سالگی به بعد): این مرحله شامل هماهنگی بین سیستمهای حسی و کاربرد آنها در یادگیری و رفتارهای پیچیده است.
انواع اختلال پردازش حسی در کودکان
- اختلال تنظیم حسی: شامل واکنشهای بیش از حد یا کمتر از حد به محرکهای حسی است.
- اختلال تبعیض حسی: ناتوانی در تشخیص تفاوتهای ظریف در ورودی حسی، مانند لمس یا صدا.
- اختلال هماهنگی حسی-حرکتی: مشکلات در هماهنگی بین اطلاعات حسی و حرکتی که منجر به تأخیر در مهارتهای حرکتی و تعادلی میشود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: اختلال وابستگی در کودکان
علائم کودکان دچار اختلال یکپارچگی حسی چیست؟
- حساسیت بیش از اندازه به لمس کردن، حرکت، مناظر و صداها
- واکنش پذیری پایین نسبت به لمس کردن، حرکت، مناظر یا صداها
- مشکلات خاص در یادگیری و تأخیر در دستیابی به پیشرفت تحصیلی
- دشواری در انتقال از وضعیتی به وضعیت دیگر
- تمایل به انحراف یا کنترل تمرکز و توجه محدود
- سطح فعالیتی که به طور غیرمنتظره ای بالا یا به طور غیرمنتظره ای پایین است.
- مشکلات اجتماعی و یا احساسی
- مشکل در یادگیری حرکات جدید
- تأخیر در مهارت های حرکتی، زبانی یا گفتاری
- کندی فیزیکی یا بی دقتی مشهود
- نقص در کنترل خویش
- عدم توانایی در حفظ کنترل و آرامش
- هوشیاری ضعیف بدن یا فکر
عوامل مرتبط با اختلال پردازش حسی
- کودکان مبتلا به اوتیسم، بیشفعالی و اختلالات مرتبط با استرس.
- تأثیر این اختلال بر یادگیری، رشد اجتماعی و مهارتهای حرکتی.
افراد مبتلا به اختلال پردازش حسی به موارد زیر واکنش متفاوتی نشان می دهند
- محرک بصری (به عنوان مثال چراغ های روشن، زیاد بودن جمعیت)
- صدا از جمله صداهای ناگهانی یا پایدار و هر چیزی از موسیقی گرفته تا صدای افتادن وسایل آشپزخانه یا ابزار
- لمس (به عنوان مثال، تماس جسمی، برچسب لباس، پارچه های خاصی مانند پشم)
- فشار جسمی مانند بغل کردن
- فرایند پردازش طعم و بو نیز ممکن است تحت تأثیر این اختلال قرار گیرد.
این تغییرات می تواند به روش های مختلفی آشکار شود
حساسیت بالا به محرک های خارجی که می تواند منجر به اضطراب در کودکان، مشکل در فعالیت های روزمره زندگی و مشکلات سازگاری با موقعیت ها شود.
- عدم پاسخگویی: ممکن است محرک ها را نپذیرد. تأخیر یا خاموشی در پاسخ داشته باشد.
- ولع حسی: تحریکهای حسی که برآورده کردن آن دشوار است.
واکنش های حسی می تواند خفیف باشد (دلخوری) یا آنقدر ناتوان کننده باشد که فرد باید فوراً اوضاع را ترک کند. با توجه به ماهیت محدود این چالش ها، ممکن است توسعه اجتماعی منع شود.
برخی علائم همزمان که ممکن است همراه با اختلال پردازش حسی رخ دهد
- سوء هاضمه، اختلال هماهنگی که باعث پیشرفت مهارت های حرکتی خوب میشود: در کودکان خردسال می تواند نقاط عطفی مانند راه رفتن و خود تغذیه را به تأخیر بیندازد. با بزرگتر شدن کودکان، این امر بر نوشتن، ترسیم و توانایی ورزشی تأثیر می گذارد.
- اختلال پوسچر: درک ضعیف از موقعیت و حرکت بدن که می تواند شامل ضعف عضلات و تحمل بدنی پایین باشد.
- اختلال تبعیض حسی: عدم توانایی در تشخیص تفاوت های ظریف در ورودی حسی (بینایی، لمسی، شنوایی، بدنی)
اختلال پردازش حسی به دلیل سطح اضطراب بالا، چالش های رشد و پیشرفتو عوارض مدرسه و اجتماعی می تواند تأثیر قابل توجهی در کودکان داشته باشد.
درمان اختلال یکپارچگی حسی
درمان این اختلال بهوسیله تمرینات تخصصی انجام میشود که شامل موارد زیر است:
- هماهنگی چشم و دست: برای تقویت مهارتهای حرکتی ظریف مانند نوشتن و طراحی.
- ادراک بصری و فضایی: تقویت تواناییهای شناختی مرتبط با دیدن و تشخیص فاصله.
- مهارتهای حرکتی ظریف: تمریناتی مانند نخ کردن، بستن دکمهها و قیچی کردن.
- تمرینات تعادلی و جهتگیری: برای بهبود هماهنگی بدن و کنترل حرکتی.
نکات کلیدی برای والدین
- در صورت مشاهده علائم اختلال حسی، ارزیابیهای لازم را توسط روانشناس کودک و کاردرمانگر انجام دهید.
- تمرینهای منظم و پیوسته، نقش مهمی در بهبود عملکرد کودک دارند.
- محیطی حمایتی و آرام برای کودک فراهم کنید.
اختلال یکپارچگی حسی میتواند تأثیر عمیقی بر زندگی کودکان داشته باشد، اما با تشخیص بهموقع و تمرینهای تخصصی، میتوان این اختلال را مدیریت و درمان کرد. توجه والدین به رشد حسی کودک و مشاوره با متخصصان، کلید موفقیت در این مسیر است.
منبع: verywellhealth.com
