اختلالات روانی به گروهی از بیماری ها گفته میشود که مستقیماً بر ذهن و روان انسان تأثیر می‌گذارند و علائم مشخصی دارند. این اختلالات می‌توانند زندگی فرد مبتلا را دچار چالش کرده و باعث ناراحتی، اضطراب و مشکلاتی در تعاملات روزمره شوند. امروزه، با پیشرفت علم روانشناسی، این اختلالات بر اساس نشانه‌ها و علائمشان دسته‌بندی شده و برای هر یک روش‌های درمانی متفاوتی در نظر گرفته شده است. آگاهی از انواع اختلالات روانی و نشانه‌های آن‌ها نه تنها برای دانشجویان روانشناسی، بلکه برای همه افراد ضروری است؛ زیرا شناخت به‌موقع این مشکلات می‌تواند به بهبود شرایط فردی و کمک به اطرافیان منجر شود.
انواع اختلالات روانی
شناخت انواع اختلالات روانی برای تمامی افراد اهمیت زیادی دارد، زیرا آگاهی از آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام و درمان مناسب کمک کند. در ادامه به بررسی مهم‌ترین انواع اختلالات روانی می‌پردازیم.
1. اختلال دوقطبی و اختلالات مرتبط
اختلال دوقطبی باعث تغییرات شدید در خلق‌وخو، سطح انرژی و فعالیت‌های فرد میشود. این تغییرات معمولاً بین دو حالت شیدایی و افسردگی در نوسان هستند.
شیدایی
در دوره شیدایی، فرد احساس خوشحالی، انرژی بالا و هیجان زیاد دارد. ممکن است بیش‌ازحد صحبت کند، تصمیمات عجولانه بگیرد یا رفتارهای پرخطر انجام دهد. در برخی موارد، فرد دچار اضطراب و آشفتگی شدید میشود.
افسردگی
دوره‌های افسردگی با احساس غم، ناامیدی، کاهش علاقه به فعالیت‌های روزمره و خستگی همراه است. فرد ممکن است احساس گناه شدید، عصبانیت و مشکلات خواب را تجربه کند. تغییرات خلقی در اختلال دوقطبی می‌توانند برای فرد و اطرافیانش گیج‌کننده و چالش‌برانگیز باشند، اما این اختلال با دارودرمانی و روان‌درمانی قابل کنترل است.
2. اختلالات تکوین عصبی
این دسته از اختلالات در دوران نوزادی، کودکی یا نوجوانی ظاهر می‌شوند و بر رشد شناختی، زبانی و اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند.
کم توانی ذهنی
این اختلال که قبلاً با عنوان عقب‌ماندگی ذهنی شناخته می‌شد، موجب محدودیت در عملکردهای ذهنی و مهارت‌های زندگی میشود. کم‌توانی ذهنی معمولاً با تست‌های ضریب هوشی (IQ) تشخیص داده میشود و افرادی با IQ کمتر از 70 ممکن است به این اختلال مبتلا باشند.
تاخیر کلی در رشد
این اختلال شامل مشکلاتی در مهارت‌های شناختی، زبانی، حرکتی و اجتماعی است و در کودکان زیر پنج سال تشخیص داده میشود. در برخی موارد، با افزایش سن و انجام تست‌های استاندارد، ناتوانی ذهنی مشخص‌تر میشود.
اختلالات ارتباطی
این اختلالات توانایی فرد در صحبت کردن، درک زبان و برقراری ارتباط را تحت تأثیر قرار می‌دهند. انواع آن شامل:
- اختلال زبان
- اختلال صدای گفتار
- اختلال فصاحت گفتار (لکنت زبان)
- اختلال ارتباط اجتماعی (عملی).
3. اختلالات اضطرابی
این اختلالات با نگرانی، ترس بیش‌ازحد و مشکلات رفتاری مرتبط هستند. درک تفاوت میان اضطراب و ترس مهم است: ترس واکنش احساسی به یک تهدید واقعی یا خیالی است، درحالی‌که اضطراب، پیش‌بینی یک تهدید در آینده است. انواع این اختلالات عبارتند از:
اخلال اضطراب فراگیر GAD
اختلال اضطراب فراگیر با نگرانی مداوم و بیش‌ازحد درباره مسائل روزمره همراه است. نگرانی در این افراد به حدی شدید است که بر سلامت روان و عملکرد روزمره‌شان تأثیر منفی می‌گذارد.
اختلال آگورافوبیا (ترس از مکان های شلوغ)
افراد مبتلا به آگورافوبیا از مکان‌های شلوغ یا عمومی دوری می‌کنند، زیرا نگران هستند که در صورت بروز مشکل نتوانند به‌راحتی فرار کنند. در موارد شدید، این افراد حتی از خانه خارج نمی‌شوند.
اختلال اضطراب اجتماعی
این اختلال باعث میشود فرد از قضاوت شدن توسط دیگران وحشت داشته باشد. اضطراب اجتماعی ممکن است مانع از تعاملات عادی در محیط‌هایی مانند مدرسه، دانشگاه یا محل کار شود.
4. اختلالات مرتبط با استرس
این اختلالات ناشی از عوامل استرس‌زا و آسیب‌های روحی هستند. از جمله اختلالات روانی که به استرس مربوط هستند می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اختلال استرس حاد
این اختلال پس از تجربه یک حادثه ناگوار مانند تصادف، جنگ یا از دست دادن عزیزان بروز می‌کند. علائم آن شامل اضطراب شدید، مشکلات حافظه و کابوس‌های شبانه است. اگر این علائم بیش از یک ماه ادامه یابند، ممکن است فرد به اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) مبتلا باشد.
5. اختلال وسواس فکری-عملی (OCD)
این اختلال شامل افکار مزاحم و ناخواسته (وسواس) و رفتارهای تکراری (اجبار) است که فرد برای کاهش اضطراب خود انجام می‌دهد. افراد مبتلا ممکن است به‌طور مداوم دست‌های خود را بشویند، اشیا را مرتب کنند یا افکار وسواسی درباره آلودگی و نظم داشته باشند.
6. اختلالات شخصیت
اختلالات شخصیت مجموعه‌ای از الگوهای رفتاری پایدار و ناسازگار هستند که بر روابط و عملکرد اجتماعی فرد تأثیر می‌گذارند. برخی از انواع آن عبارت‌اند از:
- اختلال شخصیت مرزی: نوسانات شدید احساسی، مشکلات در روابط بین‌فردی و ترس از طرد شدن.
- اختلال شخصیت خودشیفته: احساس خودبزرگ‌بینی، نیاز به تحسین دیگران و فقدان همدلی.
- اختلال شخصیت ضد اجتماعی: بی‌توجهی به حقوق دیگران، رفتارهای فریبکارانه و پرخاشگری.
نتیجه‌گیری
اختلالات روانی طیف وسیعی از مشکلات را در برمی‌گیرند که بر زندگی فرد و اطرافیانش تأثیر می‌گذارند. شناخت این اختلالات می‌تواند به درک بهتر مشکلات روانی، تشخیص زودهنگام و دریافت کمک حرفه‌ای منجر شود. آگاهی عمومی درباره سلامت روان نه‌تنها به کاهش برچسب‌زنی اجتماعی کمک می‌کند، بلکه مسیر درمان را نیز هموارتر می‌سازد. درمان‌های دارویی، روان‌درمانی و حمایت اجتماعی می‌توانند به افراد مبتلا کمک کنند تا زندگی بهتری داشته باشند.
منبع: medlineplus.gov
