چه مهارت هایی میتواند بر حفظ سلامت روان کودک موثر باشد؟ اهمیت سلامت روان در کودکان چیست؟ توجه به سلامت روان کودک از جمله وظایف والدین محسوب می شود که در این مقاله نگاهی به مولفه های آن و راه های ایجاد و حفظ این مولفه ها در کودک خواهیم داشت. والدین علاوه بر توجه به رشد جسمانی کودک باید به سلامت روان او نیز توجه داشته باشند. بسیاری از مواردی که سلامت روان در کودکان را به خطر می اندازند در بزرگسالی قابل جبران نیستند و باعث آسیب رساندن به کودک و اطرافیان می شوند. آموزش های رفتاری در هر سنی به موقع باید انجام گردند و بهتر است که اجازه ندهیم کودک با عادت ها و دیدگاه های خطا رشد کند و زمان جبران از دست برود.
سلامت روان در کودکان زمانی میسر می شود که فرد هیچ احساس ناخوشایند و نامطلوبی از زندگی نداشته باشد و دیگران از جمله پزشکان هم او را در حد طبیعی بدانند بنابراین احساس امنیت خاطر، شادمانی به موقع، اندوه به موقع، خواب و خوراک و انرژی به اندازه می تواند نشان دهنده بهداشت روان باشد.
تعریف سلامت روان در کودکان
به این نکته توجه داشته باشید که بهداشت روان یا سلامت روان جدا از بهداشت جسمی و عمومی نیست زیرا بسیاری از شاخص هایی که نشان از سلامت روان دارند، جسمی هستند. به ندرت پیش می آید که فرد وضعیت جسمی غیرطبیعی داشته و سلامت جسم او مختل شده باشد اما از نظر روان هیچ مشکلی نداشته و کاملاً در وضعیت مناسب و مطلوبی باشد. بنابراین پایه بهداشت روان را باید در سلامت جسم کودک جستجو کرد وضعیت تغذیه، زمان بندی خواب، فعالیت های ورزشی مناسب با سن می تواند پایه ای برای بهداشت روان محسوب شود. سازمان بهداشت جهانی در تعریف سلامت روان چنین می گوید: رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی و نه فقط فقدان بیماری، خلاقیت و خودشکوفایی.
چه چیزی می تواند بر سلامت روان کودکان و نوجوانان تاثیر بگذارد؟
رویدادهای آسیب زا می توانند مشکلات سلامت روانی را برای کودکان و نوجوانانی که آسیب پذیر هستند، ایجاد کند. تغییرات اغلب به عنوان محرک عمل می کنند. برای مثال، نقل مکان، تغییر مدرسه یا تولد یک خواهر برادر جدید. برخی از کودکانی که مدرسه را شروع می کنند از پیدا کردن دوستان جدید و انجام فعالیت های جدید هیجان زده می شوند، اما ممکن است برخی نیز احساس اضطراب کنند. نوجوانان اغلب با رشد ذهن و بدنشان آشفتگی عاطفی را تجربه می کنند.
اهمیت خانواده در سلامت روان کودکان
خانواده نقش موثری در شکل گیری و حفظ سلامت روان در کودکان دارد. اگر والدین خود از مولفه های بهداشت روان برخوردار باشند می توانند آن را به فرزندان نیز انتقال دهند. مثلاً ارتباط سالم و موثر با دیگران در اجتماع، داشتن شغل مناسب و از عهده وظایف شخصی و اجتماعی برآمدن، توانایی معنی دادن به زندگی و داشتن علاقه و عشق به فرزندان و همسر در والدین می تواند بر شکل گیری بهداشت روانی کودک تأثیر بگذارد. کودک وقتی رفتار و عکس العمل صحیح والدین را مشاهده کند از آن ها الگو برداری می کند.
انجام وظیفه و مسئولیت پذیری بهتر در کودکان دارای سلامت روان
از کودکی که سلامت روان دارد انتظار می رود توانایی انجام وظیفه و اجرای مسئولیت های شخصی خود را متناسب با سنش داشته باشد، توانایی برقراری رابطه با دیگران را دارا باشد، برداشت واقع بینانه از رفتار دیگران داشته باشد، انعطاف پذیری و قدرت تطابق باشرایط گوناگون را در او ببینیم و این نکته را درک کند که خود مرکز جهان نیست و نسبت به دیگران عشق و محبت داشته باشد. داشتن توانایی کمک به دیگران یا ارتباط برقرارکردن با آنان، به دور از خودخواهی و ارتباط سالم و موثر با همسالان از دیگر مولفه هایی است که از کودکی با سلامت روان انتظار داریم.
بدیهی است که این توانایی ها با آموزش به کودک انتقال داده می شوند و کودک به خودی خود نمی تواند آنها را فراگیرد و در زندگی به کار بندد. زمانی که کودک وارد اجتماع می شود و روابط گسترده تری پیدا می کند کنترل بهداشت روانی اش برای خانواده دشوارتر می شود و بسیاری از آسیب ها را ممکن است از جامعه دریافت کند. بنابراین آموزش مهارت های زندگی و نوع ارتباطات در ایمن ماندن کودک از آسیب ها موثر است.
چه مهارت هایی میتواند بر حفظ سلامت روان کودک موثر باشد؟
- باید به کودک خودپذیری را آموزش دهیم. اینکه به خود دید مثبت داشته باشد و از عزت نفس برخوردار باشد.
- پذیرش اجتماعی (داشتن نگرش های مثبت نسبت به دیگران در عین حالی که به تفاوت ها و پیچیدگی های دیگران اعتراف دارد و آنها را هم می پذیرد)
- کمک به رشد و تکامل و از قوه به فعل درآوردن نیروهای ذاتی کودک و دوستی و تحمل نسبت به همسالان بدون تاثیر پذیری بی قید شرط و آموزش تفکر نسبت به رفتارها و خواسته های همسالان.
- اگر نیازهای روانی کودک در نهاد خانواده تامین شود و والدین به تاثیر رفتارهای خود بر کودک و بهداشت روانی او آگاه باشند و از مولفه های بهداشت روان آگاه باشند می توانند با آموزش به موقع مهارت های زندگی شکل گیری و حفظ بهداشت روانی کودک را تضمین کنند. اگر کودک به موقع از آموزش ها برخوردار شود می توان اطمینان حاصل کرد که در دوره نوجوانی از رفتارهای پرخطر مصون بماند.
نتیجه: والدین وظایف خطیری در تربیت کودک دارند که از جمله این وظایف شکل دهی و حفظ بهداشت روانی کودک است که متناسب با سن به کودک آموزش داده می شود.
