تغییر امری پیچیده و دشوار است. اگر از هر فردی که تلاش دارد در حوزه های مختلف زندگی خود تغییری ایجاد کند، درباره آن بپرسید، تغییر را کاری سخت و طاقت فرسا می داند. از تغییر در مسیر شغلی و تحصیلی گرفته تا یادگیری یک مهارت جدید، بهبود روابط خود با دیگران و یا حتی کنار گذاشتن یک عادت بد، تغییر از هر نوعی که باشد به آسانی تحقق نمی یابد. با وجود این، در مسیر زندگی هر فردی دیر یا زود تغییر به امری ضروری بدل شده و یک گام حیاتی در جهت تحقق ظرفیت ها و دستیابی به اهداف آتی خواهد بود.
پیاده سازی تغییرات مستلزم صرف هزینه های متعدد است و افراد را درگیر یک فرآیند مستمر می کند که موفقیت آن مستلزم حمایت و پشتیبانی است، اما حمایت از سوی چه کسانی؟ در چنین شرایطی، اغلب به نقش منتور (mentor) و یا مربی (coach) به عنوان حامی و پشتیبان اشاره می شود.
منتورینگ و کوچینگ علیرغم شباهت های بسیاری که دارند، اهداف متمایزی را دنبال می کنند. در کسب و کارهای امروزی، شناسایی تفاوت های منتورینگ و کوچینگ و آشنایی با تعاریف و دستاوردهای هر کدام امری مهم و ضروری است، چرا که افراد و سازمان ها را قادر می سازد تا آگاهانه و مبتنی بر مشخصه های موقعیتی که با آن مواجه شده اند، به سراغ منتورینگ و یا کوچینگ بروند.
منتورینگ چیست؟
منتورینگ یک فرآیند مستمر و آینده نگر در جهت ایجاد تغییرات و تاثیرات بلندمدت بر بینش، منش، تخصص و جایگاه افراد است. منتور فردی با تجربه و متخصص در یک حوزه مشخص است که می کوشد با به اشتراک گذاشتن تخصص، تجارب و آموخته های خود و ارائه توصیه های مرتبط، افراد را در مسیر درست هدایت کند. در منتورینگ، افراد با الگو قرار دادن خرد و منش منتور و پیمودن مسیری که او طی کرده، سعی دارند به جایگاه و موقعیتی مشابه با موقعیت منتور دست یابند. منتورینگ تنها مناسب افراد تازه کار و کم تجربه نیست، بلکه بسیاری از افراد متخصص و باتجربه نیز تمایل دارند از خرد و تجارب یک منتور حرفه ای بهره بگیرند.
در چنین شرایطی، منتورینگ الزاماً در پی تحقق هدف خاصی نیست، بلکه فرد در جلسات مشاوره، پرسش های خود را پیرامون مسئله خاصی با منتور در میان می گذارد. منتورینگ به دو صورت رسمی و غیررسمی اجرا میشود.
- منتورینگ رسمی در قالب یک برنامه مدون و پیوسته سازمانی اجرا می شود و فرآیند آن از سوی سازمان به طور مستمر حمایت و ارزیابی می شود.
- منتورینگ غیر رسمی یک فرآیند آزادانه است که مبتنی بر آشنایی فرد با منتور شکل گرفته و بر اساس پرسش ها و دغدغه هایی که فرد مراجعه کننده در طول زمان با آن ها مواجه می شود، پیش خواهد رفت.
کوچینگ چیست؟
کوچینگ یک فرآیند مستمر، متمرکز و اغلب کوتاه مدت در جهت ایجاد تغییرات مشخص و پایدار است. در طی این فرآیند، مربی می کوشد از طریق پرسش و پاسخ، دیدگاه و باورهای شخصی افراد را کشف کند و به آن ها کمک کند تا نقشه ذهنی، باورها و قابلیت ها خود را شناسایی کنند. در کوچینگ، مربی در نقش یک راهنما، الگو، رهبر و یا کنترل گر ظاهر نمی شود، بلکه نقش او تسهیل گری و کمک به فرد است تا بتواند با استفاده از قابلیت های بالقوه اش به جایگاهی که خودش خواهان آن است، دست یابد. کوچینگ فرآیند تغییر و توسعه افراد را بر اساس یک هدف گذاری شفاف و مشخص تسهیل می نماید.
پژوهشگران این حوزه بر این باورند که هر فردی که سعی دارد تغییری را در زندگی خود ایجاد کند، رئیس باشد یا کارمند، درون گرا باشد یا برون گرا، منطقی باشد یا عاطفی، پیش از هر اقدامی باید بپذیرد که ملزم به خودشناسی و یادگیری است. به عبارت دیگر در طی فرآیند کوچینگ، مربی تغییر را به منزله یادگیری از تجارب قدیمی و جدید در زندگی معرفی می کند. کوچینگ فرد را قادر می سازد تا از طریق خودشناسی و هدف گذاری بر مبنای نقاط قوت خود در جهت شناسایی و خلق فرصت های یادگیری و کسب شایستگی در حوزه های مختلف زندگی گام بردارد.
تفاوت های منتورینگ و کوچینگ
- مربی ها (coach) به دلیل تخصص خود در حوزه خاصی استخدام می شوند که مربی تمایل به بهبود دارد. مثال: مهارت های ارائه، رهبری، ارتباطات بین فردی، فروش. در برنامه های منتورینگ سازمان، منتور ها نسبت به بقیه افراد در یک زمینه خاص دارای سابقه و تخصص بیشتری هستند. فرد از تجربه منتور یاد می گیرد و از آن الهام می گیرد.
- رابطه در کوچینگ معمولا کوتاه مدت (6ماه تا 1 سال) با یک نتیجه خاص ذهنی است. اگرچه برخی روابط در کوچینگ ممکن است بسته به اهداف حاصل شده بیشتر طول بکشد.
- کوچینگ به طور سنتی ساختارمندتر، با جلسات منظم برنامه ریزی شده به صورت هفتگی، هر دو هفته یا ماهانه است. در منتورینگ به طور کلی جلسات بر اساس نیاز غیر رسمی تر هستند.
فرآیند منتورینگ شامل چه مراحلی است؟
هسته اصلی فرآیند منتورینگ مبتنی بر پرسش های فرد مراجعه کننده و تخصص و تجربیات منتور شکل گرفته است. مراجعه کننده در هر مرحله نزد منتور می رود تا ضمن طرح پرسش هایش، توصیه های لازم را از او دریافت کند. به عبارت دیگر، او در هر مراجعه قصد دارد دستوالعمل های اثربخش را دریافت کند تا بتواند بر اساس آنها منتور را سرمشق خود قرار دهد. بنابراین در منتورینگ، فرد دقیقاً می داند به دنبال چیست (کسب تجارب، آموخته ها و تخصص منتور) و در ابتدای هر جلسه، پرسش هایش را طرح کرده و پاسخ آن ها را از منتور می شنود.
مراحل منتورینگ با انتقال تجربیات منتور و توضیح مثال های مرتبط پیش رفته و به ارائه توصیه ها و راهنمایی های لازم منتهی می شود. در اکثر مراحل منتورینگ، منتور سعی دارد با اتکا بر آموخته ها و تجارب خودش و نه مراجعه کننده پیش برود. او بر اساس مدل ذهنی خود راهکارهای لازم را ارائه داده و حتی منابع و شبکه ای از ارتباطات با افراد موثر و معتبر را نیز در اختیار مراجعه کننده قرار می دهد.
فرآیند کوچینگ شامل چه مراحلی است؟
فرآیند کوچینگ با تجسم و ترسیم یک چشم انداز مطلوب قابل تحقق (تغییرات و شایستگی هایی که فرد می خواهد در زندگی حرفه ای و شخصی خود به دست آورد.) و سپس با بررسی خود واقعی و وضعیت موجود (شناسایی شکاف هایی که باید برطرف شود و قابلیت هایی که در این مسیر کمک خواهند کرد.) آغاز شده و با تدوین یک برنامه توسعه که باید دستور کار یادگیری فرد قرار گیرد (یک نقشه راه برای تبدیل آرزوها به اهداف عینی و واقعیت زندگی) ادامه می یابد و در آخر به تمرین، آزمایش، خودارزیابی و باز هم تمرین و تکرار منتهی می شود تا به واقعیت زندگی فرد بدل شود. (تمرین ایفای نقش های جدید و رفتارهای جایگزین).
تفاوت های منتورینگ و کوچینگ در ایجاد انگیزه و یادگیری
در منتورینگ، منتور فرصت ها، الزامات و نیازهای مسیری را که خودش طی کرده، برای مراجعه کننده تعیین می کند. به عبارت دیگر این منتور است که میداند فرد برای موفقیت مستلزم ایجاد چه تغییراتی و یادگیری چه چیزهایی است و بر همین اساس او را ملزم میکند که از این مسیر پیروی کند. اما در مقابل، یکی از مراحل اصلی کوچینگ شناسایی و یا خلق فرصت های یادگیری و تغییر است. در فرآیند کوچینگ، مربی به فرد کمک می کند تا بتواند بر اساس قابلیت های خود فرصت های پنهان و آشکار و همچنین فرصت های در دسترس و یا دوردست را شناسایی کرده و حتی برای خلق آن ها برنامه ریزی کند. این مرحله در قالب فرآیند مستمر پرسش و پاسخ تحقق می یابد.
در کوچینگ، پس از شناسایی فرصت ها و یک خودارزیابی دقیق و واقعی، مرحله تدوین برنامه یادگیری و توسعه آغاز می شود. در این برنامه، بر اساس قابلیت ها و مهارت های فرد مشخص می شود که فرد چگونه از نقطه A به سمت نقطه B حرکت خواهد کرد؟ مربی ممکن است چنین پرسش هایی را طرح کند:
- به نظرتان دانش، مهارت ها و ویژگی هایی که در حال حاضر دارید، چگونه می توانند شکاف های موجود را در مسیر تحقق اهدافتان برطرف کنند؟
- برای امتحان کردن کدام یک از تغییرات رفتاری هیجان و انرژی بیشتری دارید؟
در اینجا، برنامه یادگیری و توسعه تنها یک برنامه بهبود عملکرد نیست که برای رفع کاستی ها طراحی شده باشد، بلکه باید بتواند انگیزه، انرژی و قدرت فرد را برانگیزد تا بهبود و تغییر مورد نظر حاصل شود. اما در منتورینگ انرژی و انگیزه فرد وابسته به رابطه او با منتورش است. به این معنا که منتور و خرد و منش او الهام بخش فرد بوده و میل به رسیدن به جایگاه او به موتور محرک و انگیزه فرد بدل خواهد شد. در صورت نیاز به یادگیری تکنیک های کوچینگ و یا استفاده از کوچ در شرکت ها و سازمان ها می توانید با موسسه توسعه مدیران مکث تماس حاصل کنید.
