تفکر انتقادی به چه معناست و موانع آن کدام است؟ تفکر انتقادی یک فرایند شناختی فعال، هدفمند و سازمان یافته است که با استفاده از آن فرد به بررسی اطلاعات می پردازد. تفکر انتقادی یعنی هرچیزی را خیلی زود درست فرض نکردن و باور نکردن موضوعات به این علت که چاپ شده است یا صاحبان قدرت یا چهره های سرشناس آن را گفته اند. نقد در لغت به معنی جدا کردن درستی ها و نادرستی ها و شناختن محاسن و معایب می باشد. در اصطلاح نقد به مفهوم داوری و قضاوت دوجانبه در مورد یک گزاره می باشد. انتقاد اگرچه معادل این واژه نیست اما همواره به همراه این واژه بوده و به همان معناست، هرچند که به اشتباه در قضاوت منفی به کار گرفته می شود.
تحقیقات نشان می دهد که تفکر انتقادی در دانشجویان رشته های مهندسی بسیار بیشتر از رشته های دیگر است درباره علت این موضوع بحث و بررسی زیادی شده است. اگر شما با خواندن جمله بالا هیچ شبهه و شکی به خود راه ندهید بدون تفکر انتقادی مطالب بالا را خوانده اید. فردی که دارای تفکر انتقادی است در ابتدا شک می کند که این تحقیق با اصول عقلی هماهنگ نیست و سپس به بررسی این مسأله می پردازد که این تحقیق در کجا انجام شده، براساس چه نمونه ای صورت گرفته و آیا اعتبار لازم و منبع موثقی دارد یا صرفا فردی آن را نوشته و انتشار داده است. بنابراین اولین قدم برای رسیدن به تفکر انتقادی شک کردن به صحت مطالبی است که هرروزه میخوانیم یا میشنویم.
موانع رسیدن به تفکر انتقادی چه مواردی است؟
- من بیشتر ترجیح می دهم دیگران به من بگویند چه کاری بکنم و چگونه انجام دهم تا این که خودم بخواهم به آن برسم.
- من همان کاری را انجام می دهم که به نظرم خوب است. دوست ندارم راجع به تصمیماتم خیلی فکر کنم.
- من معمولاً اشتباهاتی که مرتکب شده ام را مرور نمی کنم.
- از این که خودم به دنبال کشف چیزی باشم متنفرم.
- اگر خودم با چیزی موافق باشم به این که دیگران چه نظری دارند توجه نمی کنم.
- علاقه دارم که یک منبع قوی پیدا کرده و خودم را به او بسپارم.
- اگر سؤال و شبهه ای به ذهنم می آید با خودم می گویم حتماً افرادِ با اطلاعات جوابی برایش دارند.
- در زندگی من افرادی هستند که گفته هایشان را قبول دارم و ایمان دارم که درست میگویند.
- من سوالاتم را در اینترنت جست و جو میکنم و در گفته های اولین نوشته جوابم را میگیرم.
روش های افزایش تفکر انتقادی
- بررسی اعتبار یک موضوع با استفاده از سؤال کردن.
- دقت در نتیجه گیری.
- بررسی دقیق منابع اصلی افکار، عقاید و ارزیابی اعتبار آنها.
- پذیرش اطلاعات صحیح.
بررسی اعتبار یک موضوع با استفاده از سؤال
توانایی پرسیدن سؤالات مناسب یکی از قدرتمندترین ابزارهای تفکر است. سؤال کردن توانایی مهارتی است که به ما کمک می کند اطلاعات مورد نیاز خود را تهیه کنیم. سؤالات زیر در روشن سازی ارزیابی گزاره کمک می نماید.
- منظورت از... چیست؟
- چطور به این نتیجه رسیدی؟
- چرا فکر می کنی حق با تو است؟
- منبع اطلاعات تو چیست؟
- براساس چه فرضی به این نتیجه گیری رسیدی؟
- از کجا بدانیم که چیزی که می گویی صحیح است؟
هر یک از موقعیت های زیر را خوانده و با طرح چند سؤال به معتبر یا نامعتبر بودن موقعیت پی ببرید.
- در روزنامه خبری خوانده اید مبنی بر این که فردی مدعی شده است که در نزدیکی محل زندگی خود بشقاب پرنده دیده است.
- در بوفه دانشگاه مشغول نوشیدن چای هستید که دوستتان به نقل از روزنامه ها می گوید مدت زمان سربازی شش ماه شده است.
- فیلم مستندی را می بینید که در آن ادعا شده است ورزش منظم موجب ارتقاء بهداشت روان می شود.
دقت در نتیجه گیری
گاهی وقت ها افراد با ساده اندیشی و برقراری ارتباط های ساده نتیجه گیری های اشتباه می کنند و در نتیجه گیری های خود نقش عوامل مختلف را در نظر نمی گیرند.
فعالیت:
«مادر زهرا می گوید که 40 سال پیش وقتی می خواستیم ازدواج کنیم داماد را بر سر سفره عقد می دیدیم و زندگی هایمان خیلی بهتر و طلاق بسیار کمتر بود. به نظر آشنا شدن پیش از ازدواج نه تنها کمکی به امر ازدواج نمی کند بلکه مخرب می باشد.»
با توجه به استدلال بالا مشاهده می کنیم که نتیجه گیری مادر زهرا بسیار سطحی و ساده انگارانه است زیرا این که آمار طلاق بالا رفته است به عوامل زیادی مرتبط است در حالی که مادر زهرا آن را تک عاملی می داند. نکته قابل توجه این است که بسیاری از اتفاق هایی که اطرافمان به صورت همزمان رخ میدهد، به هم ارتباطی ندارند. در تمام فرهنگ ها و جوامع باور های غیرعقلانی و سنتی یا همان خرافات دیده میشود که میتوان آنها را با استفاده از تفکر انتقادی کاملا رد کرد. برای مثال اینکه دیشب شما خواب خوبی ندیده اید به اینکه امروز یکی از اعضای خانواده تصادف کوچکی داشته ارتباطی ندارد اما افرادی که تفکر انتقادی ندارند دائما در حال ربط پیدا کردن بین موضوعات مختلف هستند و زندگی خود را با باورهای غیرمنطقی پیش میبرند.
بنابراین عوامل مرتبط با آمار طلاق را می توان موارد زیر در نظر گرفت:
- استقلال مالی بیشتر زنان
- برداشته شدن ننگ طلاق
- توسعه وسایل ارتباط جمعی
- توقعات و تجملات بیشتر
- تقاوت مسئولیت پذیری افراد در گذشته و حال
بررسی دقیق منابع اصلی افکار، عقاید و ارزیابی اعتبار آنها
بررسی دقیق منابع اصلی افکار و عقاید و ارزیابی آنها به عنوان یک مؤلفه مهم تفکر نقادانه به ما کمک می کند تا به جای پذیرش یا رد ساده نظرات دیگران آنها را بررسی کرده و سپس در مورد پذیرش یا رد آنها تصمیم بگیریم.
معمولاً افکار و عقاید از چهار منبع زیر سرچشمه می گیرد.
- مراجع قدرت(استاد و والدین)
- کتاب ها و نشریات
- تجربه شخصی
- فرهنگ، آداب و رسوم و سنت جامعه
بررسی اعتبار منابع با پرسیدن سؤالات و جمع آوری اطلاعات برای پاسخ به آنها صورت می گیرد.
نکته مهم در مورد مراجع قدرت چیست؟
- آیا در این زمینه اطلاعات دارند.
- آیا اطلاعات آنها کافی است.
- آیا اطلاعات آنها قابل اعتماد است.
- آیا تا به حال اطلاعات غلط داده اند.
- آیا دیگران نیز با نظر آنها موافقند.
نکته مهم در مورد کتاب و نشریات چیست؟
- آیا نویسندگان کتاب ها قابل اعتماد هستند.
- آیا مطالب کتاب توسط دیگر کتاب ها تأیید شده است.
- نویسنده برای اثبات عقاید خود چه دلایلی ارائه کرده است.
نکته مهم در مورد تجربه شخصی چیست؟
- این تجربه در چه شرایطی روی داده است.
- آیا امکان تحریف و اشتباه وجود داشته است.
- آیا تبیین(چرایی) دیگری نیز برای این تجربه وجود دارد.
پذیرش اطلاعات صحیح
تلاش ما در تفکر نقادانه این است که به اطلاعاتی اجازه ورود بدهیم که معتبر بوده و جواب پس داده باشند. وقتی که ما در معرض اطلاعات قرار می گیریم اگر تفکر فعال خود را به کار بگیریم، اعتبار منابع را ارزیابی کنیم و در نتیجه گیری ها دقت کنیم به نقطه ای خواهیم رسید که بسیاری از اطلاعات نادرست حذف خواهد شد.
فردی که دارای تفکر نقادانه است در ابتدا به هر عنصر اطلاعاتی که به او عرضه می شود شک می کند ولی وقتی با استفاده از فرایند تفکر نقادانه تمامی اطلاعات غلط را شناسایی کرد، هیچ حساسیتی به پذیرفتن اطلاعات صحیح نخواهد داشت. دقیقاً فرق یک فردی که تفکر نقاد دارد با افراد لجوجی که همیشه ساز مخالف می زنند در این قسمت نهفته است. فردی که دارای مهارت تفکر نقادانه است نه به سرعت رد شدن یک موضوع را می پذیرد و نه در صورت تأیید شدن صحت موضوع در پذیرش آن مقاومت می کند.
5 مهارت تفکر انتقادی چیست؟
- تحلیل کردن، بخشی از تفکر انتقادی و توانایی بررسی دقیق هر چیزی است و گاهی می تواند یک مشکل باشد. یک مجموعه از داده ها را کنار هم بگذارید و تحلیل کنید.
- ارتباطات خود را همراه با نتیجه گیری های خود به اشتراک بگذارید.
- خلاقیت خود را بالا ببرید که یکی از راهکارهای آن انجام ندادن کارهای تکراری است.
- سعی کنید روشن فکر باشید و از ایده های جدید استفاده کنید.
- حل مسئله را در زندگی خود اضافه کنید و سعی کنید به جای فرار یا مقابله، موضوع مشخص و چالشی را برای خود حل کنید.
تفکر انتقادی دقیقاً چیست؟
تفکر انتقادی فرایندی است که از لحاظ فکری به صورت فعال و ماهرانه برای مفهوم سازی، کاربرد، تجزیه و تحلیل و یا ارزیابی اطلاعات جمع آوری شده یا ایجاد شده توسط مشاهده، تجربه، تأمل و استدلال یا ارتباطات، به عنوان راهنمایی برای اعتقاد و عمل تعریف می شود.
چه چیزی فرد را به یک متفکر منتقد تبدیل می کند؟
تفکر انتقادی توانایی تفکر واضح و منطقی درباره کارهایی است که باید انجام دهیم یا چیزهایی که باید باور کنیم. این شامل توانایی درگیری در تفکر بازتابی و مستقل است.
شخصی که مهارت تفکر انتقادی دارد می تواند موارد زیر را انجام دهد:
- پیوندهای منطقی بین ایده ها را درک کند.
- راه برای انتقاد بیشتر را بررسی می کند.
- به موضوعات مهم و عمیق مثل جهان هستی توجه می کند.
- فرضیات اساسی خود را سؤال می کند.
- از روند روحی خود آگاه است.
- معکوس کردن کارها را امتحان می کند.
- شواهد موجود را ارزیابی می کند.
آیا میتوان تفکر انتقادی را آموزش داد؟
به گفته دانیل ویلینگام، ده ها سال تحقیقات شناختی نشان می دهد که نمیتوان تفکر انتقادی را آموزش داد. مشکل این است که افرادی که به دنبال آموزش تفکر انتقادی بودند، فرض کرده اند که این یک مهارت مانند دوچرخه سواری و سایر مهارت ها است و پس از یادگیری آن، می توان آن را در هر موقعیتی اعمال کرد اما این موضوع کاملا اشتباه بود.
چرا تفکر انتقادی بسیار مهم است؟
تفکر انتقادی بسیار مهم است زیرا به دانشجویان این امکان را می دهد تا پژوهش های منطقی خود را انجام دهند. وقتی دانش آموز واقعاً می خواهد چیزی را یاد بگیرد، باید همه چیز آن را درک کند و برای درک چنین مطالبی، راه حل های جایگزین و حل مسئله ضروری است که همین دو مورد از مهارت های تفکر انتقادی است.
افراد معروفی که متفکر منتقد بودند
آلبرت انیشتین، هنری فورد، ماری کوری و زیگموند فروید. اینها تنها معدودی از متفکران منتقد هستند که زندگی مدرن ما را شکل داده اند. متفکران منتقد روشن و عقلانی فکر می کنند و بین ایده ها ارتباط منطقی برقرار می کنند که همه این موارد برای کاوش و درک دنیایی که در آن زندگی می کنیم بسیار مهم هستند.
آیا ما هر روز از تفکر انتقادی استفاده می کنیم؟
تفکر انتقادی در صندلی راننده
یکی از اصلی ترین مهارت های تفکر انتقادی که هر روز به آن نیاز دارید، توانایی بررسی پیامدهای یک عقیده یا عمل است. در عمیق ترین شکل خود، این توانایی به شما کمک می کند مجموعه اعتقادات خود را در همه چیز از تغییرات جوی گرفته تا علم تشکیل دهید و آن را به پیش ببرید.
موانع تفکر انتقادی چیست؟
در سطوح شخصی، موانعی برای تفکر انتقادی بوجود می آیند:
- اعتماد بیش از حد به احساسات یا افکار.
- تفکر خودمحورانه با سمت و سوی اجتماعی و فرهنگی.
- تعصب ناخودآگاه، یا ادراک انتخابی.
خصوصیات یک متفکر منتقد خوب چیست؟
متفکران مهم انتقادی ویژگی های زیر را نشان می دهند:
- کنجکاوی با توجه به طیف گسترده ای از موضوعات.
- نگرانی برای آگاهی و آگاهی داشتن.
- توجه به فرصت ها برای استفاده از تفکر انتقادی.
چرا تفکر انتقادی دشوار است؟
ویلینگام این نکته را مطرح می کند که تفکر انتقادی بدون اطلاع واقعی افراد از یک موضوع معین، بی اثر است و توانایی آنها در ارزیابی اطلاعات برای کمک به آن موضوع و حل مشکلات آن و تصمیم گیری در مورد حل مشکل بدون داشتن اطلاعات امکان ناپذیر است.
