تشخیص و درمان بیش فعالی (ADHD) دو موضوع بسیار مهم برای والدین و مدارس است که در این مقاله به آن خواهیم پرداخت. بیش فعالی یکی از شایع ترین مشکلات روانشناختی است که در کودکان تشخیص داده می شود. کودک مبتلا به این اختلال غالباً شرایط سخت و دشواری را برای والدین و اعضای خانواده ایجاد می کند. ملاک های بسیار زیادی برای تشخیص و درمان بیش فعالی وجود دارد که شما می توانید در انتهای این مقاله آنها را بخوانید، لازم به ذکر است تشخیص و درمان بیش فعالی تنها توسط روانپزشک یا روانشناس باید صورت بگیرد.
بیش فعالی در چند درصد کودکان دیده می شود؟
معمولاً 30 درصد از کودکان دچار اختلال بیش فعالی، علائم این اختلال را تا بزرگسالی نیز نشان می دهند. از طرفی مشخص شده بین رفتارهای نامناسب والدین و این اختلال رابطه وجود دارد و منجر به تشدید این مشکل می شود. هر چند اغلب کودکان مبتلا به بیش فعالی نیازمند دارو یا آموزش های ویژه و خاص نیستند و می توان با استفاده از توصیه های رفتاری به والدین، تا حدودی این اختلال را مدیریت نمود. بنابراین آگاهی والدین از این اختلال و کسب دانش و مهارت های لازم در ارتباط با کودک بیش فعال می تواند در کاهش علائم و مشکلات ناشی از آن موثر باشد. بنابراین تشخیص و درمان بیش فعالی با توجه به نوع آن بسیار پر اهمیت است.
میزان شیوع بیش فعالی در کشور
بر اساس آمارها شیوع بیش فعالی در کشور ما 5/5 تا 5/8 درصد می باشد. معمولاً اختلال بیش فعالی غالباً با نقص توجه و تمرکز، بی تابی در برابر شکست و ناکامی، کج خلقی، طرد شدن از سوی همسالان و واکنش شدید اطرافیان همراه است. همچنین منجر به بروز علائمی چون پرخاشگری، اختلالات سلوک و افت تحصیلی در مدرسه می شود. دقت داشته باشید که اختلال بیش فعالی علائم و نشانه های مشخصی دارد و نباید هرگونه رفتار کودک را به پای بیش فعالی نوشت.
تشخیص بیش فعالی با دیدن رفتارهای زیر
- حرکت بدون هدف دست و پا، پیچ و تاب خوردن در حالت نشسته یا همان مدام وول خوردن
- حواس پرتی و ناتوانی در پیگیری آموزش
- گم کردن مکرر وسایل شخصی
- انجام کارهای خطرناک در اثر بی احتیاطی و سر و صدای زیاد در هنگام بازی
- مدام در حال حرکت و جنبش بودن
- پرحرفی، قطع صحبت دیگران، بی توجهی به صحبت دیگران و مداخله در کار دیگران
- ایجاد دردسر برای همکلاسی ها در مدرسه و عدم برقراری ارتباط صحیح با همسالان
- اختلال در یادگیری و انجام چند کار با یکدیگر و غالباً ناتمام گذاشتن آن ها
ارتباط بین افسردگی و بیش فعالی
برخی از علائم ADHD و افسردگی بسیار شبیه به هم هستند و این می تواند تشخیص و درمان آن شرایط را دشوار کند. به عنوان مثال، مشکل در تمرکز یکی از نشانه های افسردگی و ADHD است و اگر داروهایی برای کمک به علائم ADHD خود مصرف می کنید، ممکن است بر روی خواب یا عادات غذایی شما تاثیر بگذارند. هر دوی این ها می توانند نشانه های فسردگی نیز باشند. در کودکان، بیش فعالی و تحریک پذیری می تواند از علائم افسردگی و ADHD باشد.
تشخیص و درمان بیش فعالی
تحقیقات نشان داده که بین رفتارهای نامناسب و نادرست والدین با بیش فعالی کودکان ارتباط وجود دارد. مشخص شده است که پدران و مادران دارای فرزندان بیش فعال معمولاً منفی نگر هستند و باورهای غیرواقعی در مورد خود و کودک خود دارند. آن ها بیشتر به صورت دستوری با کودکان صحبت می کنند. همچنین روابط ناصحیح والدین با یکدیگر و تنش و اضطراب در محیط خانواده نیز بر رفتار کودک تاثیر گذاشته و منجر به بروز یا تشدید علائم بیش فعالی می گردد.
زمانی که والدین از مدارا با کودک بیش فعال عاجز می شوند، نسبت به خود و کودک احساس بدی پیدا می کنند و معمولاً از تنبیه زیاد استفاده می کنند و همین امر سبب احساس منفی و کاهش اعتماد به نفس در کودک می شود. بنابراین یکی از راهکارهای موثر، اصلاح و تغییر محیط و روابطی است که با کودک در تعامل اند، لذا در ادامه چند راهکار را برای والدین پیشنهاد می کنیم. مرکز مشاوره اینجا مکث آماده درمان بیش فعالی کودکان شما با جدید ترین روش های درمانی بیش فعالی می باشد تا قلب های مهربان شما کمتر دچار چالش شود.
راهکارهایی برای والدین دارای کودک بیش فعال
- به کودک توجه مثبت نشان دهید: از تشویق های غیرکلامی مانند نگاه محبت آمیز، دست کشیدن روی سر، بغل کردنو همچنین تشویق های کلامی در زمان انجام کارهای درست مانند عالیه، خیلی خوباستفاده کنید.
- در صورت انجام کار نادرست به او بی توجهی کنید: مثلاً در هنگام انجام کار ناشایست توجه خود را از کودک برگردانید و فعالیت مورد علاقه او را برای مدتی موقت قطع کنید. به او بگویید فعلاً بازی ما تمام شده و زمانی که دوباره رفتار صحیح را پیش گرفت دوباره فعایت یا بازی را ادامه دهید.
- لازم است که با کودک شفاف صحبت کنید و خواسته خود را محکم بازگو کنید. خواسته و دستور شما نباید به صورت خواهش یا تقاضا بیان شود. مثلاً: الان زمان خواب است.
- توجه داشته باشید زمانی که از کودک خواسته اید کاری را انجام دهد، درخواست دیگری نداشته باشید، یعنی در هر زمان تنها یک درخواست داشته باشید. برای انجام هر کار تشویق های کلامی را فراموش نکنید.
- از درخواستی که به کودک داده اید برنگردید و پیگیر انجام آن باشید.
- در حین انجام کار خواسته شده، بازخوردهای لازم را به او بدهید و تشویق های لازم را به کار ببرید.
- برای کودک امتیاز و ژتون در نظر بگیرید. در برابر هر کار خوب و درستی که انجام می دهد به او یک امتیاز بدهید. مثلاً برای کودک پیش دبستانی امتیازاتی به صورت گل، ماه، ستاره یا هر شکل دیگری در نظر بگیرید. به او بگویید برای هر کار خوب و درست به او یک ستاره می دهید و مثلاً اگر سه ستاره بگیرد او را به پارک خواهید برد. برای کودکان دبستانی امتیازات عددی در نظر بگیرید و مثلاً در برابر هر ده امتیاز به او پاداش بدهید.
- هرگز کودک را تنبیه بدنی نکنید. بلکه تنبیه کودک باید به صورت بی توجهی موقتی یا جریمه کردن او باشد. مثلاً به او بگویید به دلیل انجام کار نادرست، یک ستاره یا یک امتیاز از تو میگیرم. محروم کردن کودک از فعالیت موردعلاقه اش نیز می تواند موثر باشد.
- بازی با کودک نیز می تواند در کاهش اختلال بیش فعالی موثر باشد. البته بازی با کودکان بیش فعال باید طوری باشد که بتواند به تخلیه هیجانات کودک کمک کند. چرا که کودکان بیش فعال معمولاً انرژی بالایی دارند. بنابراین فعالیت های ورزشی مانند شنا، فوتبال، ورزش های رزمی تواند برای این کودکان مفید باشد.
- توصیه آخر اینکه که والدین گرامی حدالامکان محیط خانه را آرام نگه دارند و از هرگونه تنش، نزاع و درگیری که منجر به ایجاد ترس و اضطراب در کودک می شود بپرهیزند چرا که سبب تشدید علائم و رفتارهای کودک بیش فعال می شود.
آیا بیش فعالی یک بیماری است؟
با این اوصاف می توان دریافت که بیش فعالی یک بیماری نیست، بلکه مشکل یا مسئله ای قابل حل است که نیازمند صبر، حوصله و همکاری والدین است. در این راستا آگاهی والدین از این اختلال و کسب اطلاعات لازم برای تعامل و رفتار مناسب با این کودکان و همچنین ایجاد محیطی آرام و به دور از تنش می تواند در کاهش مشکلات ناشی از آن موثر باشد.
