درمان متمرکز بر شفقت رویکردی نوین در روان درمانی

درمان متمرکز بر شفقت جزو درمان های موج سوم رفتار درمانی است که امروزه بسیار مورد توجه درمانگران و روان شناسان قرار گرفته است. در این مقاله قصد داریم درباره درمان متمرکز بر شفقت، پروتکل درمان متمرکز بر شفقت و اثر بخشی درمان متمرکز بر شفقت در درمان انواع اختلالات روحی و روانی بنویسیم، اما پیش از آن بهتر است شما را با لغت شفقت و شفقت به خود آشنا شوید.

شفقت به خود که در زبان انگلیسی Self-compassion خوانده می شود، توسط دکتر کریستین نف به جامعه روانشناسان معرفی گردید.

این سازه نوظهور، متشکل از سه مؤلفه است:

1. مهربانی با خود در مقابل قضاوت نسبت به خود
2. انسانیت مشترک در مقابل انزوا
3. ذهن آگاهی در مقابل همانندسازی افراطی.

مهربانی با خود در مقابل قضاوت نسبت به خود، بیانگر این است که افراد هنگام مواجه شدن با چالش ها و سختی های زندگی، به جای سرزنش خود و تفکر انتقادی، حس دلسوزی و شفقت نسبت به خودشان داشته باشند. انسانیت مشترک در مقابل انزوا باعث می شود افراد هنگام مواجه شدن با چالش های زندگی، احساس تنهایی و انزوا نکنند. به گونه ای که این تجربیات بخشی از تجارب زندگی بشری است. ذهن آگاهی در مقابل همانندسازی افراطی، موجب دیدن نواقص و در عین حال جلوگیری از تمرکز افراطی و اشتغال ذهنی طولانی بر روی مسائل می گردد.

درمان متمرکز بر شفقت (پاول گیلبرت)

درمان متمرکز بر شفقت پاول گیلبرت، موجب افزایش انعطاف پذیری عاطفی (ظرفیت بالا در پذیرش عواطف خود و دیگران) می گردد. به طوری که با افزایش شفقت به خود، احساس ناامنی، دفاع کاهش و حس خود مراقبتی، امنیت و دلبستگی افزایش خواهند یافت.

درمان متمرکز بر شفقت یا MSC، به خصوص به شیوۀ درمان گروهی، سعی در آموزش عادات جدید و تمرین روزانه آنها توسط مراجع را دارد.

این درمان به طور خاص، هیجانات زیر را مورد هدف قرار می دهد:

• بی ارزشی
• شرمندگی
• انتقاد از خود

پروتکل درمان مبتنی بر شفقت

به دلیل اینکه گروه درمانی در مورد تمامی درمان های روان شناختی دارای تأثیر مثبت بیشتری نسبت به درمان های انفرادی است، در این بخش به شرح پروتکل درمان مبتنی بر شفقت به شیوۀ گروهی می پردازیم.

جلسه اول

پس از معارفه، اعضای گروه با استفاده از تمرین رقابتی به تفاوت میان چگونگی رفتار با خودشان و چگونگی رفتار با فردی که او را دوست دارند در هنگام چالش های زندگی، پی می برند. پس از آموزش سه عنصر شفقت به خود، افراد عبارات مشفقانه را یاد گرفته و آنها را تکرار می کنند.

جلسه دوم

این جلسه به تمرین ذهن آگاهی اختصاص داده می شود. بدین صورت که ابتدا اصول ذهن آگاهی ارائه شده و سپس به اعضا آموزش داده می شود که توجه خود را به چیز به خصوصی مانند: تنفس متمرکز کرده و بدین وسیله به آرامش روانی برسند.

جلسه سوم

این جلسه شامل یادگیری و تمرین مهر ورزیدن استکه یکی از نکات مهم در درمان متمرکز بر شفقت می باشد. شرکت کنندگان عباراتی مانند: من احساس امنیت می کنم. من با خودم مهربان هستم را در طول جلسه تکرار می کنند.

جلسه چهارم

هدف جلسه چهارم در درمان متمرکز بر شفقت، این است که شفقت به خود و مهر ورزیدن در مراجعین به صورت اتوماتیک درآید، به گونه ای که صرفاً در حد تکرار عبارات و کلمات نباشد.

جلسه پنجم

در این جلسه به اعضای گروه آموزش داده می شود تا ارزش های اصلی و معنا بخش زندگیشان را کشف و بررسی کرده و در صورت نبود ارزش های اصلی در زندگی، با خود مهربانانه رفتار کنند.

جلسه ششم

در این جلسه با در نظر گرفتن این نکته که عواطف دارای بعد عاطفی و فیزیکی هستند، بر روی عواطف دشوار مانند: احساس عصبانیت کار می شود. مثلاً هنگام بحث و دعوا، انسان یک تنش فیزیکی را در بدن خود احساس می کند. منطق جلسه، حاکی از این است که با مشخص کردن جایگاه عواطف در بدن و کار کردن بر روی آن، میتوان شفقت به خود را تقویت و خود را آرام کرد.

جلسه هفتم

در این جلسه روابط بررسی شده و نقش شفقت در روابط اساس این جلسه را تشکیل می دهد. با استناد به این واقعیت که تمامی روابط شامل درد می باشند، اعضا یاد می گیرند با استفاده از حس دلسوزی، بخشش خود و دیگران، درد روابط را کاهش داده و از عبارات مشفقانه استفاده نمایند.

جلسه هشتم

جلسه آخر از درمان متمرکز بر شفقت، شامل قبول و پذیرش زندگی است. در این جلسه با هدف قرار دادن تعصبات منفی زندگی، به اعضا کمک می شود تا به جای تمرکز بر مشکلات و شکست های زندگیشان، بر ویژگی های مثبتشان متمرکز شوند. بنابراین با این کار اعضای گروه، بیشتر سعی در لذت بردن از زندگی داشته و ظرفیت شادیشان افزایش می یابد.

اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت

بیشترین اثربخشی درمان مبتنی بر شفقت، برای افراد مبتلا به اختلالات افسردگی، اضطرابی و بیمارانی که دارای نشخوار ذهنی، احساس گناه زیاد و تفکر خود انتقادی هستند، می باشد.

شفقت به خود رویکردی متعادل به تجارب هیجانی تولید می کند. به گونه ای که فرد نه از احساساتش اجتناب و نه در آن غرق شود. بنابراین میتوان گفت که درمان متمرکز بر شفقت، بر روی افراد مبتلا به اختلال وسواس و اختلال شخصیت اجتنابی نیز مؤثر است.