در این مقاله خواهید فهمید که شایستگی های مدیریتی چیست و انواع شایستگی های مدیریتی کدام موارد را شامل می شود، پس با توسعه مدیران مکث تا انتها همراه باشید. در دنیای امروز تاثیر و نقش شایستگی های مدیریتی بر بهبود و ارتقاء عملکرد منابع انسانی و تحقق اهداف سازمانی به قدری چشمگیر است که سبب شده به عنوان مهم ترین سرمایه و شاخص ترین اهرم های رشد در سازمان ها شناخته شوند. شایسته گزینی و شایسته پروری در سازمان ها نیازمند یک سیستم مدیریتی شایسته است تا بتواند بستر لازم را برای جذب افراد مستعد و پرورش استعدادها فراهم آورد.
اهمیت طراحی مدل شایستگی
انتخاب و انتصاب مدیران شایسته به منظور شناسایی، جذب و مدیریت افراد مستعد مستلزم طراحی و پیاده سازی یک الگوی اثربخش بر اساس شایستگی های مدیریتی و شناخت انواع شایستگی های مدیریتی الزامی و بسیار اثر بخش است. الگویی که قادر باشد افراد مستعد و شایسته را در حوزه های مدیریتی و دیگر موقعیت های کلیدی مورد نیاز در سازمان شناسایی و انتخاب کند. چنانچه گزینش و انتصاب افراد در رده های مختلف سازمانی به ویژه سطوح مدیریتی بر اساس معیارهای یک مدل استاندارد و بومی انجام گیرد، عملکرد کارکنان بهبود یافته و اهداف سازمان تحقق خواهد یافت.
جایگاه ویژه و استراتژیک مدیران ارشد در سازمان ها
در سال های اخیر، مدیران ارشد به عنوان مهمترین عامل پرورش و توسعه منابع انسانی شناخته شده اند و در صورتی می توانند به عنوان عاملی موثر جهت شناسایی و پرورش شایستگی ها و استعدادها ایفای نقش کنند که خودشان از شایستگی های لازم و کافی برخوردار باشند.
با توجه به اهمیت و ضرورت وجود مدیران شایسته برای انتصاب و مدیریت کارکنان شایسته، 2 پرسش چالش برانگیز مطرح می شود.
- سازمان ها چگونه و با استفاده از چه روشی می توانند از دقت و صحت تصمیم گیری های خود در انتخاب و انتصاب مدیران شایسته اطمینان حاصل کنند؟
- به عبارت دیگر سازمان ها به منظور شناسایی و جذب مدیران شایسته باید بر اساس کدام الگو و شایستگی های مدیریتی و با چه ابزاری تصمیم بگیرند؟
تدوین مدل شایستگی
اگر استراتژی و رویکرد سازمان ها بر این اساس باشد که مدیران و کارکنانی شایسته جهت تصدی پست های کلیدی استخدام و به کار گمارده شوند، ناگزیرند که الزامات و زیرساخت های لازم را ایجاد نمایند. تدوین مدل شایستگی یکی از مهم ترین زیرساخت های لازم است. شایسته گزینی و شایسته سالاری مبتنی بر مدل شایستگی یک فرآیند نظام مند است که تنها به گزینش و انتصاب افراد مستعد و شایسته ختم نمی شود.
پرورش شایستگی ها و برنامه ریزی برای رشد و توسعه استعدادها از اقدامات موثر برای شایسته سالاری در سازمان ها است. علاوه بر این، مدل های شایستگی می توانند به عنوان ابزاری معتبر و پایا برای ارزیابی وضعیت موجود به کار گرفته شوند. سازمان ها بر مبنای مدل های شایستگی می توانند علاوه بر ترسیم وضعیت مطلوب قابل تحقق، شکاف میان وضعیت موجود و مطلوب را شناسایی و ارزیابی کرده و درصدد رفع آن تلاش کنند. مدل های شایستگی داده ها و اطلاعات کاربردی و مفیدی را برای توسعه و پرورش شایستگی ها و استعداهای سازمان فراهم می آورد.
سازمان ها برای پیاده سازی نظام شایسته پروری نیازمند بهره مندی از چهارچوب و الگویی مشخص و معتبر برای انتخاب، انتصاب و توسعه افراد هستند. تعریف شایستگی های مدیریتی و تدوین یک چهارچوب استاندارد برای شناسایی شایستگی ها، بهبود و توسعه افراد مستلزم اتخاذ یک رویکرد بومی و مختص هر سازماناست. چشم انداز، ماموریت، اهداف کلان، استراتژی ها و فرهنگ و جو سازمان ها از مهم ترین عوامل تعیین کننده در تدوین الگو و مدل شایستگی هستند.
در شرایط ناپایدار و غیرقابل پیش بینی عصر حاضر، تمام سازمان ها نیازمند مدیران و رهبران باتجربه و کارآمد هستند تا بتوانند از این طریق قابلیت های رقابت پذیری خود را ارتقاء دهند و در مواجه با تغییرات و تحولات کسب و کار خود دوام بیاورند. تجربیات مدیران و رهبران شایسته تاثیرات چشمگیری بر ارتقاء عملکرد سازمان دارد.
ویژگی مدیران شایسته
- مدیران و رهبران باتجربه و توانمند با اتکاء بر شایستگی های مدیریتی خود می توانند کارایی و اثربخشی تولید را افزایش دهند. آن ها منابع و عوامل موثر بر تولید را شناسایی کرده و سهم هر یک را در افزایش تولید مشخص می کنند.
- مدیران شایسته نوآوری را وارد چرخه تولید می کنند تا سازمان بتواند با تغییرات محیطی هوشمندانه و خلاقانه عمل کند. شایستگی های مدیریتی و رهبری موجب تقویت رضایت شغلی و انگیزه کارکنان سازمان می شود و نرخ ترک کار و خروج کارکنان را کاهش می دهد.
- مدیران و رهبران شایسته توانایی برقراری ارتباط موثر با کارکنان را دارند و با تقویت هم افزایی و تعاملات سازمانی بهره وری عملکرد سازمانی را افزایش می دهند. قابلیت یادگیری مستمر و ترغیب دیگران به یادگیری مداوم یکی از شایستگی های کلیدی مورد نیاز مدیران و رهبران امروزی است.
- مدیران شایسته برای مواجهه هوشمندانه با تغییرات آتی سازمان پیوسته یاد می گیرند و کارکنان خود را به یادگیری و توسعه مستمر تشویق می کنند. قابلیت مواجهه با مسئله های مبهم و پیچیده و توانایی حل مسئله از دیگر شایستگی های کلیدی مورد نیاز مدیران است.
- مدیران و رهبران امروزی برای برخورداری از مهارت های حل مسئله مستلزم تغییر نگرش و ارتقاء مدل های ذهنی خود هستند. مدل های ذهنی پیشرو، شفاف و منعطف در مواجهه با ابهام و پیچیدگی قادر به اجرای فرآیندهای تجزیه و تحلیل و حل مسئله است.
- مردم همیشه آنطور که شما دوست دارید یا آنطور که انتظار می رود رفتار نمی کنند. شکیبایی باعث شناخت افراد در دراز مدت می شود. گاهی اوقات افراد فقط به زمان و مکان نیاز دارند تا روش های خود را برای انجام کارها توسعه دهند. فقط به این دلیل که شما با یک شیوه موفق شده اید به این معنی نیست که کارمند شما هم با همان شیوه موفق خواهد شد. مدیران موفق فراتر از حد شکیبایی خود به افراد فرصت شکوفا شدن می دهند.
- مدیران موفق تیم های سازنده ای می سازند. درک این که همه تیم ها باید در جهت یک هدف مشترک کار کنند، درس اصلی برای هر مدیری است. مدیران موفق با کمک به تیم ها برای دستیابی به هدف مشترک و رضایت شغلی به آن ها نشان می دهند که به یکدیگر واقعا نیاز دارند.
برگزاری کانون توسعه یکی از راهکارهای اثربخش برای آموزش شایستگی های مدیریتی مورد نیاز مدیران و رهبران سازمان است. برنامه های آموزشی کانون توسعه می تواند به صورت هدفمند و یکپارچه بستر یادگیری مستمر را فراهم آورد.
شایستگی چیست؟
پیش از دانستن این موضوع که شایستگی های مدیریتی چیست و انواع شایستگی های مدیریتی کدام است لازم است تعریفی از خود واژه شایستگی داشته باشیم. تعریف شایستگی ها و لزوم کاربست آن ها در سازمان ها نخستین بار در اوایل دهه 1970 مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفت و به عنوان یکی از کلیدی ترین عوامل بهبود عملکرد سازمان ها پیشنهاد شدند. برای تعیین و تببین شایستگی ها و کارکردهای آن ها تعاریف متنوعی ارائه شده است.
شایستگی ترکیبی از ویژگی ها و قابلیت های اساسی افراد است که به عملکرد موثر و اثربخش آن ها مطابق با استانداردهای مورد انتظار منجر شده و می تواند کیفیت رفتار و عملکردشان را در حیطه وظایف و شرح شغلی آن ها پیش بینی کند. شایستگی صرفا انجام وظایف مربوط به شرح شغلی افراد نیست، منظور از شایستگی توان و قابلیت فرد در به کارگیری و بسط دانش عمیق، نگرش و تجربیاتش در موقعیت های مختلف شغل مورد نظر است.
کارکنان شایسته قادرند دانش، نگرش، مهارت و تجارب شان را در بستر شغلی خود تعمیم دهند. چنین قابلیتی می تواند ریسک پذیری و توان انطباق و سازگاری آن ها را با تغییرات به طور فزاینده ای تقویت کند.
مدل شایستگی مدیران
مدل شایستگی مدیران مجموعه ای از قابلیت های ویژه و اثرگذار است که علاوه بر شایستگی های عمومی و تخصصی مورد نیاز سازمان، شایستگی های مدیریتی را نیز در بر می گیرد. برای تصدی پست های مدیریتی در سازمان ها برخورداری از برخی شایستگی های مدیریتی ضروری بوده و در اغلب مدل های شایستگی پیشنهاد شده اند. در اکثر این مدل ها، مهمترین شاخص های شایستگی مدیران مبتنی بر نگرش و بینش، دانش، مهارت، توانایی، ویژگی ها و مشخصه های شخصیتی، اعتبار عمومی و اعتبار حرفه ای آن ها تعریف شده است.
الگوها و مدل های مختلف برای هر یک از این شاخص ها، شایستگی های متفاوتی را تعیین کرده اند که عبارتند از:
مهارت هایی نظیر
نفوذ و تاثیرگذاری، برقراری ارتباط موثر (مشاهده هدفمند، شنیدن فعال، ارائه بازخورد) با ذی نفعان داخلی و خارجی سازمانی، تسلط بر فنون مذاکره و توان متقاعد سازی دیگران، همکاری و تعامل، مربیگری و توسعه و پرورش کارکنان، مدیریت و ارزیابی عملکرد و مواردی دیگر.
توانمندی هایی نظیر
تفکر سیستمی، تفکر استراتژیک، تصمیم گیری برای حل مساله، خودارزیابی و مدیریت خود، ریسک پذیری، پذیرش ابهام و پیچیدگی، مدیریت تغییر و تنوع، مدیریت زمان و استرس، توانایی پاسخ گویی در محیط کار، توانایی تفویض اختیار و موارد دیگر.
ویژگی ها و مشخصه های شخصیتی نظیر
اخلاق حرفه ای، صداقت، انصاف، احترام به حقوق و منافع دیگران، امانت داری، رازداری، تعهد و مسئولیت پذیری، انعطاف پذیری و غیره.
شایستگی های مدیریتی چیست و وظایف مدیران
به طور کلی بررسی و مطالعه انواع الگوها و مدل های شایستگی مدیران نشان می دهد که تمرکز اصلی آن ها بر آن دسته از شایستگی هایی مدیریتی است که سبب عملکرد برتر و اثربخش مدیران در انجام وظایف و کارکردهای مدیریتی می شود. به عبارت دیگر مدل های شایستگی مدیران مبتنی بر شایستگی هایی است که مدیران با اتکا بر آن ها قادر باشند با استفاده بهینه از منابع و در جهت ارتقاء عملکرد و تحقق اهداف سازمان برنامه ریزی، تصمیم گیری، سازماندهی، هماهنگی، هدایت، کنترل و نظارت کنند.
انواع شایستگی های مدیریتی در گرو دانش، نگرش و مهارت هایی است که میزان تاثیرگذاری و نفوذ مدیران را بر کارکنان و مشتریان و تمام ذی نفعان سازمان را تقویت می کند. در همین راستا برقراری ارتباط بین شایستگی های فردی، نوع کسب و کار و محیط سازمانی در تعیین شایستگی های مدیریتی و تدوین مدل شایستگی بسیار مهم و ضروری است. مدل های شایستگی و شاخص های مورد نیاز در هر جامعه و سازمانی متفاوت بوده و نمی توان یک الگوی واحد و استاندارد جهت تعیین شایستگی های مدیریتی تمام سازمان ها ارائه داد.
در هر سازمانی شایستگی های مدیریتی باید مورد بررسی قرار بگیرد تا بتوان با ارائه یک مدل جامع، بومی و منطبق بر اولویت ها و نیازهای سازمان، زمینه انتخاب و انتصاب مدیران شایسته را فراهم کرد. استفاده از مدل های شایستگی موجود در سازمان ها و یا الگوهای پیشنهاد شده در پژوهش ها بدون اتخاذ رویکرد بومی سازی با شکست مواجه خواهد شد. این مدل ها تنها می توانند مبنایی برای تفکر درباره شایستگی های مدیریتی و راهنمایی برای عدم تکرار اشتباهات و یا به کار بستن راهکارهای مثبت و مفید باشد.
نکات مهم در تدوین مدل شایستگی مدیران
سازمان ها باید تعیین شایستگی های مدیریتی و تدوین مدل شایستگی را به عنوان یک استراتژی اثربخش، بلندمدت و مستمر تلقی کنند تا عملکرد سازمان بهبود یافته و اهدافش محقق شود. دستیابی به مدیران و کارکنانی شایسته، مستعد و هدفمند امری یکباره، اتفاقی و تصادفی نیست و مستلزم صرف زمان، هزینه و مطالعه است.
سازمان ها برای تعیین شایستگی های مدیریتی باید ماموریت، چشم انداز، اهداف، ارزش ها، فرهنگ و جو سازمان را بررسی کرده و در اولویت قرار دهند. از نظرات، انتقادات و پیشنهادات تمام ذی نفعان تاثیرگذار داخلی و خارجی سازمان برای تعیین و شناسایی شایستگی های مدیریتی بهره بگیرند.
نتایج تحقیقات و پژوهش های معتبر و همچنین مدل های شایستگی سازمان های موفق داخلی و خارجی را مطالعه کرده و با فرهنگ، نیازها و اولویت ها و همچنین نوع کسب و کار سازمان مطابقت دهند. شایستگی های مدیریتی مهم و اصلی را براساس نیازها و اولویت های کوتاه مدت، میان مدت و بلندمدت سازمان شناسایی و صورت بندی کنند.
موسسه توسعه مدیران مکث با داشتن تیم تخصصی در زمینه (طراحی و تدوین مدل شایستگی و اجرای کانون های ارزیابی و توسعه)، آماده همکاری با شرکت ها و سازمان های مختلف می باشد.
