پتیدین یک داروی ضد درد شبه تریاکی است. از این دارو زمانی بطور گسترده در طیف وسیعی از مشکلات پزشکی استفاده میشد. اما امروزه استفاده از آن در حال کاهش است. در حال حاضر این دارو تنها با تجویز و نظارت پزشک متخصص ارائه میشود. چرا که استفاده از آن برای طولانی مدت موجب اعتیاد به آن میشود. در این مقاله قصد داریم تا با پتیدین، عوارض جانبی و نشانه های اعتیاد به آن آشنا شویم.
پتیدین (Pethidine) چیست؟
پتیدین نوعی داروی مسکن است و با عنوان مپریدین یا دمرول نیز شناخته میشود. اما به دلیل آنکه استفاده از آن برای طولانی مدت موجب اعتیاد میشود، در دسته مُسکن های مخدر قرار دارد. این دارو در فرم های آمپول و قرص تجویز میشود. به شکل قرص و مایع وجود دارد و عموما بصورت خوراکی مصرف میشود. زمانی که این دارو به صورت تزریق استفاده شود، پس از 10 الی 45 دقیقه پس از تزریق، فرد احساس خواب آلودگی میکند و اثربخشی دارو آغاز میشود. ماندگاری اثربخشی این دارو 2 تا 4 ساعت است و پس از آن از طریق ادرار دفع خواهد شد. مکانیسم پتیدین مشابه مورفین است. پتیدین در سیگنال دهی اعصاب به مغز، وقفه ایجاد میکند و موجب کاهش درد میشود. قدرت اثر پتیدین یک دهم مورفین است اما زودتر از مورفین درد را کاهش میدهد و همین موجب اعتیاد به آن میشود.
پیشنهاد میکنیم بخوانید: قرص دیازپام، عوارض و نحوه کاربرد آن چگونه است؟
پتیدین برای چه مواردی استفاده میشود؟
از دهه 1930 برای کاهش دردهای متوسط تا شدید، از جمله میگرن، سردرد، حمله کیسه صفرا، بحران کم خونی داسی شکل، سرطان، حملات قلبی و زایمان استفاده میشود. اغلب پزشکان برای تسکین درد از پتیدین استفاده میکنند. همچنین ممکن است از این دارو به عنوان داروی بیهوشی یا افزایش طول مدت بیهوشی استفاده شود. همچنین گاها پتیدین برای کاهش درد زایمان استفاده میشود. البته در سال های اخیر استفاده از این دارو کمتر برای کاهش درد زایمان استفاده میشود. چرا که تحقیقات ثابت کرده اند استفاده از مورفین قدرت بیشتر و عوارض جانبی کمتری دارد. به طور کلی پتیدین به جز شرایطی خاص، خیلی تجویز نمیشود که به دلیل خطر بالای وابستگی به آن است.
عوارض جانبی پتیدین چیست؟
همه داروها، از جمله پتیدین، میتوانند عوارض جانبی داشته باشند. پتیدین مانند همه داروهای مخدر میتواند باعث مشکلات تنفسی خطرناکی شود. برخی از شرایطی که موجب افزایش احتمال بروز عوارض جانبی میشود، شامل موارد زیر است:
- پس از اولین مصرف پتیدین
- پس از افزایش دوز
- سن بالا
- سابقه مشکلات ریوی
- احتمال بروز عوارض جانبی پس از هر بار مصرف افزایش مییابد. به همین خاطر این دارو دیگر برای تسکین درد مورد استفاده نمیشود.
استفاده مکرر به ویژه در افرادی که مشکلات کلیوی دارند، میتواند موجب بیماری های عصبی مانند لرزش، تشنج و حرکات یا کشش های ناگهانی شود. عوارض جانبی سومصرف پتیدین عبارتند از:
- منگی و سیاهی رفتن چشم ها
- خواب آلودگی و خستگی
- مشکلات تنفسی
- سرگیجه
- تعریق
- هذیان و توهم
- یبوست
- تهوع و استفراغ
اعتیاد به پتیدین چیست؟
افرادی که رنج جسمی شدیدی دارند از نظر جسمی به چنین دارویی وابسته میشوند زیرا درد را تسکین میدهد. کسانی که پتیدین را در بیمارستان مصرف میکنند به احتمال بسیار کمتری به پتیدین اعتیاد پیدا میکنند. زیرا دوز دارو توسط متخصصین مربوطه کنترل میشود. اما کسانی که دوزهای تجویز شده را مصرف میکنند، بیشتر به آن وابسته میشوند. زیرا خودشان دوز دارو را کنترل میکنند. این افراد پس از مدتی مصرف پتیدین، نسبت به دوز اولیه احساس تحمل میکنند. به این معنا که دوز همیشگی دارو موجب بهبودی نمیشود. در این صورت باید دوز مصرفی خود را افزایش دهند تا در دراز مدت همان اثربخشی اولیه را تجربه کنند.
چگونه به پتیدین اعتیاد پیدا میکنیم؟
معمولا شروع سومصرف پتیدین، به دلیل یک درد عاطفی یا جسمی و یا کنار آمدن با یک شرایط بسیار استرس زا است. یک فرد پس گذشت دقایقی از مصرف پتیدین، کاهش درد را تجربه میکند. اما زمانی که اوج اثربخشی این دارو کاهش پیدا میکند، فرد ممکن است احساس اضطراب، تحریک پذیری و بی قراری کند. هنگامی که پتیدین مصرف میشود، انتقال دهنده های عصبی مغز فرد شروع به تغییر میکنند. این دارو موجب ایجاد تغییر عملکرد سیستم عصبی مرکزی میشود. فرد احساس شنگولی و سرخوشی خواهد داشت. به عبارتی دیگر، خواص مخدر پتیدین باعث ایجاد احساس لذت میشود. بدن به آرامی شروع به آرام شدن میکند و احساس آرامش و آسودگی در فرد ایجاد میشود. فردی که دچار اعتیاد به پتیدین است، ممکن است اغلب با یک جراحت ساختگی به بیمارستان مراجعه کند تا بتواند این دارو را به دست بیاورد.
سوء مصرف پتیدین چه عوارضی دارد؟
اگر پتیدین در شرایطی غیرقابل کنترل استفاده شود، موجب ایجاد هیجان، تشنج و توهم خواهد شد. پتیدین با داروهایی که موجب تضعیف سیستم عصبی مرکزی میشوند، نباید ترکیب شود. به عنوان مثال ترکیب پتیدین با داروهای ضد افسردگی (مانند بنزودیازپین ها) یا الکل، میتواند موجب مرگ یا اوردوز شود.
از دیگر عوارض کوتاه مدت سومصرف پتیدین میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تب
- لرز
- سرماخوردگی
- تعریق مفرط
- ضربان قلب نامنظم
- تنفس نامنظم و مشکلات تنفسی
- بی قراری
- ضعف و افت فشار خون
- لرزش
- تشنج
- پارانویا
- علائم شبیه آنفولانزا
- اضطراب
- حملات پانیک
- بیخوابی/ خواب آلودگی
- افسردگی
موارد ذکر شده موجب عوارض بلند مدت زیر میشود:
- حملات قلبی
- مشکلات گوارشی
- مشکلات کلیوی
- سکته مغزی
- مشکلات پوستی
ترک پتیدین چه علائمی دارد؟
علائم ترک برای همه مواد افیونی مشابه است و میتواند شامل موارد زیر باشد:
- اشک از چشم
- آبریزش بینی و عطسه
- خمیازه کشیدن و خواب آشفته
- گرگرفتگی و سرد و گرم شدن
- تعریق
- مور مور شدن
- احساس اضطراب یا تحریک پذیری
- میل شدید به مصرف پتیدین
- حالت تهوع، استفراغ، اسهال و کمبود اشتها
- لرزش
آیا اعتیاد به پتیدین درمان میشود؟
همانطور که پیش تر اشاره کردیم، پتیدین موجب انواع عوارض جسمانی، روانی و عاطفی میشود. به همین علت بسیاری از افراد معتاد به پتیدین، تمایل به ترک این دارو دارند. اما نگران آن هستند که هیچگاه نتوانند آن را ترک کنند. باید بگوییم اعتیاد به این دارو درمان پذیر است. اما اعتیاد به پتیدین موضوعی حساس است و به همین علت ترک آن باید در کلینیک و یا کمپ ترک اعتیاد انجام شود. این موضوع مهمی است که فرد تحت نظر تیم پزشکی و متخصصین روانشناسی و ترک اعتیاد باشد. چرا که ترک اعتیاد پتیدین در خانه میتواند عوارض جبران ناپذیری داشته باشد.
افرادی که به کمپ های ترک اعتیاد مراجعه میکنند، در ایتدا توسط پزشک و متخصصین مربوطه معاینه میشوند. این کار به این علت است که پزشک بتواند از وضعیت جسمانی، مدت زمان مصرف، میزان دوز مصرفی و آخرین دفعه ای که مورد استفاده قرار میگیرد آگاهی کسب کند. قدم بعدی برنامه ریزی برای ترک است که روانشناس نیز مداخله میکند. زیرا روانشناس برنامه ریزی را به نحوی میچیند که عوارض روانی به کمترین میزان ممکن برسد. البته پس از ترک نیز برای جلوگیری از عود، جلسات با روانشناس ادامه پیدا خواهد کرد.
مدت درمان اعتیاد به پتیدین چقدر است؟
مدت زمان بستری بودن در کلینیک ها یا کمپ های ترک اعتیاد، به چند عامل بستگی دارد:
- مدت زمان مصرف
- میزان دوز مصرفی
- ویژگی های شخصیتی و روانی فرد
روند ترک اعتیاد به صورت تدریجی است. از طرفی دیگر افرادی که دوز مصرفی بالایی دارند و یا افرادی که مدت زمانی طولانی تری از این دارو استفاده کرده اند، به مدت زمان بستری طولانی تری برای سم زدایی و ترک اعتیاد نیازمند هستند. همچنین درمان این افراد تدریجی و طولانی مدت خواهد بود. اما درمان های کوتاه مدت و سریع معمولا برای افرادی به کار میرود که دوز مصرفی آنها پائین است و مدت زمانی زیادی از مصرف آنها نمیگذرد.
