مغز انسان یک شاهکار پیچیده است و در قلب آن قشر جلوی مغز (Prefrontal cortex) قرار دارد، شگفتی تکاملی که ما را از سایر گونه ها متمایز میکند. این ناحیه مغز که در لوب فرونتال قرار دارد، مسئول عملکردهای شناختی پیچیده، شخصیت، تصمیم گیری و موارد دیگر است. در این کاوش جامع، ما عمیقاً در قشر جلوی مغز کاوش خواهیم کرد و آناتومی، عملکردها و تأثیر عمیقی که بر زندگی روزمره ما دارد را کشف خواهیم کرد.
آناتومی قشر جلوی مغز
قبل از اینکه به عملکردهای باورنکردنی قشر جلوی مغز بپردازیم، بیایید نگاهی دقیق تر به آناتومی آن بیندازیم. درک ساختار این ناحیه مغز برای درک نقش آن در فرآیندهای شناختی ما بسیار مهم است.
1. مکان و لایه ها
قشر جلوی پیشانی در لوب های فرونتال، مستقیماً در پشت پیشانی قرار دارد. این منطقه به چندین منطقه مجزا تقسیم میشود که هر کدام دارای عملکردهای منحصر به فرد خود هستند. این مناطق به هم پیوسته اند و شبکه پیچیده ای را تشکیل میدهند که عملکردهای شناختی بالاتر را هماهنگ میکنند. قشر خود از لایه هایی از بافت عصبی تشکیل شده است. بیرونی ترین لایه، نئوکورتکس، جایی است که قشر پیش پیشانی در آن قرار دارد. این نئوکورتکس اغلب به عنوان ماده خاکستری مغز شناخته میشود و جایی است که بیشتر افکار آگاهانه ما در آن رخ می دهد.
2. اتصالات
یکی از ویژگی های قابل توجه قشر جلوی مغز، ارتباطات گسترده آن با سایر مناطق مغز است. با نواحی مختلفی از جمله سیستم لیمبیک (درگیر در احساسات)، بخش قاعده ای (مرتبط با کنترل حرکتی) و سایر نواحی قشر مغز ارتباط برقرار میکند. این اتصالات به قشر جلوی مغز اجازه می دهد تا اطلاعات را از منابع مختلف یکپارچه کند و به عملکردهای چند وجهی آن کمک کند.
عملکرد قشر جلوی مغز
قشر جلوی مغز مانند رهبر ارکستر است که مناطق مختلف مغز را برای ایجاد افکار و اعمال هماهنگ میکند. در اینجا نقشهای چند منظوره آنرا بیان میکنیم:
1. وظایف اجرایی
تصمیم گیری
یکی از حیاتی ترین عملکردهای قشر جلوی مغز تصمیم گیری است. این منطقه پیامدهای انتخابهای مختلف را ارزیابی و به ما در تصمیم گیری آگاهانه کمک میکند. اهداف بلندمدت، ارزش های اخلاقی و خطرات بالقوه را در نظر و به ما امکان می دهد اقداماتی را انتخاب کنیم که با ارزش ها و اهداف ما همسو باشد.
برنامه ریزی و تعیین هدف
تصور کنید برای یک سفر جاده ای بین شهری برنامه ریزی میکنید. قشر جلوی مغز همانند GPS بدن شما است که به شما کمک میکند مسیر را ترسیم و نقاط عطف را تعیین کنید و مسیر خود را در صورت نیاز تنظیم کنید. در برنامه ریزی و هدف گذاری عالی است و ما را قادر میسازد تا وظایف پیچیده را به مراحل قابل مدیریت تقسیم کنیم و در جهت دستیابی به آرزوهایمان تلاش کنیم.
2. شخصیت و رفتار اجتماعی
تنظیم احساسات
احساسات یک جنبه اساسی از وجود انسان هستند و قشر جلوی مغز نقش اساسی در تنظیم آنها ایفا میکند. این به ما کمک میکند تا احساسات را مدیریت، از واکنشهای تکانشی جلوگیری و هوش هیجانی را ارتقا دهیم. این عملکرد برای حفظ روابط سالم و قضاوت صحیح بسیار مهم است.
شناخت اجتماعی
درک دیدگاه ها، مقاصد و احساسات دیگران جنبه دیگری از قدرت قشر جلوی مغز است. این به ما اجازه میدهد تا در شبکه پیچیده تعاملات اجتماعی، از تفسیر حالات چهره گرفته تا همدلی با احساسات دیگران حرکت کنیم.
3. حافظه کاری و انعطاف پذیری شناختی
حافظه کاری
حافظه کاری مانند یک یادداشت ذهنی است که به ما اجازه میدهد اطلاعات را بطور موقت نگهداری و دستکاری کنیم. قشر جلوی مغز، مرکزی برای این عملکرد است و ما را قادر می سازد تا کارهایی را انجام دهیم که به محاسبات ذهنی، حل مسئله و تصمیم گیری نیاز دارند.
انعطاف پذیری شناختی
زندگی اغلب ما را با چالشها و تغییرات غیرمنتظره ای در برنامه ها مواجه میکند. قشر جلوی مغز ما را به انعطاف پذیری شناختی مجهز میکند و ما را قادر می سازد تا با موقعیت های جدید سازگار، بین کارها جابجا و استراتژیهای جایگزین را در نظر بگیریم.
4. بازداری و خودکنترلی
تمرکز
در دنیایی پر از حواس پرتی، حفظ تمرکز میتواند یک چالش باشد. قشر جلوی مغز به ما کمک میکند اطلاعات و تکانه های نامربوط را مهار کنیم و به ما امکان میدهد روی کار در حال انجام تمرکز کنیم. این عملکرد برای موفقیت تحصیلی و حرفه ای حیاتی است.
خودکنترلی
مقاومت در برابر وسوسه ها و انتخاب هایی که با اهداف بلندمدت ما همسو باشد، گواهی بر خودکنترلی است. قشر جلوی مغز که اغلب به آن مرکز اراده می گویند، به ما قدرت میدهد تا انتخاب هایی داشته باشیم که به نفع ما باشد.
کار اصلی کورتکس
کار اصلی کورتکس پشتیبانی از مغز هست و به ما کمک می کند تا کارهای سخت را انجام بدهیم.
کورتکس شامل ساختاری سه گانه است. ساختاریکه شامل بخش های:
- انجام می دهم
- انجام نمی دهم
- من می خواهم انجام شود
است.
اهرم بخش انجام میدهم در قسمت بالا سمت چپ کورتکس قرار دارد و مسئول انجام دادن کارهای سخت و استرس زا است.اهرم انجام نمیدهم در سمت راست بخش PFC مغزقرار دارد و به ما کمک می کند تا از انجام بعضی از کارها خودداری کنیم.دو بخش انجام میدهم و انجام نمیدهم با یکدیگر کارهایی که انجام می دهیم را کنترل می کنند.
اما بخش سوم، بخش من می خواهم کمی پایین تر و در بین این دو بخش قرار دارد و اهداف و خواسته های ما را دنبال می کند. من می خواهم مثل فرمانده ای تصمیم می گیرد که در آن لحظه ما واقعاً چه چیزی می خواهیم. جناب فرمانده هرچه سریع تر تصمیم بگیرد و کار کند انگیزه های ما بیشتر می شود و اراده ما در برابر وسوسه ها قوی تر خواهد شد. درواقع بخش من می خواهم چیزی که ما واقعاً به آن نیاز داریم و می خواهیم را به ما یادآور می شود. همه ما می دانیم پاسخ دادن به تلفن یا پیامک در هنگام رانندگی کار درستی نیست و می تواند خطرآفرین شود. پس ما از خطرات احتمالی آگاه هستیم، اما تعداد کمی هستند که از بخش انجام نمی دهم کورتکس استفاده کنند و در هنگام رانندگی توجه خود را از گوشی بگیرند.
چرا گاهی اراده ما قوی است و گاهی ضعیف؟
عوامل زیادی هستند که بر روی عملکرد بخش PFC مغزاثر دارند. بسیاری از مسائل روانی و جسمانی هستند که می توانند باعث بهبود عملکرد کورتکس شوند و یا اراده ای ضعیف را برای ما به همراه بیاورند.
- خواب ناکافی
- غذای ناسالم
- استرس، ترس
- ناراحتی و … عواملی هستند که می توانند عملکرد کورتکس را با مشکلاتی مواجه کنند.
ارتباط تمرینات هوازی و کورتکس
تحقیقات زیادی نشان داده اند که بخش PFC مغز انسان به مرور زمان تکامل یافته است و همین تکامل باعث شده است تا مسئولیت قدرت خودکنترلی را هم بر عهده بگیرد. همانطور که گفتیم در مسائل مرتبط با اراده، عوامل زیادی بر روی عملکرد کورتکس تاثیر دارند. یکی از این عوامل انجام فعالیت های ورزشی و هوازی است. در افرادی که برای چند ماه در تمرین هوازی با شدت متوسط حضور داشتند، بهبود قابل ملاحظه در حجم ماده خاکستری قشر پیش پیشانی و هیپوکامپ رخ می دهد.
ورزش کمک می کند تا اکسیژن بیشتری به کورتکس برسد و در نتیجه جریان خون در آن بیشتر شود و در نهایت عملکرد بهتری را از خود نشان دهد.انجام فعالیت هایی ساده مانند پیاده روی، قدم زدن در پارک بر روی کورتکس و افزایش قدرت خودکنترلی افراد بسییار تاثیر گذار بوده است.همچنین تمرین هایی مثل ذهن آگاهی و مدیتیشن می توانند تاثیر بسزایی بر روی تقویت قدرت اراده و تمرکز داشته باشند.
اختلالات و ناکارآمدی ها
اختلال در عملکرد قشر جلوی مغز می تواند عواقب عمیقی برای زندگی فرد داشته باشد. چندین بیماری عصبی و روانپزشکی با اختلالات در این ناحیه مغز همراه است.
1. ADHD
اختلال بیش فعالی یا کمبود توجه (ADHD) اغلب با نقص در قشر جلوی مغز مرتبط است. افراد مبتلا به ADHD ممکن است با کنترل تکانه، دامنه توجه و سازماندهی دست و پنجه نرم کنند، که نقش مهم این ناحیه مغز را در عملکردهای اجرایی برجسته می کند.
2. افسردگی و اضطراب
افسردگی و اختلالات اضطرابی با احساسات نامنظم و الگوهای فکری منفی مشخص میشوند. مطالعات نشان میدهد که ناهنجاری در قشر جلوی مغز، به ویژه در قشر جلوی پیشانی پشتی، ممکن است به این شرایط کمک کند.
قشر جلوی مغز بدون شک یکی از قابل توجه ترین و پیچیده ترین مناطق مغز است. توانایی آن در سازماندهی افکار، احساسات و اعمال، به ما قدرت میدهد تا در پیچیدگیهای زندگی پیمایش کنیم. درک آناتومی، کارکردها و توسعه آن، بینش عمیقی را در مورد آنچه که ما را منحصر به فرد میکند، ارائه میدهد. همانطور که ما همچنان به کشف اسرار مغز ادامه میدهیم، قشر جلوی مغز نقطه کانونی اکتشاف علمی است و نویدبخش راه های جدیدی برای بهبود سلامت روان، آموزش و تصمیم گیری در آینده است.
منابع: frontiersin.org و scientificamerican.com
