پیش از این راجع به احساس عشق و علاقه و انواع عشق صحبت کردیم اما صحبت در مورد احساس محبت با عشق کمی متفاوت است. زیرا احساس محبت را می توانیم به هم نوع، هم جنس، کودکان و حیوانات نیز داشته باشیم و در آن ها نیز رشدشان دهیم.
احساس محبت چیست؟
احساس محبت یک احساس ارتقا پیدا کرده از احساسات انسانی در طول زمان است. در واقع انسان پس از رفع نیازهای اولیه، خوراک و پوشاک و تولید مثل، نیازمند امنیت و عاطفه است. رشد احساس محبت در این قالب به وجود آمو و به مرور گسترده شد.
شاید بعضی از انسانهای گرسنه، محبت کمتری به هم نوع خود و یا حیوانات می توانند داشته باشند. برداشت اشتباه نشود که انسان های گرسنه ای را می بینیم که با محبت تر از بی نیازها، با هم نوع و یا حیوانات برخورد می کنند؛ زیرا بحث در کلیت یک جامعه انسانی است و نه تعدادی از انسان ها.
احساس محبت از دیدگاه روانشناسان
روانشناسان معتقدند احساس محبت به نوعی احساس خوشایند دوست داشتن و دوست داشته شدن است. وقتی در گرماگرم تمام تلاش های روزانه، احساس خلأ کنیم زیرا کسی نیست که با تمام وجودمان (آنچه که هستیم و آنچه که داریم) دوستش داشته باشیم، در واقع به دنبال رشد احساس محبت درونمان میگردیم.
احساس محبت نمی تواند یکطرفه باشد، به عنوان مثال: مادری که از روی غریزه مادری محبت می کند، محبت نیز دریافت می کند. مرد یا زنی که در فعالیت های خیریه مشغول هستند، احساس محبت را درون خود فعال کرده و به رشد این احساس پرداخته و متقابلاً وقتی نیاز فرد محتاجی را فراهم می کند، احساس محبت را از او دریافت کرده است هر چند این احساس رو در رو و متقابل و یک شکل نباشد اما هر کسی دریافتی خودش را از این احساس دارد.
از نظر مرکز مشاوره شریعتی (مکث)، احساس محبت در بین انسان های بالغ و زوج ها، به میزانی متفاوت تر از مادر و فرزند و فعالیت های خیریه است. این احساس زمانی شروع به رشد می کند که دیگر بحث منفعت کسی در میان نباشد (دوست داشتن بی دریغ)؛ در این نوع محبت که احساسی عمیق است و به مرور زمان و با شناخت کافی دو طرف از یکدیگر شکل می گیرد، احساس محبت شروع به رشد می کند.
تاثیر احساس محبت بر سلامت روان
اکثر مردم موافقند که محبت نقش مهمی در رفاه جسمی و روانی دارد. مطالعات متعدد فواید محبت را نشان داده اند. نقش محبت در سلامت روان بسیار گسترده است، اما برخی از نمونه ها عبارتند از:
- این واقعیت است که نوزادانی که به آن ها عشق و محبت به شکل در آغوش گرفتن و نوازش مکرر نشان داده نمی شود ممکن است از نظر رشدی دچار تاخیر یا بیماری شوند.
- احساس دوست نداشتن به شدت با احساس عزت نفس پایین و افسردگی مرتبط است.
- احساس ارتباط عاطفی و حبت ممکن است به افزایش ایمنی بدن کمک کند.
تجربه احساس محبت به بهترین شکل
دو نفری که پس از تعامل بسیار، سبک و سنگین کردن منفعت ها، معیارها و علایقشان در کنار یکدیگر قرار گرفتند، پس از ازدواج و یا رابطه دوستی عمیق، زمانی که در شرایط دشوار و یا جایی که منافعشان به خطر بیفتد، دیگر به فکر خودشان، منافعشان و علایقشان نباشند و در لحظاتی عمیق، از خودشان و خواسته شان بگذرند، احساس محبت را به بهترین شکل، تجربه می کنند.
نکته مهم در تجربه احساس محبت، انتظار نداشتن است.
اگر ما از کسی که به او محبت می کنیم، انتظار محبت نداشته باشیم یعنی بدون در نظر گرفتن منفعت خودمان شروع به محبت کرده ایم، چه بسا خیلی دیر و یا خیلی زود این احساس را از طرف مقابلمان دریافت می کنیم. اما سقف انتظارات ما و شمردن لطف ها و محبت هایمان کار را برای خودمان سخت تر می کند؛ در واقع این احساس تصنعی شده و باز هم شکل منفعت طلبانه به خود می گیرد، هر چند که صورت ماجرا مملو از محبت و علاقه باشد.
از نظر روانشناسان، آنچه که ذهن ما را آرام می کند و احساس محبت واقعی را رشد می دهد، چیزی فراتر از جبران تمام لطف هایمان است. صرف انتظار نداشتن از دیگران، تجربه محبت خالص را در ما به وجود می آورد؛ چه بسا در تمام طول تاریخ انسان های بزرگ و معنوی در تلاش برای محبت بدون هیاهو و جبران بوده اند.
در این که اگر کسی محبت کند، انتظار دریافت رفتار بدی را ندارد شکی نیست اما محبت اگر احساس عمیق قلبی ما باشد، نه برای جلب توجه، نه تأیید طلبی، نه اینکه مرا ببیند و دوست داشته باشد و نه نمایش عشق ورزیدن باشد، در این صورت مواجه با هر رفتاری غیر از محبت هم می تواند ما را خوشحال کند؛ زیرا منشأ رفتارمان، خودمان، قلبمان و خواسته وجودیمان بوده است.
بازتاب احساسات مثبت پس از محبت کردن
از نظر مرکز مشاوره شریعتی (مکث)؛ احساس محبت و لطف به خودمان و دیگران، بازتاب مثبتی برای خودمان دارد. تجربه حال خوش، سبک بالی، کارآمدی، بی فایده نبودن، عشق ورزی احساساتی است که بعد از محبت تجربه می شود.
مثال: وقتی ما دست فرد نابینایی را می گیریم و از خیابان رد می کنیم، قطعاً انتظار نداریم او هم در جایی دست ما را بگیرد و از خیابان رد کند و یا به ما پولی بدهد؛ ما این کار را از احساس محبت که ریشه در نوع احساسات انسانی که نشانه ای از تمدن، هم نوع دوستی و کمک به دیگران است تجربه می کنیم.
در واقع هر چقدر انسان متمدن تر باشد و رشد معنوی درون خود را دنبال کند که نشانه تمدن نوع بشر است (نه تکنولوژی)، رفتارهای محبت آمیز و نوع دوستانه اش بیشتر می شود و به دنبال تجربه احساس عمیق محبت می باشد.
