اختلال یادگارخواهی (fetishism) نوعی اختلال جنسی زیر گروه پارافیلیا است. در اختلال یادگارخواهی فرد با بخش هایی از بدن که جنسی نیستند یا وسائل خاصی مانند کفش، لباس زیر، دستبند و حتی نوع نوع غذا خوردن یا سیگار کشیدن برانگیخته میشود. فرد میتواند یک فتیش یا چند فتیش داشته باشد که او را به اوج تحریک و لذت جنسی برساند. فعالیت جنسی میتواند با خود به تنهایی و یا در هنگام رابطه جنسی همراه با اشیا بکار گرفته شود. در نظر داشته باشید که معمولا آن اشیایی که بیشترین ارتباط را با فرد دارد، مرسوم تر است. معمولا این اختلال در دوران نوجوانی شروع میشود ولی تثبیت آن در زمان کودکی شکل میگیرد. همچنین این اختلال بیشتر در مردها دیده میشود.
عضوخواهی (partalism) با اختلال یادگارخواهی (fetishism) تفاوت دارد
در عضو خواهی بیمار فعالیت خود را تنها به یک قسمت از بدن معطوف میکند و به قسمتهای دیگر بدن توجهی نمی کند؛ مانند فرج لیسی (cunnilingus disorde)، قضیب لیسی (fellatio disorder) و اختلال خاص (gender dysphoria disorder). زیگموند فروید معتقد بود سطوح مخاطی بدن شهوت زا هستند و قادرند احساس لذت ایجاد کنند.
پیشنهاد می کنیم این مقاله را بخوانید؛ خدمات مشاوره جنسی و سکس تراپی
داستانی واقعی در مورد یک فرد با اختلال یادگارخواهی (fetishism)
مردی 50 ساله ای به نان آنتونی ساکن شهر فلورانس و کارمند بانک با مشکل اختلال نعوظ به روانشناسی به نام استیو کلارک مراجعه کرد. او از افسردگی متوسطی رنج میبرد که ناشی از مشکلات زناشویی و مشکلات کاری بود. استیو کلارک پس از کمی صحبت با آنتونی پرسید که آیا این مشکل را فقط با همسر خود دارد؟ آنتونی گفت منظور شما این است که آیا با زنان دیگر هم ارتباط دارم؟ آنتونی که می خواست مشکلش را واقعا حل کند با کمی مکث گفت بله دارم.
آنتونی و علاقه او به بارها
آنتونی به استیو گفت من معمولا به بارها میروم چون در آنجا می توانم راحت سیگار بکشم. البته آنتونی در ادامه گفت زمانی که زن ها سیگار میکشند او بسیار تحریک میشود و حتی به نعوظ میرسد. چند بار هم با چند زن به همین شکل ارتباط جنسی برقرار کرده بود. حتی من در یکی از بارها با زنی به نام امی آشنا شدم. معمولا هفته ای یک بار به خانه او میرفتم. او می دانست که باید جلوی من سیگار بکشد تا من تحریک شوم و بعد از آن ارتباط جنسی برقرار شود. استیو کلارک به آنتونی گفت تا به حال در مورد این موضوع با همسر خود صحبت کردی؟ آنتونی گفت نه چون هم دوست ندارم این موضوع را بداند و دوم او از سیگار متنفر است. یکی دیگر از مشکلات ما همین است که من در خانه نمیتوانم سیگار بکشم.
دوران کودکی آنتونی چگونه بود؟
در جلسات بعد و با کمک استیو کلارک، آنتونی توانست کم کم دوران کودکی خود را به یاد آورد. مادر او الکلی بود و رفتار مناسبی با آنتونی نداشت. پدر او یک سیگاری قهار با رفتارهای هیجانی بود. در مسافرتها که خانواده با ماشین خود میرفتند، پدر سیگار میکشید درحالی که تمام شیشه های ماشین بالا بود. در یکی از مسافرتها و در سن 7 سالگی آنتونی وقتی از پدر خود شکایت میکرد که من حالت تهوع گرفتم و هوا خیلی بد است، تنها یک چیز می شنید!!! خفه شو آنتونی. همچنین او به یاد آورد که در دوره دبستان با یکی از معلمها ارتباط خیلی خوبی گرفته بود ولی او هم سیگاری بود. او اولین بار در سن 14 سالگی سیگار کشید و برای مصرف سیگار از میز توالت مادرش دزدی می کرد. این مشکل یادگارخواهی که از جوانی برای او آشکار شد، تا 50 سالگی ادامه پیدا کرد. در ادامه و پس از دو سال استیو کلارک و آنتونی توانستند با روان درمانی مشکل را حل کنند و او رفتار نرمال جنسی پیدا کرد.
رویکردهای روان درمانی برای اختلال یادرگار خواهی
رویکردهای درمانی متفاوتی نسبت به این اختلال وجود دارند که از دیدگاه های متفاوتی که به منشاء بروز آن نظر می کنند، ناشی می شوند ولی قدر مسلم آن است که ریشه این اختلال از سال های کودکی و بلوغ شکل می گیرد و عموماً عقده حقارت و اضطراب های این دوره باعث شکل گیری این اختلال هستند. در ادامه این مقاله توضیحات بیشتری پیرامون اختلال یادگارخواهی و روش های درمانی که می توانند برای از بین بردن یا کاهش شدت این اختلال برای بیمار مؤثر واقع شوند، ارائه خواهیم داد. با ما همراه باشید!
تعریف اختلال یادگارخواهی
در تعریف اختلال یادگارخواهی، باید گفت گرایشی که افراد مبتلا به این اختلال، به اشیاء یا قسمت هایی از بدن زنان دارند که غیر جنسی هستند و از نظر دیگر افراد، جنسی، وسوسه انگیز و ارضاءکننده جنسی محسوب نمی شوند. افراد مبتلا به اختلال یادگارخواهی با مشاهده یا لمس این اشیاء که می توانند کفش، لباس، دستنبند، دستکش، جوراب، چکمه، وسائل چرمی و چیزهایی مانند آن باشند و یا قسمت های غیر جنسی بدن مانند انگشتان پا، کف پا، دست، مو، ناف، بارداری و نظایر آن، به تحریک جنسی و اوج لذت جنسی می رسند که در ادامه با روش خودارضایی کاملاً لذت یک رابطه جنسی را تجربه می کنند. این افراد حتی اگر به صورت واقعی به این وسائل یا قسمت های بدن زنان دسترسی نداشته باشند، با دیدن عکس یا تصور آنها، به چنین لذتی می رسند ولی ترجیح آنها اجسام واقعی است.
افراد مبتلا به اختلال یادگارخواهی، جسم غیر جنسی مورد علاقه خود را در آغوش میگیرند و می بوسند و یا در طول رابطه جنسی تمایل دارند این اجسام در معرض چشم و دسترس آنها باشد. این اختلال در مردان شایع تر است ولی علت دقیق آن چندان مشخص نیست.
روانشناسی اختلال یادگارخواهی
در روانشناسی اختلال یادگارخواهی، فتیش یا یادگار (از جمله کفش، لباس، لباس زیر، چکمه، دستکش) مربوط به دوره خاصی است که در زمان کودکی بیمار، با او ارتباط نزدیک داشته است. این تداعی می تواند به لحاظ روحی برای بیمار، مورد نیاز یا آسیب رسان باشد. اختلال یادگارخواهی در دوره کودکی یا نوجوانی در بیمار شکل میگیرد ولی پس از استقرار، در وجود او مزمن می شود که معمولاً با خود ارضایی همراه است و از دیدگاه فروید با ترس از اختگی به عنوان نماد احلیل تفسیر میشود. البته افراد در جوانی هم ممکن است به این اختلال دچار شوند، اما تمرکز بیشتر بر روی این موضوع است که بروز اختلال یادگارخواهی با دوره کودکی بیمار مرتبط است. اینکه چه افرادی برای این اختلال دیاگنوز می شوند و تشخیص ابتلاء به اختلال یادگارخواهی میگیرند، در گرو داشتن شرایطی به شرح زیر است:
- شرحی که پیرامون اختلال یادگارخواهی داده شد، حداقل به مدت 6 ماه در بیمار دیده شود و به صورت بخشی از رفتار طبیعی جنسی او درآید.
- تخیلات، امیال و رفتارهای جنسی با اشیاء بی جان و غیر جنسی موجب کاهش عملکرد شغلی و تعاملات اجتماعی فرد شده باشند.
- اشیائی که در اختلال یادگارخواهی مد نظر هستند، با لباس های زنانه که در مبدل پوشی به کار می روند، یا وسائل تحریک جنسی نظیر ویبراتور کاملاً متفاوت هستند.
- یادگار یا شئ غیر زنده، منبع اصلی تحریک و ارضاء جنسی و برای این کار کاملاً ضروری است.
- بیمار به طور مکرر دچار این تخیلات و تحریکات جنسی به وسیله اشیاء غیر جنسی می شود.
- اختلال یادگارخواهی در بیمار با اضطراب، پریشانی و کاهش عملکرد در زمینه های اجتماعی و شخصی همراه است.
درمان اختلال یادگارخواهی
نظریه پردازان رفتاری معتقدند به وجود آمدن اختلال یادگارخواهی در شخص، ناشی از مدل های یادگیری است. به این صورت که شخص در کودکی قربانی یا مشاهده گر یک رفتار نامناسب جنسی بوده است و یاد گرفته آن رفتار را تقلید کند. نظریه پردازانی که بر مدل های جبرانی تمرکز دارند، بروز اختلال یادگارخواهی را ناشی از محرومیت فرد از رابطه جنسی بهنجار و جستجوی رضایت جنسی در رفتارهای کمتر پذیرفته شده می دانند. برخی از روانشناسان معتقدند افرادی که به اختلال یادخواهی مبتلا می شوند، افرادی هستند که ترس از تحقیر شدن و یا شک به قدرت های مردانگی خود دارند و از این رو به اجسام روی می آورند و نیاز جنسی خود را با اشیاء برطرف میکنند چون یقین دارند در مقابل آن اشیاء احساس ناتوانی نخواهند کرد.
بنابراین با توجه به اینکه روانشناس با کدام رویکرد به اختلال یادگارخواهی نگاه میکند، روش های درمان اختلال یادگارخواهی میتوانند متفاوت باشند. اما قدر مسلم این است که جلسات روان درمانی باید طولانی مدت باشند و روانشناس شناخت خوب و کاملی نسبت به بیمار و گذشته اش، افکارش، خواسته هایش، نیازهایش و تمایلات جنسی اش به دست آورد تا بتواند به وسیله روان درمانی و دارو درمانی بیمار را به مسیر سلامتی و بهبود هدایت کند. داروهای کاهش دهنده استرس و اضطراب باعث می شوند بیمار کمتر دچار استرس و حواس پرتی شود و با تمرکز بیشتری جلسات روان درمانی را دنبال کند. تجربه مداوای بیماران مبتلا به اختلال یادگارخواهی حاکی از این است که ترکیب دارو درمانی با درمان شناختی – رفتاری، همچنین روانکاوی، میتواند در درمان این اختلال مفید واقع شود.
فتیشیسم چیست؟
بنابراین با توجه به مطالب گفته شده در مورد اختلال یادگارخواهی و پاسخ به این پرسش که فتیشیسم چیست، باید بگوئیم که فتیشیسم، علاقه به یادگار یا (Fetish) است که شئ خاصی را در رابطه با دوره کودکی بیمار تداعی و نیاز روانی بیمار به رابطه جنسی را به شکلی غیر معمول برطرف میکند. افراد مبتلا به این اختلال، به طور مکرر در انحراف جنسی خود گرفتار هستند و پس از هر بار بروز این رفتار، احساس شرم و گناه را تجربه می کنند. آنها بارها تصمیم میگیرند که این رفتار را کنار بگذارند ولی موفق نمی شوند؛ زیرا قادر به کنترل تکانه نیستند. در شرایط استرس زا، افسردگی یا اضطراب، احتمال اینکه این رفتارها را بیشتر بروز دهند، بیشتر است. روش های درمانی بینش مدار، رفتار درمانی، دارو درمانی یا ترکیب دارو درمانی با روش های گفته شده، می توانند به بیمار کمک کنند به این اختلال غلبه کند.
