اختلالات طیف اوتیسم، علل و علائم آن چیست؟

در مورد اختلالات طیف اوتیسم لازم است بدانید در سال ۲۰۱۳ انجمن روانپزشکی آمریکا پنجمین ویرایش راهنمای تشخیصی آماری بیماری های روانی را ارائه کرد. DSM-5 در حال حاضر مرجع استانداردی است که برای تشخیص شرایط ذهنی و رفتاری بیماری های روانی از جمله اوتیسم استفاده می شود. در ادامه به معیارهای جدید تشخیصی اختلال طیف اوتیسم و تشخیص های مربوط به اختلالات مرتبط با ارتباطات اجتماعی می پردازیم.

تشخیص اوتیسم از چه سنی است؟

اختلال طیف اوتیسم یکی از اختلالات جدی رشدی است که معمولاً قبل از سه سالگی تشخیص داده می شود. هرچند علایم و شدت آن در افراد مختلف متفاوت است، همه انواع اوتیسم بر توانایی برقراری ارتباط با دیگران تأثیر میگذارد. متاسفانه تعداد کودکان مبتلا به اوتیسم در حال رشد است. هر چند درمان قطعی برای اوتیسم وجود ندارد اما درمان بموقع اوتیسم، تغییرات بزرگی در زندگی افراد مبتلا به این بیماری ایجاد می نماید. اوتیسم موجب اختلال در رفتارهای اجتماعی و مهارتهای ارتباطی میشود. کودکان و بزرگسالان مبتلا به اوتیسم در ارتباطات کلامی، غیرکلامی و همچنین در فعالیتهای سرگرم کننده با مشکلات عدیده ای سر و کار دارند.

مشخصات رفتاری و عینی کودکان اوتیسم

اختلال طیف اوتیسم (ASD) حداقل با تاخیر یا کارکرد ناهنجار در یکی از حوزه های، زبان بیانی، بازی های تخیلی و یا نمادین و یا تعامل اجتماعی تظاهر می کند. کودک مبتلا به این اختلال در دنیای درونی خود زندگی میکند.

روابط اجتماعی کودکان اوتیسم

از آنجایی که برقراری ارتباطات اجتماعی نیازمند دریافت و پردازش اطلاعات حسی و پاسخ رفتاری متناسب با اطلاعات دریافتی است، به نظر میرسد نقصان دریافت و ادراک محرک های حسی خارجی، ارتباط فرد را با دنیای بیرون قطع می نماید و به تبع آن فرایند یادگیری و ارتباطات مناسب اجتماعی وی را مختل می نماید.

تاریخچه اختلالات طیف اوتیسم یا درخودماندگی

در سال ۲۰۱۰ در آمریکا یک نفر از هر ۱۱۰ نفر مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تخمین زده شد. در ایران نیز میزان شیوع این طیف اختلالات را ۲/۹۵ در ده هزار نفر گزارش نموده اند. تا اواخر قرن بیستم میلادی نام مشخصی برای این اختلال تعیین نشده بود. در اواسط قرن بیستم دکتر لئو کانر در بیمارستان هاپکینز یک گروه ۱۱ نفری از کودکان را مورد مطالعه قرار داد. این کودکان دارای ویژگی هایی چون درخودماندگی، تنهایی، ناتوانی در ارائه ژست های بدنی خاص و قابل انتظار، تکرار و پژواک کلام، تاخیرات تحولی، وارونگی ضمیر، حافظه طوطی وار قوی، یکنواختی کلام، رفتارهای کلیشه ای اصرار بر یکنواختی محیط و ممانعت از تغییر در آن، تماس چشمی ضعیف، رابطه غیرطبیعی با اشیای بی جان و تصاویر بودند.

برچسب درخودماندگی و اوتیسم توسط کانر

با وجود اینکه کانر به این کودکان برچسب اوتیسم یا درخودماندگی را داد، ولی تا سال ۱۹۸۰ میلادی این کودکان در طبقه عقب ماندگی های ذهنی و یا اسکیزوفرنی کودکی قرار داشتند. بعدها مشخص شد که این اختلال می تواند با اسکیزوفرنی کودکی همبودی داشته باشد ولی این دو پدیده کاملا مجزا هستند.

آسپرگر، اختلال رت و اختلال فروپاشیدگی کودکی (طیف اوتیسم)

بعدها محققین، چندین اختلال دیگر مانند آسپرگر، اختلال رت و اختلال فروپاشیدگی کودکی که علائمی شبیه به اوتیسم داشتند را نیز ارایه کردند. در واقع تمامی این اختلالات جنبه های تحولی (شناختی، ادراکی، عاطفی، رفتاری، زبانی، ارتباطی، اجتماعی و بازی) را مختل می کردند. به همین منظور به این اختلالات، فراگیر تحولی یا اختلالات نافذ رشدی گفته شد که اکنون به عنوان اختلالات طیف اوتیسم شناخته می شوند.

علل بروز اختلالات طیف اوتیسم

اوتیسم تاثیر پذیرفته از عوامل رشدی است که بر سیستم های عملکردی مغز اثر می گذارد و روند رشد و تحول مغز را دچار تغییراتی می نماید. مطالعات نوروآناتومیک حکایت از آن دارد که در این افراد رشد مغز در هفته های اول بارداری مختل می شود، بطوریکه مغز را به شدت تحت تاثیر عوامل محیطی قرار می دهد. مطالعات نشان می دهد که وزن و حجم مغز کودکان اوتیستیک بیش از همسالانشان است.

بعلاوه این احتمال وجود دارد که فعالیت غیرعادی سیستم ایمنی در طی مراحل حساس رشد عصبی موجب بروز اختلالات طیف اوتیسم شود. افزون بر این ناهنجاری انتقال دهنده های عصبی که مهمترین آنها افزایش سروتونین است نیز در مبتلایان تشخیص داده شده است. برخی یافته ها حاکی از افزایش هورمون رشد و برخی نیز از کاهش فاکتورهای رشد است. در نظریه سیستم نورون های آئینه ای نیز عنوان شده که اختلال در تحول سیستم نورون های آئینه ای موجب ایجاد مشکل در تقلید و مشکلات ارتباطی می شود. از سوی دیگر بررسی سیستم عصبی مبتلایان نشان داد که شبکه عصبی درگیر در پردازش های عاطفی و اجتماعی با دیگر افراد متفاوت است.

علائم اختلالات طیف اوتیسم

بر اساس اصلاحیه جدید قانون آموزش افراد دارای ناتوانی تعریف اوتیسم به شرح زیر است:

اوتیسم نوعی ناتوانی تحولی است که بطور چشمگیری در ارتباط کلامی و غیرکلامی و تعامل اجتماعی تاثیر می گذارد و معمولا پیش از ۳ سالگی پدید می آید.

این ناتوانی در عملکرد تحصیلی کودکان تاثیر منفی می گذارد. از جمله دیگر ویژگی های اختلال طیف اوتیسم می توان به فعالیت های تکراری و حرکات کلیشه ای، مقاومت در برابر تغییرات محیط و یا حتی تغییر در روال عادی زندگی روزمره و تجربه های حسی غیرطبیعی اشاره نمود. توجه کنید که اگر عملکرد تحصیلی کودک به دلیل آشفتگی هیجانی آسیب دیده باشد، از اصطلاح اوتیسم استفاده نمی شود.

طبقه اختلالات طیف اوتیسم در ویرایش جدید

در تعاریف جدید اختلال آسپرگر، سندروم رت، اختلال فروپاشنده کودکی و اختلال فراگیر، تحولی دیگری که مشخص نشده اند را اختلالات طیف اوتیسم می نامند. در تمامی این اختلالات، نقص در ارتباطات اجتماعی، وجود رفتارها، علایق و فعالیت های کلامی مشهود است. افزوده شدن کلمه طیف به این علت است که علائم این اختلال بر اساس سن تقویمی و شدت علائم و سطح تحولی بسیار متغیر است. افرادی که طبق معیارهای نسخه قبلی مبتلا به اختلال اوتیستیک، اختلال آسپرگر، یا اختلال رشدی فراگیر نامشخص شناخته شده اند، اکنون باید مبتلا به اختلال طیف اوتیسم تشخیص داده شوند. افرادی که در ارتباط اجتماعی نقص های شدید دارند اما علائمشان معیارهای لازم برای اختلال طیف اوتیسم را کامل نمیکند، باید از نظر احتمال اختلال ارتباط اجتماعی بررسی شوند.

علائم اختلال طیف اوتیسم طبق راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانپزشکی ویراست پنجم (DSM-5)

• فرد به طور دائم و در موقعیت های مختلف در تعاملات اجتماعی مشکل دارد. معیارهای زیر این موضوع را مشخص می کند:
  • فرد در تقابل اجتماعی هیجانی نقص دارد. نقص در تعامل اجتماعی هیجانی متقابل یک طیف است که از نزدیک شدن به دیگران بصورت غیر عادی و عدم مصاحبت شروع می شود، با علاقه اندک در به اشتراک گذاشتن علایق، هیجان ها و عواطف خود و واکنش نه چندان زیاد و مناسب به علایق و هیجان ها و عواطف دیگران ادامه می یابد و به بی اعتنایی کامل به ارتباطات اجتماعی ختم می شود.
  • فرد در ارتباطات غیرکلامی نقص دارد. این معیار نیز یک طیف است که از ضعف فرد در ادغام روشهای ارتباطات کلامی و غیرکلامی شروع می شود؛ با نابهنجاری در تماس چشمی و زبان بدن یا نقص در درک روابط غیرکلامی و استفاده از آنها ادامه می یابد و به فقدان کامل حالات هیجانی صورت یا حالات بدنی ختم می شود.
  • فرد در ایجاد، حفظ و درک روابط بین فردی نقص دارد. طیف این نقص از دشواری در تنظیم رفتار در تطابق با موقعیت های اجتماعی مختلف شروع می شود؛ با دشواری در بازی های تخیلی و دوست یابی ادامه می یابد و به عدم علاقه به مردم ختم می شود.
• مجموعه ای از رفتارها، علایق و فعالیت های محدود و تکراری که حداقل با دو مورد از موارد زیر مشخص می شود:
  • فرد حرکات کلیشه ای و تکراری دارد و یا همیشه از اشیا به یک صورت استفاده می کند؛ استفاده تکراری از اشیا، یا عباراتی که خاص خود فرد است.
  • رفتارهای کلامی و غیرکلامی فرد نظم و ترتیب خاصی دارند و از خود در برابر تغییر بشدت مقاومت نشان می دهد.
  • فرد علایقی بسیار محدود و ثابت دارد که از لحاظ شدت یا میزان توجه غیرعادی هستند. بطور مثال دلبستگی شدید به اشیای غیر معمولی، یا اشتغال ذهنی درمورد موضوعات غیر عادی و یا ممکن است دامنه علایق فرد بسیار محدود باشد و یا اصلا علایقش را بروز ندهد.
  • واکنش افراطی یا تفریطی در مقابل محرکهای حسی یا علاقه غیرمعمول به بعضی جنبه های حسی محیط بطوریکه وی نسبت به درد، گرما و یا سرما بی تفاوت است ولی به بعضی صداها و یا بافت اشیاء خاص واکنش شدید نشان می دهد و یا بعضی اشیاء را بطور افراطی، بو یا لمس می کند. همینطور ممکن است به بعضی نورها یا اشیاء علاقه بسیار شدیدی نشان دهد.
• علائم باید در نوزادی و خردسالی حضور داشته باشند. ممکن است فقط زمانی علائم به چشم آیند که مناسبات اجتماعی و نیاز به تعامل از توان محدود فرد بیشتر شود.
• علائم در عملکرد اجتماعی، شغلی یا سایر زمینه های عملکردی مهم اختلال ایجاد می کنند.