تلاش والدین و معلمان بر این است که کودک نوع درست رفتار را یاد بگیرد. در این مقاله نگاهی داشته ایم به راههای تقویت رفتار مطلوب در دانش آموزان. والدین از لحظه تولد دغدغه رشد و تربیت درست کودک را دارند. سعی می کنند رفتارهای درست را به کودک آموزش دهند و آنها را تقویت کنند. هنگامی که کودک به سن مدرسه میرسد با توجه به گروهی بودن کلاس های درس هرچه رفتارهای کودکان اصلاح شده تر و در جهت مطلوب باشد کار معلم برای تدریس راحت تر است. بنابراین در این سن با همکاری والدین و معلمان سعی می شود که رفتارهای مطلوب تقویت گردند.
انواع تکنیکهای افزایش رفتار مطلوب
ساختار خانواده در شکل گیری و تغییر رفتار کودک نقش اساسی دارد. اولین نهادی که کودک وارد آن می شود خانواده است. بنابراین توجه والدین به رفتارهای خود و روابطشان با یکدیگر و با کودک اهمیت زیادی دارد. پذیرش وجودی بدون قید و شرط کودک و عشق و علاقه در خانواده باعث اعتماد به نفس کودک می شود و پذیرش کودک از والدین را هم بالا می برد. در نتیجه والدین می توانند به راحتی به اصلاح رفتار کودک بپردازند. لازم است که والدین و معلمان با تکنیک هایی برای تقویت رفتار مطلوب کودکان آشنا شوند.
هنگامی که از کودکان رفتار مثبتی را می بینیم ضروری است که آن رفتارها را تقویت کنیم تا در کودک نهادینه شود. در روانشناسی تکنیک هایی برای افزایش رفتار مطلوب وجود دارد که از جمله آنها میتوان به تشویق و تنبیه اشاره نمود. بوسیله تشویق و نشان دادن عکس العمل مثبت رفتارهای مورد قبول را تقویت می کنیم و با جهت دهی تنبیه و حذف پاسخ های مثبت یا اضافه کردن پاسخ های منفی نیز میتوان رفتارهای مثبت را تقویت نمود.
برای رسیدن به این هدف باید
رفتاری که قصد افزایش آن را داریم شناسایی کنیم، در ابتدای اجرای برنامه تغییر رفتار در مقابل هر رفتار مطلوب، کودک را تشویق نماییم. زمانی که رفتار مطلوب افزایش پیدا کرد، به مرور تعداد تقویت ها را کاهش دهیم و در نهایت بعد از مدتی که رفتار به طور کامل و مداوم انجام شد، تقویت را حذف کنیم. باید توجه داشته باشیم که همیشه از یک نوع تقویت کننده خاص استفاده نکنیم چرا که اثربخشی آن به مرور زمان از بین خواهد رفت.
تکنیک تقویت رفتار مخالف
تقویت رفتار مخالف از دیگر روش های رسیدن به هدف افزایش رفتار مطلوب است به این صورت که رفتارى را تقویت کنیم که ضد رفتار نامطلوب باشد، مثلاً دانش آموزى که در کلاس بدون اجازه صحبت مىکند، اگر براى صحبت کردن اجازه گرفت، این رفتار را که مغایر با رفتار نامطلوب است، مورد تشویق و تقویت قرار میدهیم، پس رفتار تقویت شده تکرار میگردد و خود به خود رفتار نامطلوب کاهش می یابد.
اقتصاد ژتونی چیست؟
از جمله روش های تشویقی متداول روش «اقتصاد ژتونی» است. این تکنیک در کلاس درس گروهی مورد استفاده قرار می گیرد. در این روش کودکان برای بعضی رفتارها هدف، ژتون یا نمره می گیرند. در این روش رفتارهای صحیح اجتماعی ژتون یا نمره می گیرند و در عین حال میتوان به عنوان تنبیه ژتون یا نمراتی را حذف نمود. این امتیازات می تواند به عنوان مثال، وقت آزاد، فرصت بازی، عکس برگردان، شکلات و در کل متناسب با سن کودک موارد مورد علاقه کودک باشد. امتیازها را میتوان به صورت پوستری بر دیوار نصب نمود یا در ظرفی بر روی میز معلم قرار داد.
ویژگی مشترک تمام روشهای افزایش رفتار مطلوب چیست؟
بطور کلی در تمامی روش های تقویت رفتار مطلوب پاسخ ها می تواند به صورت منفی و مثبت ارائه شوند. پاسخ مثبت مانند ارائه وسیله مورد علاقه کودک، اجازه انجام کار مورد علاقه در کلاس یا در خانه و استفاده از پاسخ معنی به معنای محرومیت از موارد مورد علاقه کودک است. باید توجه داشته باشیم که تنبیه و تشویق متناسب با سن، موقعیت و روحیه کودک باشد و صرف آشنایی با روش ها کافی نیست و باید مطمئن باشیم که آن روش به کودک آسیب نمی رساند و در ضمن موثر است و پاسخ کامل دریافت می شود.
آنچه که در تکنیک های تقویت رفتار مطلوب اهمیت دارد این است که کودک به مرور تعمیم دهی موارد را یاد میگیرد. مثلاً هنگامی که می خواهیم مفهوم نظم در مدرسه را به او آموزش دهیم با آموزش یک مورد می توانیم انتظار داشته باشیم که در موردهای مشابه نیز عکس العمل مناسب را ببینیم و تقویت و نهادینه شدن رفتارهای به ظاهر کم اهمیت می تواند در بزرگسالی موجب نشان دادن رفتار مناسب در موقعیت های حساس و پراهمیت گردد. والدین و معلمان با همکاری یکدیگر و با استفاده از تکنیک های روانشناسی می توانند رفتارهای کودک را در جهت مطلوب سازمان دهی کنند.
