آیا تا به حال با خود فکر کرده اید چرا برخی افراد به راحتی به دلمان می نشینند و برخی دیگر ما را می آزارند؟ آیا می دانستید روابط میان فردی ما، نه تنها نشان دهنده شخصیت ما، بلکه ابزاری مهم برای رشد و آگاهی از خود نیز هستند؟ در این مقاله میخواهیم به اهمیت عمیق روابط میان فردی بپردازیم؛ اینکه چرا این روابط فقط «با دیگران بودن» نیستند، بلکه «آینه ای از خود ما» محسوب می شوند.
روابط میان فردی: انتخابی ناآگاهانه یا تصویری از درون ما؟
روابط میان فردی چیزی فراتر از ارتباطات معمول روزمره‌اند؛ آن‌ها بازتابی از نگرش‌ها، باورها و گاهی زخم‌های درونی ما هستند. هر چقدر این روابط سالم‌تر و پرشورتر باشند، می‌توانند نشان‌دهنده‌ی بلوغ روانی و رشد درونی ما باشند.
شاید بارها از خود پرسیده باشیم چرا برخی آدم‌هایی که هیچ علاقه‌ای به آن‌ها نداریم، جذب زندگی ما می‌شوند؟ پاسخ این سؤال در یکی از اصول روان‌شناسی یونگی نهفته است: فرافکنی و سایه‌ها.
یونگ معتقد است ما بخش‌هایی از خودمان را که نمی‌خواهیم بپذیریم، به دیگران فرافکنی میکنیم. یعنی کسانی که در اطراف ما هستند – به‌خصوص آن‌هایی که ما را آزرده می‌کنند – اغلب حامل ویژگی‌هایی هستند که یا در درون ما سرکوب شده‌اند یا از آن‌ها بی‌خبر هستیم. بنابراین اطرافیان ما می‌توانند آینه‌ای برای شناخت بخش‌های پنهان شخصیت ما باشند.
انواع روابط بین‌فردی
روابط میان‌فردی تنها به رابطه با خانواده یا دوستان محدود نمی‌شوند. انواع مختلفی از این روابط وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و کارکردهای خاص خود را دارند:
- روابط خانوادگی: اولین و پایدارترین شکل روابط، که پایه‌گذار بسیاری از الگوهای رفتاری ما در بزرگسالی است.
- روابط دوستانه: شامل روابط صمیمی و انتخابی ما با همسالان یا افرادی با علایق مشترک است.
- روابط کاری یا حرفه‌ای: روابطی که در محیط کار شکل می‌گیرند و بر پایه همکاری، وظایف مشترک یا سلسله‌مراتب هستند.
- روابط عاشقانه: روابطی که در آن‌ها عنصر صمیمیت، عشق و گاهی وابستگی پررنگ است.
- روابط اجتماعی عمومی: مانند ارتباط با همسایه، فروشنده، معلم یا راننده تاکسی؛ این روابط کوتاه‌مدت یا سطحی‌اند، اما همچنان مهم‌اند.
اطرافیان چگونه باعث رشد ما می‌شوند؟
براساس تحقیقات مرکز مشاوره مکث و نظرات دکتر روانشناس مجموعه، یکی از ساده‌ترین راه‌های خودشناسی این است که به دقت بررسی کنیم چه کسانی در اطرافمان هستند. چه صفاتی در دوستان‌مان می‌بینیم که تحسین‌شان میکنیم؟ یا از چه رفتارهایی در دیگران بیزاریم؟ هر دوی این واکنش‌ها، سرنخی از درون ما به‌دست می‌دهند.
مثلاً اگر از یک فرد پرخاشگر آزرده می‌شویم، شاید بخش پرخاشگری در درون خودمان را سرکوب کرده‌ایم. یا اگر جذب افراد مهربان می‌شویم، احتمالاً مهربانی درونی خودمان را دوست داریم و میخواهیم بیشتر آن را در زندگی‌مان فعال کنیم.
روابط سالم: زیرساختی برای مدیریت هیجان‌ها و ساخت آرامش
روابط میان‌فردی سالم، بستری برای بروز رفتارهای سالم و احساسات متعادل هستند. تصور کنید روزی به‌شدت خشمگین هستید؛ اگر اطرافتان افرادی باشند که خود نیز دچار مشکلات روانی، پرخاشگر یا ناپایدار هستند، احتمال دارد خشم شما به رفتارهای مخرب یا آسیب‌زا ختم شود. اما در کنار دوستانی با سلامت روان، ممکن است تنها با گفت‌وگو، تنفس عمیق یا نوشیدن یک لیوان آب، بتوانید بحران را مدیریت کنید.
پیشنهاد می کنیم انجام دهید: تست آنلاین چقدر خشن و عصبانی هستم؟
اصول روابط میان فردی سالم
برای داشتن روابط پایدار و رضایت‌بخش، باید برخی اصول را رعایت کنیم. این اصول پایه‌های هر ارتباطی را می‌سازند:
- شنیدن فعال: فقط شنیدن کافی نیست؛ گوش دادن با دقت، بدون قضاوت و با نیت درک طرف مقابل باعث شکل‌گیری ارتباط مؤثر می‌شود.
- درک و همدلی: اینکه بتوانید خود را جای طرف مقابل بگذارید و احساساتش را بفهمید، سنگ‌بنای ارتباطی عمیق است.
- احترام به تفاوت‌ها: هیچ‌کس شبیه ما نیست. پذیرش تفاوت‌های فرهنگی، شخصیتی و ارزشی از کلیدهای موفقیت در روابط است.
- ابراز احساسات سالم: بیان صادقانه و مسئولانه‌ی احساسات (چه مثبت چه منفی) به روابط عمق می‌بخشد.
- مدیریت تعارض: تعارض در هر رابطه‌ای طبیعی است؛ آنچه اهمیت دارد، نحوه‌ی برخورد ما با آن است. گفت‌وگوی سازنده، پذیرش اشتباه و جستجوی راه‌حل مشترک، نشانه‌ی بلوغ ارتباطی است.
تأثیر شگفت‌انگیز محیط در مقایسه با ژن‌ها
روان‌شناسان معتقدند اگرچه ژن‌ها در شخصیت ما تأثیرگذارند، اما محیط اجتماعی و تربیتی اغلب نقش پررنگ‌تری دارند. یعنی دوستان، جامعه، محل زندگی و سبک تربیتی می‌توانند رفتارهای ما را شکل دهند یا حتی ژن‌های مستعد را فعال یا خاموش کنند.
درست است که در مورد خانواده یا محل تولد حق انتخابی نداشته‌ایم، اما در مورد معاشران و کسانی که وارد زندگی‌مان میکنیم، قدرت انتخاب با ماست. و این انتخاب‌ها، گاهی مسیر زندگی‌مان را عوض می‌کنند.
پیشنهاد میکنیم مطالعه کنید: نقش ژن ها در تربیت فرزندان
چطور روابط میان فردی بهتری بسازیم؟
- آگاهانه انتخاب کنید: ببینید از رابطه با چه کسانی انرژی می‌گیرید و از چه کسانی تخلیه می‌شوید؟ ارتباط‌تان را با گروه دوم محدودتر کنید.
- مرزهای مشخص داشته باشید: روابط سالم با احترام به مرزهای شخصی شکل می‌گیرند.
- خودآگاهی را بالا ببرید: شناخت نقاط قوت و ضعف شخصی به شما کمک می‌کند افراد مناسبی را وارد دایره‌ی زندگی‌تان کنید.
- گفت‌وگوی صادقانه تمرین کنید: ارتباط سالم، بر پایه‌ی گفت‌وگوهای بدون فریب، بدون خشونت و با هدف درک متقابل شکل می‌گیرد.
جمع‌بندی: شناخت خود از مسیر شناخت دیگران
در نهایت، اگر می‌خواهید احساس آرامش، رضایت، رشد و شادی بیشتری در زندگی داشته باشید، نگاهی دوباره به روابط‌تان بیندازید. ببینید چه کسانی در اطرافتان هستند، چه ویژگی‌هایی در آن‌ها برجسته است و چه چیزهایی از آن‌ها در وجود شما بازتاب دارد. روابط میان‌فردی نه فقط برای معاشرت، بلکه برای رشد و خودشناسی ما حیاتی‌اند.
