تغییر رفتار و رفتار درمانی به مجموعه روش ها و فنونی گفته می شود که از یافته های روانشناسی آزمایشی، به ویژه روانشناسی یادگیری، استخراج شده اند و هدف آن ها کمک به رمان افسردگی است. تغییر رفتار و رفتار درمانی دو اصطلاح کمابیش هم معنا هستند؛ هر دو با رفتار سروکار دارند، خاستگاهشان یکی است و هدف های تقریبا مشابهی را در درمان سریع افسردگی دنبال می کنند. مرکز مشاوره اینجا مکث تحقیقات زیادی را بر روی درمان افسردگی در مردان و درمان افسردگی در زنان انجام داده است.
تفاوت های بین تغییر رفتار و رفتار درمانی
اصطلاح تغییر رفتار اغلب به وسیله پیروان نظریه شرطی سازی کنشگر اسکینر به کار می رود؛ در حالی که پیروان نظریه های پاولف، هال وولپی اصطلاح رفتار درمانی را ترجیح می دهند. همچنین طرفداران نظریه های شناختی بیشتر از اصطلاح رفتار درمانی استفاده می کنند و آن را با اصطلاح تغییر رفتار شناختی معادل می دانند.
متخصصانی که در موقعیت های آموزشی، خانوادگی و سایر موقعیت های غیر بالینی به تغییر و اصلاح رفتار افراد می پردازند، از اصطلاح تغییر رفتار استفاده می کنند، اما روانشناسان بالینی و روانپزشکانی که در موقعیت های بالینی مانند کلینیک های روانی به تغییر و اصلاح رفتار مراجعان خود اقدام می کنند اصطلاح رفتار درمانی را ترجیح می دهند. تغییر رفتار بیشتر بر پژوهش های بنیادی روانشناسی کنشگر که با حیوانات و انسان ها انجام گرفته و نیز بر پژوهش های کاربردی انجام شده در موقعیت های عملی استوار است؛ اما رفتار درمانی برخاسته از پژوهش های انجام شده با انسان در موقعیت های بالینی است.
مرکز مشاوره اینجا مکث و تیم پژوهشی گروه مکث، رفتار درمانی را به تنهایی عامل ایجاد تغییر در همه مشکلات روان شناختی و درمان افسردگی نمی دانند.
خاستگاه نظری روش های تغییر رفتار و رفتار درمانی: مارتین وپیپر (1992) گفته است روانشناسی یادگیری به طور اعم و شرطی سازی پاولفی به طور اخص مهم ترین کمک را به ایجاد و گسترش زمینۀ تغییر رفتار و رفتاردرمانی کرده اند. یافته های آزمایشگاهی و شالوده های نظری شرطی سازی کنشگر و شرطی سازی پاولفی عمده ترین خاستگاه تغییر رفتار بوده اند.
تعریف تحلیل کاربردی رفتار
تحلیل کاربردی رفتار به آن دسته از روش های تغییر رفتار گفته می شود که در آن ها از طرح های پژوهش آزمایشی استفاده می شود تا نتایج روش درمانی وسواس را مورد سنجش قرار گیرند. بنا به گفتۀ ریس (1978)، رفتار درمانی و تغییر رفتار عمدتا کاربردهای پژوهش هستند، در حالی که تحلیل کاربردی رفتار خود پژوهش است.
تغییر رفتار شناختی و رفتار درمانی شناختی
تغییر رفتار شناختی بر نقش فرایندهای شناختی و نمادی در پیدایش، ادامه و تغییر رفتار نا بهنجار تایید می کند. مفاهیم مهم در تغییر رفتار شناختی عبارتند از ادراک های فرد از امور، الگوهای فکری، تفسیر و اسناد رفتار به وسیله خود فرد و راهبردهای شناختی. شاخص ترین روش درمانی در تغییر رفتار شناختی بازسازی شناختی نام دارد.
چند نمونه از رفتار درمانی
- مدل سازی: درمانگر به یک موقعیت منفی واکنشی غیر ترسناک نشان می دهد و ممکن است با تقلید از پاسخ غیر ترسناک، اضطراب فرد کاهش یابد.
- مدیریت کلاس درس: معلمان در ترویج رفتارهای مثبت دانش آموز، جلوگیری از اعمال منفی و تقویت رابطه کودک-والد آموزی داده می شوند. آن ها از تحسین و توجه مثبت برای پاداش دادن به رفتار خوب، تعیین قوانین و رسیدگی به اقدامات منفی استفاده می کنند.
تعریف رفتار
رفتار یعنی عملی که از فرد سر می زند یا سخنی که بر زبان می آورد. اما در روانشناسی این اصطلاح دقیق تر تعریف میشود: «هر فعالیتی که ارگانیسم (جاندار) انجام می دهد و به وسیله ارگانیسمی دیگر یا یک ابزار اندازه گیری قابل مشاهده یا اندازه گیری است». بنابراین رفتار هم شامل حرکات بیرونی می شود (مانند حرکات سر و دست، سخن گفتن، نوشتن و غیره)، هم شامل حرکات درونی (مانند ضربان قلب، اتساع شرائین، انبساط مثانه و جز اینها) و هم شامل فعالیت غددی (مانند ترشح بزاق دهان یا ترشح هورمون).
انواع مختلفی از رفتار درمانی
درمان شناختی رفتاری
درمان شناختی رفتاری ترکیبی از رفتار درمانی با شناخت درمانی است. معالجه مربوط به چگونگی تأثیرگذاری افکار و عقاید شخص بر عملکرد و روحیه آن ها است. اغلب به مشکلات فعلی شخص و چگونگی حل آن ها توجه می شود. هدف بلند مدت این است که الگوهای تفکر و رفتاری یک فرد را به الگوهای سالم تر تغییر دهید.
بازی درمانی شناختی رفتاری
بازی درمانی شناختی رفتاری معمولاً در کودکان استفاده می شود. با تماشای بازی کودکان، متخصصین درمانی می توانند آنچه کودک را ناراحت می کند، درک کنند. ممکن است کودکان بتوانند اسباب بازی های خود را انتخاب کنند و آزادانه بازی کنند. ممکن است از آنها خواسته شود که یک تصویر را بکشند یا از اسباب بازی برای ایجاد صحنه در یک ماسه بازی استفاده کنند. ممکن است درمانگران به والدین نحوه استفاده از بازی برای بهبود ارتباط با فرزندانشان بیاموزند.
حساسیت زدایی سیستم
حساسیت زدایی سیستم به شدت به شرطی سازی کلاسیک متکی است. این روش اغلب برای درمان فوبیا استفاده می شود. به افراد آموخته می شود که پاسخ ترس را با پاسخ های آرامش بخش جایگزین کنند. ابتدا به فرد روش های آرامش و تنفس آموزش داده می شود. پس از تسلط، درمانگر به تدریج آن ها را در حالی که این تکنیک ها را تمرین می کند در معرض ترس در دوزهای بالاتر قرار می دهد.
بیزاری درمانی
درمان بیزاری اغلب برای درمان مشکلاتی مانند سوء مصرف مواد و مصرف الکل استفاده می شود. این کار با آموزش افراد در همراهی محرکی مطلوب اما ناسالم با یک محرک بسیار ناخوشایند است. محرک ناخوشایند ممکن است چیزی باشد که باعث ناراحتی می شود. به عنوان مثال، یک درمانگر ممکن است به شما یاد دهد که الکل را با یک خاطره ناخوشایند مرتبط کنید.
ویژگی های رفتار از نظر مرکز مشاوره اینجا مکث
- رفتار به یک عمل فرد اشاره می کند نه به یک صفت (ویژگی) ثابت او.
- هر رفتار دارای چند بعد است که میتوان آنها را اندازه گیری کرد. از جمله بعد های رفتار عبارتند از فراوانی، شدت، طول مدت و غیره.
- رفتار را می توان به وسیله خود فرد یا افراد دیگر مشاهده، توصیف و ثبت کرد.
- رفتار بر محیط تاثیر می گذارد. منظور هم محیط فیزیکی و هم محیط اجتماعی (خودمان و دیگران) است.
- رفتار قانونمند است. منظور این است که وقوع رفتار به طور نظام داری تحت تاثیر رویدادهای محیطی است.
انواع رفتار
رفتار بر دو نوع است: رفتار آشکار و رفتار پنهان. رفتار بیرونی را رفتار آشکار و رفتار درونی را رفتار نا آشکار نیز می نامند. رفتارهای آشکار نیز خود دو دسته اند:
- رفتار کلامی (استفاده از زبان، مانند سوال پرسیدن)
- حرکات بدنی (مانند راه رفتن)؛ بعضی رفتارها هم شامل رفتار کلامی و هم رفتار حرکتی اند (مانند حل کردن جدول کلمات متقاطع).
پاسخ و عملکرد
پاسخ نیز مانند رفتار به فعالیت های مشاهده پذیر و اندازه پذیر جانداران گفته می شود. با این حال، رفتار کلی تر از پاسخ فرض می شود. معمولا یک رفتار از مجموعه ای پاسخ تشکیل می شود. اصطلاح عملکرد نیز به رفتار و پاسخ نزدیک است. با وجود این، عملکردها در واقع رفتارها یا پاسخ هایی هستند که برحسب تاثیراتشان دسته بندی و نامگذاری می شوند.
رفتار پاسخگر و رفتار کنشگر
- رفتار پاسخگر: بعضی رفتارها به طور حتم به وسیله محرک های فیزیولوژیکی معینی ایجاد می شوند.
- رفتار کنشگر اسکینر (1938): اصطلاح رفتار کنشگر را به این منظور وضع کرد تا نشان دهد که، علاوه بر رفتارهای پاسخگر که با محرک های پیش آیندشان کنترل می شوند، گروه دیگری رفتار وجود دارند که با پیامدهایشان تغییر می یابند. نمونه هایی از رفتار کنشگر عبارتند از راه رفتن، حرف زدن و نوشتن. این نوع رفتار، برعکس رفتار پاسخگو که معمولا به طور خودکار و غیر ارادی از فرد سر می زند، بیشتر جنبه ارادی دارد و از سوی فرد صادر می شود.
