مغز ما متشکل از 4 لوب یا بخش می باشد که هر یکی از لوب ها مشخص کننده شخصیت و علل رفتاری هر فرد است. همانطور که میدانید مغز، بخشی از دستگاه عصبی مرکزی بدن محسوب میشود که در امتداد نخاع و سیستم عصبی محیطی قرار گرفته است و حدود 1500 گرم وزن دارد. در بین تمامی بخشهای مغز، وسیع ترین ناحیه مخ میباشد که واجد 4 لوب به نام های، پیشانی، آهیانه، پس سری و گیجگاهی است. هریک از لوب های مغز عملکرد خاص خود را دارند و سبب تفاوت در عملکرد و رفتار هر شخص میشوند. برای آشنایی با انواع لوب های مغز و کارکرد های مربوطه با ما تا انتهای مقاله همراه باشید.
لوب قدامی یا پیشانی (Frontal lobe)
یکی از انواع لوب های مغز که سبب تفکر شناختی و ایجاد کننده شخصیت کلی هر فرد می باشد. لوب پیشانی اصلی ترین بخش تکامل یافته مغز محسوب می شود، خصوصاً در انسان و انسان نماها وسعت زیادی پیدا کرده است.
لوب پیشانی واجد دو بخش قدامی و خلفی است
- بخش خلفی این لوب نقش فرمان دهنده حرکتی بدن را ایفا می کند. تحریک هر بخش از اعضای بدن و سر بر روی نقطه مشخصی از این نوار تعیین شده است. بخشی از این ناحیه که وسط دو نیمکره واقع شده وظیفه حرکت اعضای تحتانی را برعهده دارد. هر گونه آسیب به این ناحیه سبب از کار افتادگی یکی از اعضا می گردد.
- بخش قدامی نقش حرکت سر، دست و همچنین کنترل چشم را ایفا می کند. مرکز حرکتی و تکلم در نیمکره چپ واقع در لوب پیشانی است. آسیب به این ناحیه سبب عدم کنترل فرد در تکلم می شود.
آنچه که از لوب فرونتال باقی می ماند ناحیه ای است که در جلوی سر واقع شده و مرکز منطق، فکر کردن، شعور و تا اندازه ای مسئول حافظه فرد است. چنانچه این ناحیه دچار آسیب شود باعث عدم اهمیت فرد به اصول اخلاقی شده و بیمار تصمیماتی انفعال گونه میگیرد و اگر صدمه شدید باشد سبب می شود که فرد خلاقیت حرکتی خود را از دست بدهد. گاهی این نوع آسیب را با حالت اغما اشتباه می گیرند. جالب است بدانید که در ابتدای قرن حاضر درمان بیماران روانی به این شکل صورت می گرفت که دو بخش عمقی لوب های پیشانی را تخریب کرده تا بیمار را به فردی تبدیل کنند که در اجتماع قابل پذیرش باشد اما بعدها با اثرات مضری که از اینگونه جراحی ها مشاهده شد این مدل درمان کم کم منسوخ گردید.
آسیب در این قسمت از لوب های مغز چه مشکلی ایجاد می کند؟
از آنجائیکه این لوب در بخش جلویی سر جای گرفته لذا یکی از آسیب پذیرترین انواع لوب های مغز به شمار می آید. در صورت از هم گسیختگی نسج این ناحیه اختلالات زیر بروز خواهد کرد:
- تغییرات ملموس در روند تکلم فرد
- کاهش میل جنسی یا ایجاد روتین های جنسی خاص
- زیاد شدن و یا کاهش فاحش توانایی و خلاقیت بیمار در حل نمودن مشکل
- فرد توانایی ریسک کردن خود را از دست می دهد
- در حس چشایی و بویایی دچار مشکل شده و یا کلاً حس های خود را از دست خواهد داد.
- ایجاد مشکل در انگیزه درونی و خود انگیختگی
- پایین آمدن انعطاف پذیری ذهنی
- ایجاد حواس پرتی زیاد و یا حساسیت افراطی
لوب آهیانه (Parietal lobe)
یکی دیگر از لوب های مغز که جایگاه این لوب در پشت شیار مرکزی و بالاتر از لوب پس سری می باشد. نقش لوب آهیانه در قسمت راست و چپ بدن کمی با یکدیگر فرق دارند. ناحیه راست علاوه بر نقش خود در تشخیص درد، گرما و حس های عمیق، سبب ایجاد بینش و دید (ردیابی) فضائی در فرد می گردد. منظور از ردیابی فضایی این است که مثلاً در صورت آسیب به بخش راست این لوب، کارکردهای بخش چپ بدن را فراموش می کند یعنی مثلاً در هنگام اصلاح صورت بخش چپ صورت را فراموش کرده و اصلاح نمی نماید. بخش چپ لوب آهیانه علاوه بر وظیفه ردیابی فضاییو حس های طرف راست، نقش تکلم و گفتار را نیز ایفا می نماید.
آسیب در لوب آهیانه چه مشکلی ایجاد می کند؟
آسیب دو قسمت راست و چپ
سبب اختلال در توجه دیداری (دید فضایی) و باعث اختلالات شدید حرکتی می شود. مثلاً فرد بخشی از بدن خود را فراموش کرده و تصور میکند برای فرد دیگری است. آسیب ناشی از این ناحیه به سندروم بالینت مشهور می باشد.
آسیب سمت چپ لوب آهیانه
در صورت آسیب به این ناحیه فرد کنترلی در گفتار خود ندارد. توانایی تشخیص راست و چپ بدن را از دست داده و قدرت محاسبات ریاضی را ندارد و همچنین توانایی خواندن و نوشتن را از دست می دهد. اختلال ایجاد شده را اصطلاحاً سندروم گرستمن می نامند.
آسیب سمت راست لوب آهیانه
آسیب به این ناحیه باعث می شود که فرد توانایی اداره کردن یک فعالیت را نداشته باشد و کلیه مهارت ها و فعالیت های مراقبتی و طراحی بیمار دچار اختلال شدید می گردد.
لوب پس سری یا اکسیپیتال (Occipital lobe)
همانطور که از اسمش پیداست در بخش عقب جمجمه جای گرفته است و تحتانی ترین و کوچکترین نوع لوب های مغز می باشد. که به شکل یک مثلث هرم مانند است.
از لحاظ جایگیری در جمجه
سطح بیرونی این هرم در حفره مخچه استخوان پس سری، سطح درونی در مجاورت سطح داخلی لوب پس سری طرف مقابل و همچنین سطح انتهایی لوب بر روی پرده مخچه جای گرفته است. این لوب مسئول بخش بینایی در فرد است.
آسیب در لوب پس سری چه مشکلی ایجاد می کند؟
هرچند که به علت جایگیری این لوب در تحتانی ترین بخش مغز نسبت به آسیب تقریباً ایمن است اما در صورت صدمه اگر این بخش درگیر شود متاسفانه سبب اختلال در سیستم بینایی و ادراک فرد می گردد. ایجاد صدمات عروقی مغز، سبب انسداد شریان های پشتی مغز شده که در نهایت لوب تمپورال (گیجگاهی) نیز آسیب خواهد دید. از علائم صدمه به این لوب، نیمه بینی همنام و یا همی آنوپی همنام می باشد. همی آنوپی همنام یعنی از بین رفتن بخشی از میدان بینایی راست یا چپ و یا هر دو چشم (کوری در یک طرف میدان بینایی در هر دو چشم فرد) و چنانچه صدمه به بخش راست لوب پس سری وارد شود همی آنوپی همنام چپ رخ خواهد داد.
لوب گیجگاهی (Temporal lobe)
در هر کدام از نیمکره های مغز یک لوب گیجگاهی داریم و یکی دیگر از انواع لوب های مغز بوده که از نظر موقعیتی زیر شیار جانبی (شیار سیلویوس) واقع شده و در جلوی شیار جانبی نیز لوب پیشانی جای دارد. این لوب ها از نمای بیرون جمجمه حدوداً هم تراز با گوش های ما هستند. این لوب واجد نواحی تخصصی به جهت پردازش اطلاعات حسی می باشد. به ویژه شنیدن، درک زبان و تشکیل شدن حافظه از نقش های این لوب می باشد.
لوب گیجگاهی سمت راست وظیفه تشخیص رنگ ها و پردازش صوتی را برعهده داشته و لوب سمت چپ نقش بسزایی در تکلم و گفتار دارد. در واقع پردازش و درک صدای محیط اطراف و بررسی دستوری گفتار و آماده نمودن پاسخ، وظیفه لوب آهیانه چپ می باشد. هر دو این لوب ها یک نقش مشترک دارند و آن فعال نگه داشتن خاطرات و حافظه فرد است. که در صورت سلامت لوب گیجگاهی تمامی اطلاعات گرفته شده از پیرامون ثبت و پردازش می شوند و پس از دریافت اطلاعات از محیط بیرون توسط لوب گیجگاهی به سایر بخش های مغز فرستاده می شود، خصوصاً لوب پیشانی. یکی از بخش های که همچون فیبر اطلاعاتی نقش انتقال داده به لوب گیجگاهی را بازی می کند ساقه مغز و هسته (مینرت) است.
آسیب در لوب گیجگاهی چه مشکلی ایجاد می کند؟
لوب گیجگاهی هم یکی از انواع حساس لوب های مغز محسوب شده که بسته به ناحیه صدمه دیده علائم مختلفی بروز می کند:
آسیب سمت چپ
آسیب به این ناحیه سبب اختلال در خاطرات صوتی و تصویری و همچنین سبب بروز اختلال در استفاده واژه ها و به یاد آوردن کلمات می گردد.
آسیب سمت راست
سبب اختلال در شناخت و یادآوری خاطرات تصویری و توالی های مرتبط با تن های صدا می شود و فرد توانایی به یاد آوردن موسیقی و طراحی های مشاهده شده پیشین را از دست می دهد.
