چطور خجالتی یا خجول نباشیم؟ پیش از آن مهم است بدانیم که چرا اصلا خجالتی شدیم!! خجالتی بودن می تواند دلایل بسیار مختلفی داشته باشد از جمله مواردی که با تروما، اختلالات خلقی، ویژگی های شخصیتی، خلق و خو در زمان کودکی، سبک فرزند پروری، محیط و محل زندگی، مدرسه و معلمان. همه این موارد با توجه به ژنتیک و سرشت فرد میتواند موارد خجالت زدگی را نسبت به هر فرد دیگری متفاوت بروزدهد. در ادامه سه گام مهم را چک می کنیم که می تواند کمک بسیار زیادی برای شروع فرآیند تغییر باشد.
- در گام اول: شناسایی و لیست کردن موضوعاتی که از آنها بیشتر از همه خجالت می کشیم. این طبقه بندی و نوشتن موارد خجالت آور به ما کمک میکند که آیا خجول بودن ما یک مورد است یا چند مورد یا در بیشتر موارد.
- در گام دوم: اگر یک مورد یا دو مورد بود سعی می کنیم از وضعیتی که کمتر خجالت می کشیم شروع به تمرن بکنیم تا خجالت و استرسمان در آن مورد به صورت تدریجی کم شود.
- در گام سوم: اگر احساس کردیم در این موضوع نتوانستیم تغییری ایجاد دهیم یا مواردی که از آن خجالت می کشیم زیاد است هیچ جای نگرانی وجود ندارد!! از روانشناس بالینی کمک می گیریم تا بتوانیمبا تکنیکهای شناختی و رفتاری یا رواندرمانی تحلیلی این موضوع را حل کنیم.
تعریفی دقیق از خجالتی بودن
خجالت در واقع نوعی شرم است که از سر بیان نکردن احساسات و بیان هیجانات به واسطه ترسی درونی در فرد به وجود می آید. شاید کلمه شرم در خود نوعی حجب و حیا را به همراه داشته باشد. اما خجالتی بودن به معنای حجب داشتن نیست و یا اینکه چرا باید در مورد آنچه که به احساساتمان مربوط است، حجب داشته باشیم. بسیاری از این موارد مربوط به کار و زندگی افراد مربوط می شود و این موضوع آنقدر می تواند خطرناک شود که فرد کار خود را هم از دست بدهد!! بسیاری ار افراد به خاطر خجالتی بودن یا ناتوانی در نه گفتن متاسفانه همکنون در زندان هستند. در مواردی که افراد به صورت مداوم دچار مشکلات قانونی می شوند احتمالا دارای طرحواره یا تله زندگی هستند.
ارتباط عزت نفس با خجالتی بودن
باید روشن کنیم که در بیشتر موارد خجالت از کمبود عزت نفس ریشه میگیرد و یکی از روش های درمانی کار بر روی عزت نفس می باشد. لازم به ذکر است که در این موارد بدانیم که کمبود عزت نفس و قبول نداشتن خود، احساس خجالت را در افراد بیشتر میکند. عزت نفس، احساسی است که ریشه در خویشتن دوستی دارد و این خویشتن دوستی به معنای دوست داشتن قلبی خود و قبول داشتن خودمان است که البته از احساس غرور و تکبر متفاوت است.
عزت نفس جنبه ایی مثبت از احساس خوشایند به خود و آنچه که هستیم دارد و به شناخت قوی از خودمان بر میگردد. وقتی بدانیم چه توانایی ها و ضعف هایی داریم و بتوانیم خودمان را با همه ضعف ها و توانایی هایمان قبول کنیم، سعی در بهبود خودمان داشته باشیم و همچنان خودمان را دوست داشته باشیم، بدون خشم، بدون خجالت و بدون احساس انزجار، به معنای این است که عزت نفس داریم؛ یعنی اینکه میفهمیم چگونه خجالتی شده ایم و حالا باید برای درمان آن چه کار کنیم.
چطور خجول یا خجالتی نباشیم؟
تعریف احساس شرم با احساس خجالت ظاهراً تعریفی شبیه به هم دارند، اما تجربه این دو احساس در ناخودآگاه یک فرد بسیار متفاوت است. با دانستن این تعاریف می توانیم راهکار بهتری برای اینکه چه طور جالتی نباشیم پیدا کنیم.
تعریف شرم
زمانی که فردی شرمگین می شود از تعاریف اخلاقی که برای خود رسم کرده است جدا شده و پس از هر رفتاری که مناسب با شخصیت و در تایید هنجارهای او نیست شرمگین می شود.
پیشنهاد می کنیم بخوانید: رفع مشکل خجالتی بودن (بررسی علل و راهکارها)
احساس شرم در واقع با احساس گناه و سرخوردگی همراه است که فرد با این احساس که رفتارش مناسب اصول اخلاقی و تربیتی نبوده درگیر خواهد شد.
تعریف خجالت
اما احساس خجالت به نوعی درماندگی و غیر پذیرفتنی بودن را به همراه دارد، فرد خجالتی توان رویارویی با مشکلات، مصائب و یا واقعیت را ندارد بنابراین برای دفاع از خود و روان خود به حربه خجالت متوصل میشود که بتواند در حبابی شیشه ایی از خود محافظت کند.
ریشه خجالتی بودن افراد در دوران کودکی
برای اینکه بفهمیم چه طوری خجالتی یا خجول نباشیم باید به دوران کودکی توجه زیادی کنیم. افراد خجالتی در کودکی پشت والدینشان پنهان میشدند و با تایید این امر و ناتوانی در تربیتشان نتوانسته اند در بزرگسالی از خود در شرایط ویژه مراقبت کنند، بنابراین خجالتی بودن را وسیله ایی برای محافظت از خود انتخاب میکنند.
والدین سخت گیر و کودکان خجالتی
کودکانی که والدین سخت گیر و کنترل گری دارند در هر رفتاری که غیر از اصول و دلخواه والدینشان باشد دچار احساس خجالت و بی ارزش بودن میشوند.
این گروه از کودکان نتوانسته اند خودشان را زندگی کنند و به صورت مداوم تحت کنترل والدین سخت گیر و کنترل گری بوده اند که اجازه رفتار اشتباه به آنها را نمیدادند. به واسطه پدر و مادر کنترل گر ریشه اعتماد به نفس و ابراز وجود را از کودک گرفته میشود به همین دلیل کودک در مدرسه هم دچار چالشهای زیادی میشود.
بنابراین کودک با اولین اشتباه حتی در خلوت خود و به دور از چشم والدین شروع به سرکوب و تخریب خود میکنند و همچنین در جمع نیز احساس خجالت و بی ارزش بودن و ناتوان بودن را تجربه میکنند.
والدین آسان گیر و کودک خجالتی
شاید بارها و بارها با کودکان به اصطلاح لوس مواجه شده اید که توانایی انجام وظایف خود را ندارند و همچنین والدینشان آنها را تایید میکنند و بیان میکنند که او هنوز کودک است و نمی تواند وظیفه ایی را قبول کند.
در این شرایط والدین آسان گیر با رشد این احساس که کودک ناتوان است احساس بی ارزشی را در او رشد می دهند و کودک به صورت متناوب در بین همسالان و اطرافیان خود احساس خجالت را تجربه میکند، با این تفاوت که والدین او نقش تخریب کودک را با از کار انداختن کودک در مقابل مسئولیت و انجام وظیفه به عهده گرفته اند.
بنابراین احساس خجالت در کودکانی با والد آسان گیر نیز رشد میکند و مواجه این کودکان در بزرگسالی با شرایط اجتماعی و ورود به جامعه بزرگسالان همچون کودکی و لوسانتظار دارند که دیگران مثل مادرشان با آنها رفتار کنند و وقتی تفاوت ها و سختی جامعه را لمس میکنند دچار چالش های جدی میشوند.
در چه شرایطی خجالت زده میشویم؟
اگر شما خود را فردی خجالتی می دانید، بهتر است به این بررسی بپردازیم که در چه شرایطی احساس خجالتی بودن به شما دست میدهد و آیا این احساس منبع واضح و مشخصی دارد و یا اینکه صرفاً احساسی است که در درون شما رشد پیدا میکند.
بر فرض مثال اگر وارد مهمانی میشوید که همه افراد در آن مهمانی لباس شب پوشیده باشند و شما به اشتباه در آن مهمانی لباسی غیر رسمی پوشیده باشید، این امکان وجود دارد که از انتخاب خودتان در لباس پوشیدن در آن مهمانی خجالت زده شوید.
اما اگر وارد مهمانی می شوید که تمام شرایط برایتان مناسب به نظر می آید اما همچنان از بودن در آن مهمانی و در جمع خجالت زده می شوید و نمی توانید با کسی ارتباط برقرار کنید، باید مسئله را در درون خودتان جستجو کنید. به نوعی شدت آن رفتار می تواند به عدم آمیختگی فرد با جمع و احساس تنهایی نیز در ارتباط باشد.
عزت نفس در کودکی
عزت نفس از کودکی با توجه به ژنتیک و خلق و خو کودک و نوع برخورد والدین با آن رفتارها شکل میگیرد. کودکانی که با همه رفتارهای اشتباه، متوجه میشوند دوست داشتنی هستند و سعی در بهبود رفتارشان دارند، عزت نفس را در خود رشد میدهند که تماما ریشه در تربیت و نوع رفتار والد با کودک دارد.
رفتار اشتباه کودکان
وقتی مادرها و پدرها بدانند رفتار اشتباه هر کودکی، جزئی از تجربه های زندگی اوست، کودک را شرمگین و خجالت زده نکنند و فقط به تصییح رفتار او پردازند، در اینصورت کودک دچار عزت نفس میشود. در بزرگسالی خود به تنهایی در هر سختی و مشکلی باور میکند که قدرت شکوفا شدن دارد و هر اشتباهی تجربه ایی از زندگی اوست و تمام تلاش خود را برای رفتارهای بهتر و رشد خود می کند.
خجالتی بودن در واقع نپذیرفتن و پنهان کردن خود است. زیرا میدانیم که لایق نیستیم و ممکن است مورد شماتت قرار گیریم. بنابراین باید سعی کنیم خودمان و احساساتمان را بشناسیم و سعی در رشد احساسات و توانایی های درونی خود داشته باشیم که در شرایط خاص، دیگر احساس نکنیم شرمنده میشویم.
هویت مستقل
هر فردی به شخصه برای خود یک هویت یا شخصیت مستقل دارد. اگر روزی از خانواده ایی که حتی باعث خجالت و شرمساری او میشده هم باشد، میتواند با رشد خود و احساسات بالنده در خود از مرحله اشتباه شرم و خجالت دور شود و دنیا را به گونه ایی دیگر ببیند. احساسات بالنده، پر است از آنچه که برای داشتنشان سعی کرده ایم. میتوانیم بدون هیچ خجالتی با رشد هویت فردی خود از شرمگین بودن و خجالتی بودن رها شویم.
راهکارهایی برای اینکه خجالتی نباشیم
- بررسی کنیم در چه شرایطی خجالت زده میشویم.
- استعداد و توانایی خود را در شرایطی که باعث شرممان میشود، رشد دهیم. اگر در هنگام حرف زدن در جمع خجالت زده میشویم، تمرین به حرف زدن در جمع کنیم و یک موضوع را کاملا مطالعه کنیم و در آن مهارت داشته باشیم و با آمادگی با آن موضوع به سخن گفتن بپردازیم.
- به خود اعتماد کنیم و بدانیم که هر فردی با هر وضعیتی حتما دچار کمبودها و اشکالاتی هست که یا از آن خبر داریم و یا ما از آنها بی خبریم. بنابراین از ضعف های خود هراس نکنیم.
- خود را به عنوان یک انسان بپذیریم که گاها دچار شرم و خجالت میشود ما ربات نیستیم که همه موارد طبق یک اصول واحد و بدون خطا پیش برود. هیچ کسی نیست که لحظه ایی دچار شرم و خجالت نشده باشد، فقط باید راهکارهای گذر از این مرحله را بدانیم.
- برای شناخت بیشتر خود و آسیب شناسی موارد و درمان اصولی به روانشناس مراجعه کنیم.
