کاربامازپین یک داروی ضد تشنج است که برای درمان صرع استفاده میشود. این دارو با کاهش تکانه های عصبی که باعث تشنج و درد عصبی میشوند، مانند نوروپاتی دیابتی عمل میکند. از این دارو برای درمان اختلال دوقطبی نیز استفاده میشود. همچنین ممکن است کاربامازپین برای اهداف دیگری نیز استفاده شود. این دارو تنها با تجویز پزشک در دسترس قرار خواهد گرفت. این دارو همچنین میتواند برای درد عصبی ناشی از دیابت (نوروپاتی محیطی) یا وضعیت دردناک صورت به نام نورالژی عصب سه قلو استفاده شود. این دارو، برای درمان اختلال دوقطبی نیز کاربرد دارد. کاربامازپین را میتوان فقط با تجویز پزشک بصورت قرص، شربت و شیاف تجویز کرد و در دسترس بیماران قرار دارد. این دارو بین 1 تا 4 بار در روز باید مصرف شود.
شما میتوانید قبل یا بعد از غذا آنرا مصرف نمایید. از عوارض جانبی رایج این دارو میتوان به احساس خواب آلودگی، سرگیجه، سردرد و احساس کسالت اشاره کرد. این علائم معمولاً خفیف هستند و خود به خود از بین میروند. کاربامازپین برای بزرگسالان و کودکان 1 ماهه و بالاتر توسط پزشک تجویز میشود. این دارو برای برخی افراد مناسب نیست. در صورت استفاده از داروی دیگر یا ابتلا به بیماریهای قلبی و اختلال خونی به نام پورفیریا قبل از مصرف دارو باید به پزشک خود اطلاع دهید.
بهترین زمان و نحوه مصرف کاربامازپین
کاربامازپین یک داروی تجویز شده است، بنابراین بسیار مهم است که طبق دستور پزشک آنرا مصرف کنید. میزان مصرف بستگی به عواملی دارد که در ابتلا به بیماری تشخیص داده شده، تاثیرگذار هستند. پزشک این دارو را معمولاً با دوز کم 100 تا 200 میلی گرم و دو بار در روز تجویز میکند. به مرور و پس از چند هفته این مقدار بهدوز معمول افزایش می یابد. دوز معمول توصیه شده برای این دارو بر اساس نوع بیماری به شرح زیر است:
- صرع: در این بیماری فرد باید دارو را بصورت 1 یا 2 دوز 800 تا 1200 میلی گرمی در روز مصرف کند.
- درد عصبی: برای رفع این مشکل1 یا 2 دوز دارو به میزان 600 تا 800 میلی گرم، توسط پزشک تجویز میشود.
- اختلال دو قطبی: برای درمان این نوع اختلال فرد باید 1 یا 2 دوز 400 تا 600 میلی گرمی از دارو را مصرف نماید.
میزان تجویز دوز کاربامازپین به وزن کودک و نظر پزشک بستگی دارد. اگر دو بار در روز این دارو رامصرف میکنید، سعی کنید دوزهای خود را بطور مساوی در طول روز تنظیم کنید. بهترین زمان مصرف دارو، اوایلصبح و عصر است، شما میتوانید دارو را قبل یا بعد از غذا مصرف کنید. همانطور که گفته شد، کاربامازپین را میتوان بصورت قرص، شیاف و شربت مصرف کرد. در زیر راهنمای استفاده از انواع این دارو آورده شده است:
- قرص: را با یک لیوان آب کامل ببلعید. اگر در بلعیدن کامل قرص مشکل دارید، این قرص ها دارای یک خط نشانگر هستند، که به شما کمک میکنند تا راحت تر قرص را از وسط نصف کرده و در قطعات کوچکتر استفاده کنید.
- شیاف: پوشش روی شیاف را بردارید و آنرا به آرامی در مقعد خود فشار دهید. دستورالعمل های موجود در بروشور و داخل بسته را بخوانید. آنها نحوه استفاده صحیح از شیاف را توضیح داده اند.
- شربت: برای مصرف شربت کاربامازپین، قبل از اندازه گیری دوز، بطری را به خوبی تکان دهید. استفاد از سرنگ یا قاشق پلاستیکی مدرج به شما کمک میکند تا دوز مناسب را اندازه گیری کنید. از قاشق چایخوری آشپزخانه استفاده نکنید، زیرا مقدار دقیق برای اندازه گیری در اختیار شما قرار نمیدهد.
دوز شربت کارمازپین برای بیمارهای مختلف
بیماری صرع
- بزرگسالان باید 100 میلی گرم (میلی گرم) یا 1 قاشق چای خوری را 4 بار در روز (400 میلی گرم در روز) مصرف نمایند. پزشک ممکن است دوز شما را در صورت لزوم تغییر دهد. با این حال، دوز مصرفی معمولاً بیش از 1000 تا 1600 میلی گرم در روز نیست.
- کودکان 6 تا 12 سال: در ابتدا 50 میلی گرم (میلی گرم) یا یک و نیم قاشق چای خوری 4 بار در روز (200 میلی گرم در روز) باید مصرف کنند. پزشک ممکن است دوز بیمار را در صورت لزوم تغییر دهد. با این حال، دوز مصرفی معمولاً بیش از 1000 میلی گرم در روز نیست.
- کودکان کمتر از 6 سال: دوز بر اساس وزن بدن کودک و توسط پزشک تعیین میشود. دوز 10 تا 20 میلی گرم (میلی گرم) به ازای هر کیلوگرم (کیلوگرم) وزن بدن در روز است، که 4 بار در روز مصرف میشود. پزشک ممکن است دوزرا در صورت لزوم تنظیم کند. با این حال، دوز مصرفی روزانه معمولاً کمتر از 35 میلی گرم به ازای هر کیلوگرم از وزن بدن کودک تجویز میشود.
نورالژی سه قلو
- بزرگسالان: در ابتدا، 50 میلی گرم (میلی گرم) یا یک و نیم قاشق چای خوری 4 بار در روز (200 میلی گرم در روز) باید مصرف کنند. تغییر این میزان به نظر پزشک بستگی دارد. با این حال، دوز توصیه شده بیش از 1200 میلی گرم در روز نیست.
- کودکان: میزان مصرف و دوز این دارو باید توسط پزشک تعیین شود. برای جلوگیری از بروز عوارض جانبی، پزشک با دوز کم کاربامازپین شروع میکند. آنها طی چند روز یا چند هفته به تدریج میزان دارو را افزایش میدهند.
اگر مصرف کاربامازپین را فراموش کردیم، چه باید کرد؟
اگر یک بار در روز مصرف دارو کاربامازپین را فراموش کردید،به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. اگر کمتر از 12 ساعت به زمان دوز بعدی رسیده است، بهتر است دوز فراموش شده را کنار بگذارید و دوز بعدی خود را بصورت طبیعی مصرف کنید. اگر دو بار در روز مصرف دارو را فراموش کردید، به محض یادآوری دوز فراموش شده را مصرف کنید. اگر کمتر از 8 ساعت به زمان دوز بعدی رسیده است، بهتر است دوز فراموش شده را کنار بگذارید و دوز بعدی خود را بصورت طبیعی مصرف کنید.
نکته مهم: برای جبران دوز فراموش شده همزمان 2 دوز مصرف نکنید. اگر صرع دارید، مهم است که این دارو را بطور منظم مصرف کنید. دوزهای از دست رفته ممکن است باعث تشنج شوند. اگر دوزها را اغلب فراموش میکنید،تنظیم زنگ هشدار گوشی برای یادآوری به شما کمک میکند. همچنین میتوانید در مورد راه های دیگری که به شما کمک میکنند، دارو خود را به یاد بیاورید، راهنمایی بگیرید.
آیا اندیشیدن به خودکشی با کاربامازپین ممکن است؟
مصرف دارو کاربامازپین ممکن است باعث ایجاد افکار خطرناک مانند اقدام به خودکشی در تعداد کمی از افراد شود. اگر هر کدام از این علائم را دارید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- افکار در مورد خودکشی یا مرگ
- اقدام به خودکشی
- افسردگی جدید یا شدید نسبت به گذشته
- اضطراب جدید یا شدید نسبت به گذشته
- احساس تحریک یا بی قراری
- موارد وحشت زدگی
- مشکل خواب
- تحریک پذیری جدید یا شدید نسبت به گذشته
- رفتار پرخاشگرانه، خشن یا عصبی
- اقدام به انگیزه های خطرناک
- افزایش شدید فعالیت یا صحبت کردن
- سایر رفتارها یا تغییرات خلقی غیر معمول
آیا کاربامازپین و چاقی با هم در ارتباط هستند؟
کاربامازپین بعنوان بهترین و اولین انتخاب دارو برای بسیاری از اختلالات تشنج در نظر گرفته میشود. این دارو با حداقل عوارض جانبی، حملات را بسیار موثر کنترل میکند. اما یکی از عوارض جانبی ذکر شده برای این دارو افزایش وزن است. طبق تحقیقات انجام شده در طی یک دوره 5 ساله حداقل 15 مورد افزایش وزن ناخواسته توسط بیماران به ثبت رسیده است. این افزایش وزن بدون توجه به سن افراد از 15 تا 25 کیلوگرم گزارش شده است. اما نوجوانان اعم از زن و مرد در گروه سنی 10-20 سال بیشترین افزایش وزن را داشته اند. افزایش وزن به دوز دارو یا مدت زمان درمان ارتباط ندارد. در این مطالعه بسته به شرایط بالینی بیماران، از یک دوز متوسط 600-1200 میلی گرم استفاده شد. دلایل دیگر افزایش وزن در این افراد غذا خوردن بیش از حد، استفاده از نوشیدنیهای گازدار، عدم تحرک و فعالیتهای بدنی گزارش شده است.
عوارض مصرف طولانی مدت کاربامازپین
مانند همه داروها، کاربامازپین نیز میتواند عوارض جانبی ایجاد کند، اگرچه همه این عوارض را ندارند. ایجاد بثورات پوستی با کاربامازپین شایع است، اما اکثر جوش های پوستی جدی نیستند. با این حال، اگر بثورات پوستی مانند، تورم زبان، لبها یا صورت، تاول های روی پوست یا غشای مخاطی دهان، بینی، چشم ها یا اندام های تناسلی مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک اطلاع دهید، زیرا این بیماری میتواند به بیماری پوستی تهدید کننده زندگی موسوم به سندرم استیونس-جانسون تبدیل شود. در زیر به برخی دیگر از عوارض مصرف طولانی مدت کاربامازپین اشاره شده است:
- کم شدن تعداد سلول های خونی
- گلو در، تب یا سایر عفونت های موقت و دائمی
- کبودی آسان تر و بیشتر از حد طبیعی
- لکه های قرمز یا بنفش روی بدن
- خونریزی از لثه یا خون دماغ
- خستگی شدید یا ضعف
- مشکلات قلبی
- ضربان آهسته یا سریع قلب
- تنگی نفس
- احساس سبکی سر
- غش کردن
- مشکلات کبدی
- زردی پوست یا سفیدی چشم
- ادرار تیره رنگ
- درد در سمت راست معده
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- تشنج جدید یا تشنج مکرر
- مشکلات تمرکز
- مشکلات حافظه
- گیجی
- ضعف
- مشکل تعادل
عوارض کاربامازپین در کودکان چیست؟
کاربامازپین برای درمان انواع تشنج در کودکان استفاده میشود. با این وجود استفاده از این دارو ممکن است، برخی از انواع تشنج در کودکان، را تشدید کند. دانستن تشخیص صحیح علت تشنج، برای انتخاب نوع و تعیین میزان دوز دارو بسیار مهم است. بدن کودکان کاربامازپین را سریعتر از بدن بزرگسالان تجزیه میکند. این بدان معناست که کودکان خردسال نسبت به بزرگسالان باید مقدار بیشتری از این دارو را مصرف کنند. با افزایش سن، دوز مصرف آنها مشابه بزرگسالان خواهد شد. دوز این دارو با رشد کودک یا نوجوان باید به دقت بررسی شود.عوارض نسبت به بزرگسالان در کودکان، خواب آلودگی، دو بینییا سرگیجه است، که میتواند برای کودکان مشکل ساز شود. تفکر، رفتار و روحیه کودک نیز باید تحت نظر باشد. این مشکلات غیر معمول هستند، اما در صورت بروز میتوانند بر رشد و عملکرد کودک تأثیر بگذارند.
جایگزین قرص کاربامازپین چیست؟
بسیاری از داروهای دیگر وجود دارند که میتوانند برای درمان صرع استفاده شوند، اما آنها به روش های مختلف کار میکنند و ممکن است عوارض جانبی متفاوتی داشته باشند. اگر صرع داشته باشید، انتخاب دارو به نوع تشنج شما بستگی دارد. پزشک شما در مورد بهترین دارو با شما صحبت خواهد کرد. داروهای زیر برای درمان صرع ممکن است توسط پزشک تان تجویز شود:
- کلوبازام
- اتوسوکسیمید
- گاباپنتین
- لاموتریژین
- لوتیراستام
- فنی توئین
- پرگابالین
- والپروات سدیم
- توپیرامات
- اسید والپروئیک
اگر درد عصبی یا نورالژی عصب سه قلو دارید، داروهای دیگری که پزشک ممکن است استفاده کند، شامل فنی توئین و گاباپنتین میباشد. اگر از اختلال دو قطبی خلق و خوی رنج میبرید، سایر داروهایی که پزشک ممکن است استفاده کند، شامل لیتیوم با کوئتیاپین است.
روش قطع قرص کاربامازپین چگونه است؟
اگر کاربامازپین را برای صرع مصرف میکنید، ممکن است با قطع مصرف آن، دچار تشنج شوید. با کاهش تدریجی دوز کاربامازپین، میتوانید از این حملات ناخواسته جلوگیری کنید. اگر این دارو را برای اختلال دو قطبی یا درد عصب مصرف میکنید، ممکن است پس از مدت کوتاهی از قطع دارو، وضعیت شما بدتر شود. بنابراین مصرف کاربامازپین را قطع نکنید، مگر اینکه پزشک شما تشخیص داده باشد.
در چه شرایطی نباید کاربامازپین مصرف کنیم؟
- اگر سابقه نارسایی مغز و استخوان دارید؛
- به کاربامازپین حساسیت دارید؛
- از داروهای ضد افسردگی مانند آمی تریپتیلین، دزیپرامین، دوکسپین، ایمی پرامین یا نورتریپتیلین استفاده میکنید.
همچنین در مورد تمام داروهای دیگری که استفاده میکنید به پزشک خود اطلاع دهید. چرا که برخی از داروها میتوانند سطح کاربامازپین در خون شما را افزایش یا کاهش دهند، که ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند یا اثربخشی این دارو را کاهش دهد یا بلعکس. کاربامازپین نیز میتواند بر برخی از داروهای دیگر تاثیر بگذارد و باعث کاهش اثربخشی آنها یا افزایش عوارض جانبی شود. توجه داشته باشید که کاربامازپین میتواند موجب واکنش آلرژیک شود. درنتیجه اگر دچار تب، ضعف غیرمعمول، خونریزی، کبودی یا بثورات پوستی شده اید، با پزشک خود تماس بگیرید.
برخی از افراد ممکن است تغییرات خلقی را نیز تجربه کنند و در نتیجه دچار افکار خودکشی شوند. بنابراین لازم است نسبت به تغییرات خلقی خود آگاه باشید. سایر مراقبان شما نیز باید نسبت به تغییرات خلق و خو یا علائم شما هوشیار باشند تا درصورت بدتر شدن علائم، با پزشک خود تماس بگیرند. مصرف این دارو را بدون مشورت با پزشک خود قطع نکنید. همچنین اگر باردار هستید، بدون نظر پزشک، مصرف کاربامازپین را شروع یا قطع نکنید. توجه داشته باشید که هنگام استفاده از کاربامازپین، کودک نباید از شیر مادر تغذیه کند.
کاربامازپین میتواند اثربخشی قرص های ضدبارداری را کاهش دهد. بنابراین بهتر است وسیله ای متفاوت برای پیشگیری از بارداری (مانند کاندوم) استفاده کنید. اگر حین استفاده از کاربامازپین باردار شده اید، به سرعت به پزشک خود اطلاع دهید. اگر در 14 روز گذشته از مهارکننده های MAO استفاده کرده اید، از کاربامازپین استفاده نکنید. زیرا ممکن است یک تداخل دارویی رخ دهد. مهارکننده های MAO شامل فورازولیدون، ایزوکاربوکسازید، لینزولید، فنلزین، رازاگیلین، سلژیلین و ترانیل سیپرومین میشوند.
همچنین اگر سابقه بیماریهای زیر را داشته اید، به پزشک خود اطلاع دهید:
- مشکلات قلبی
- بیماری کبد یا کلیه
- افسردگی یا اختلال خلقی
- افکار یا اعمال خودکشی
- آب سیاه یا گلوکوم
- پورفیری
- هیپوناترمی (کمبود سدیم)
منابع: mayoclinic.org، healthline.com، neurologyindia.com، epilepsy.com