اختلال حمله خواب چیست و چگونه درمان می شود؟

اختلال حمله خواب (نارکولپسی)، یک اختلال مزمن است که باعث می شود فرد در طی روز با احساس خواب آلودگی شدید روبرو شود. مبتلایان به نارکولپسی ممکن است در هر زمان و موقعیتی حتی در حال صبحت کردن یا رانندگی کردن به خواب بروند.

شدت این اختلال در بعضی افراد خفیف و در بعضی دیگر بسیار شدید است. در موارد شدید، بیماری روی فعالیت های اجتماعی و سلامت عمومی فرد تاثیر منفی می گذارد. علائم نارکولپسی در دوران نوجوانی و اوایل دهه 20 یا 30 زندگی ظاهر می شود. آمارها نشان می دهد که به ازای هر 2 هزار نفر 1 نفر به اختلال حمله خواب مبتلا است.

چند نوع اختلال حمله خواب وجود دارد؟

در یک چرخه خواب معمولی، ابتدا وارد مرحله اولیه خواب و بعد از آن وارد مراحل عمیق تر خواب می شوید. به مرحله خواب عمیق REM گفته می شود. حدود 60 تا 90 دقیقه طول می کشد که به مرحله REM برسید. در افراد مبتلا به نارکولپسی، خواب REM هر 15 دقیقه یکبار در زمان خواب و به طور متناوب در ساعات بیداری اتفاق می افتد. بعضی افراد مبتلا به نارکولپسی به آپنه انسدادی خواب، سندرم پای بی قرار و بی خوابی مبتلا هستند. آپنه خواب وضعیتی است که باعث می شود در طی شب تنفس به طور موقت قطع شود.

2 نوع اختلال حمله خواب وجود دارد که به آنها نوع 1 و نوع 2 گفته می شود. در نوع 1 نارکولپسی خواب آلودگی و کاتاپلکسی (از دست دادن کنترل عضلات) دیده می شود. شواهد حاکی از آن است که افراد مبتلا به نوع 1 فاقد یک نوروترنسمیتر به نام هیپوکرتین هستند. در نوع 2 این اختلال، فرد به خواب آلودگی بیش از حد در طی روز مبتلا می شود، اما معمولاً دچار ضعف ناگهانی عضلات و کاتاپلکسی نمی شود.

در صورتی که ضربه یا تومور باعث آسیب هیپوتالاموس شود، نارکولپسی ثانویه ایجاد می شود. هیپوتالاموس، بخشی از مغز است که در تنظیم چرخه خواب نقش دارد.

علائم نارکولپسی چیست؟

علامت اصلی نارکولپسی خواب آلودگی بیش از حد در طی روز است. اما ممکن است با علائم دیگری مثل فلج خواب و کاتاپلکسی هم همراه باشد. نارکولپسی الگوی خواب شبانه را مختل می کند. با این حال، مدت زمان خواب در فرد مبتلا به این اختلال در مقایسه با سایر افراد تفاوتی ندارد.

خواب آلودگی مفرط در طول روز

افراد مبتلا به اختلال حمله خواب در طول روز و اغلب در زمان های نامناسب احساس خواب آلودگی و تمایل به چرت زدن دارند. این افراد معمولاً بعد از چند دقیقه خواب بیدار شده و احساس شادابی و سرزندگی می کنند. اما دوباره دچار خواب آلودگی می شوند. به همین دلیل، خواب آلودگی تاثیری زیادی روی فعالیت روزمره آنها دارد.

از سایر علائم این اختلال میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

• مه مغزی
• کاهش تمرکز
• افت انرژی
• کاهش حافظه
• خستگی
• افسردگی

توهمات خواب

به احساسات ترسناکی که فرد در هنگام شروع خواب تجربه می کند، توهمات خواب گفته می شود. این توهمات معمولاً واضح و واقعی به نظر می رسند. چون فرد در زمان تجربه آنها به طور کامل خواب نیست.

کاتاپلکسی

به ضعف ناگهانی عضلات که در ناحیه صورت، گردن و زانوها حس می شود، کاتاپلکسی گفته می شود. بعضی افراد یک ضعف خفیف را تجربه می کنند. اما بعضی دیگر ممکن است به زمین بیافتند. این ضعف موقتی بوده و کمتر از 2 دقیقه طول می کشد. اما می تواند به زمین خوردن یا سایر حوادث منجر شود.

بعضی افراد فقط 1 تا 2 بار در سال کاتاپلکسی را تجربه می کنند. اما افرادی هم وجود دارند که هر روز با این مشکل مواجه می شوند. احساسات شدید مثل تعجب، خنده یا عصبانیت می توانند در بروز کاتاپلکسی نقش داشته باشند.

فلج خواب

به ناتوانی در صحبت کردن یا حرکت کردن که در هنگام خوابیدن یا بیدار شدن رخ می دهد، فلج خواب می گویند. فلج خواب می تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد، اما گاهی اوقات تجربه آن بسیار ترسناک است. بعد از برطرف شدن این مشکل، توانایی فرد برای حرکت کردن و تکلم به طور کامل بر می گردد.

چه عواملی در ابتلا به اختلال حمله خواب نقش دارند؟

علت دقیق ابتلا به این اختلال مشخص نیست. اما شواهد نشان می دهد که احتمالاً کمبود هیپوکرتین در بروز آن نقش دارد. هیپوکرتین در هیپوتالاموس تولید می شود. این ماده از طریق تاثیری که روی سلول های عصبی مغز دارد، فرآیند خواب و بیداری را کنترل می کند. در افراد مبتلا به نارکولپسی نوع 1 میزان هیپوکرتین کمتر از حد طبیعی است.

در بعضی خانواده ها شیوع نارکولپسی بیشتر است و به همین دلیل گفته می شود که بعضی ژن ها احتمال بروز آن را افزایش می دهند. آسیب مغزی، تومور و سایر مشکلاتی که مغز را تحت تاثیر قرار می دهند هم می توانند در بروز اختلال حمله خواب نقش داشته باشند.

نارکولپسی چگونه تشخیص داده می شود؟

بررسی تاریخچه پزشکی و سوابق خواب بیمار، معاینه فیزیکی و تست های مربوط به خواب شامل پلی سومنوگرافی (PSG) و تست سنجش خواب آلودگی در طی روز (MSLT) می تواند به تشخیص این اختلال کمک کند.

PSG در کلینیک اختلال خواب و در زمان شب انجام می شود. طی این آزمایش در حالیکه خواب هستید مشکلات مربوط به چرخه خواب شما ثبت می شود. این کار مشخص می کند که آیا در زمان های غیر معمول وارد مرحله خواب REM می شوید یا خیر. برای انجام MSLT نیز باید به کلینیک خواب مراجعه کنید. در این تست که در طول روز انجام می شود، میزان تمایل شما برای خوابیدن مشخص می شود.

چه روش هایی برای درمان اختلال حمله خواب وجود دارد؟

در حال حاضر این اختلال درمان قطعی ندارد، اما راهکارهایی برای کنترل علائم آن وجود دارد:

درمان خواب آلودگی

اصلاح رفتار می تواند در درمان علائم نارکولپسی موثر باشد. مبتلایان به این اختلال ممکن است به 20-15 دقیقه چرت زدن در روز نیاز داشته باشند. همچنین پزشک می تواند با تجویز داروهای محرک سیستم عصبی مرکزی از خواب آلودگی جلوگیری کند. البته ذکر این نکته ضروری است که هیچ دارویی نمی تواند به طور کامل در این زمینه موثر باشد.

داروهایی که باعث کاهش خواب آلودگی می شوند عبارتند از: مودافینیل، آرمودافینیل، دگزامفتامین و متیل فنیدیت. مودافینیل و آمودافینیل معمولاً اولین گزینه هایی هستند که توسط پزشک تجویز می شوند. سایر داروها قدیمی تر بوده و ممکن است با عوارضی مثل اضطراب، تحریک پذیری و تغییر ریتم قلب همراه باشند.

درمان کاتاپلکسی

داروی سدیم اکسیبات برای کنترل خواب آلودگی و کاتاپلکسی مورد استفاده قرار می گیرد. خوشبختانه این دارو عوارض جانبی کمی دارد و با اغلب داروها تداخل ندارد. داروهای ضد افسردگی هم می توانند به کنترل کاتاپلکسی کمک کنند. اما این داروها فشارخون را بالا برده و ریتم قلب را تغییر می دهند.

کنترل علائم نارکولپسی با تغییر سبک زندگی

رعایت نکات زیر در کاهش علائم این اختلال موثر است:

• از یک برنامه خواب منظم پیروی کنید.
• حداقل 20 دقیقه در روز فعالیت بدنی داشته باشید. اما 4 تا 5 ساعت قبل از خواب از ورزش کردن خودداری کنید.
• قبل از خواب از مصرف غذاها و نوشیدنی های حاوی کافئین بپرهیزید.
• از سیگار کشیدن به خصوص قبل از خواب خودداری کنید.
• حجم وعده های غذای خود را کاهش دهید. قبل از خواب وعده های غذایی سنگین و پرحجم مصرف نکنید.
• دمای اتاق را تنظیم کنید تا خواب راحت و آرامبخشی داشته باشید.

منابع: medicalnewstoday.com، webmd.com