عقده های قاعده ای گروهی از ساختارها هستند که در اعماق نیمکره های مغزی یافت می شوند. ساختارهایی که عموماً در عقده های قاعده ای گنجانده شده اند عبارتند از هسته دمدار (Caudate nucleus) که شامل سر، تنه و دم است، پوتامن (Putamen) که نقش مهمی در ادراک و تحقیر دارد، گلوبوس پالیدوس (Globus pallidus) که قسمت درونی و رنگ پریده است، ماده سیاه (Substantia nigra) که در تنظیم حرکات نقش دارد و ساب تالاموس (Subthalamic) در دیانسفال.
کلمه قاعده به این واقعیت اشاره دارد که عقده های قاعده ای در نزدیکی پایه یا پایین مغز قرار دارند. با این حال، استفاده از کلمه عقده طبق قراردادهای علوم اعصاب معاصر کمی اشتباه است. اصطلاح قاعده برای توصیف خوشه ای از نورون ها استفاده می شود، اما معمولاً فقط برای اشاره به نورون های سیستم عصبی محیطی (یعنی خارج از مغز و نخاع) استفاده می شود. کلمه هسته به طور کلی برای توصیف خوشه های نورون های موجود در سیستم عصبی مرکزی استفاده می شود. بنابراین، عقده های پایه ممکن است با دقت بیشتری هسته در نظر گرفته شوند.
عقده های قاعده ای چه نقشی در مغز دارند؟
هسته های مجزای عقده های قاعده ای همگی نقش های گسترده ای در مغز دارند، اما همچنین با یکدیگر در ارتباط هستند و شبکه ای را تشکیل میدهند که تصور میشود در انواع عملکردهای شناختی، عاطفی و حرکتی درگیر است. با این حال، عقده های قاعده ای بیشتر به خاطر نقششان در حرکت شناخته می شوند.
مشارکت عقده های قاعده ای در حرکت پیچیده است و هنوز به طور کامل درک نشده است. در واقع، عقده های پایه احتمالاً دارای عملکردهای متعدد مرتبط با حرکت هستند، از انتخاب اقداماتی که احتمالاً منجر به پیامدهای مثبت می شوند تا اجتناب از چیزهایی که ممکن است منفور باشند. اما عقده های پایه اغلب با شروع و اجرای حرکات مرتبط هستند. یک فرضیه رایج نشان می دهد که عقده های پایه برای تسهیل حرکات مورد نظر و مهار حرکات ناخواسته و یا رقابتی عمل می کنند.
کارکرد عقده های قاعده ای چیست؟
برای اینکه بفهمید چگونه این کار ممکن است، به عمل دراز کردن دست برای برداشتن یک مداد فکر کنید. ابتدا، در لحظاتی قبل از اینکه بازوی خود را دراز کنید چه اتفاقی می افتد. اگرچه ممکن است به نظر برسد که در این مرحله فعالیت های مرتبط با حرکت در مغز انجام می شود (چون شما یکجا نشسته اید)، مغز شما در واقع دائماً در حال کار است تا از حرکات ناخواسته جلوگیری کند (مثل تکان دادن دست های خود به طور غیرارادی در هوا یا چرخاندن ناگهانی سر به یک طرف). عقده های قاعده ای نقش مهمی در این نوع مهار حرکت ایفا می کنند، همچنین در آزادسازی آن بازداری زمانی که حرکتی را که می خواهید انجام دهید (در مورد برداشتن مداد).
پس از شروع حرکت، مهم است که عضلاتی که با حرکت مورد نظر مقابله می کنند آرام بمانند. به عنوان مثال، وقتی بازوی خود را دراز میکنید تا به مداد برسید، نمی خواهید عضلاتی که بازو را خم میکنند (برای عقب بردن آن به سمت بدنتان) همزمان فعال شوند. تصور می شود که عقده های قاعده ای به مهار این نوع حرکات متناقض کمک می کنند و امکان حرکتی صاف و روان را فراهم میکنند.
پیچیدگی های این که چگونه فعالیت عقده های قاعده ای منجر به تسهیل حرکت می شود هنوز کمی نامشخص است، اما یک فرضیه رایج (که به دلایلی که در ادامه توضیح داده خواهد شد، مدل مستقیم/غیر مستقیم می نامم) نشان میدهد که مسیرهای مختلفی در این زمینه وجود دارد. عقده های قاعده ای که به ترتیب باعث تقویت و مهار حرکت می شوند. مدل مستقیم/ غیر مستقیم حول اتصالات عقده های قاعده ای (مخصوصاً گلوبوس پالیدوس و ماده سیاه) با نورون های تالاموس تشکیل شده است.
این نورون های تالاموس به نوبه خود به قشر حرکتی (ناحیه ای از مغز که در آن بسیاری از حرکات ارادی منشا میگیرد) می روند و می توانند حرکت را از طریق این اتصالات تحریک کنند. با این حال، عقده های قاعده ای به طور مداوم نورون های تالاموس را مهار میکنند که مانع از برقراری ارتباط آنها با قشر حرکتی میشود و حرکت را در این فرآیند مهار میکند.
در صورت آسیب عقده های قاعده ای چه اتفاقی می افتد؟
کره آتتوز یا فلج آتتوئیک (حرکت پریشی) چیست؟
آتتوز شرایطی است که باعث حرکات عجیب و غیرارادی می شوند. آتتوز با حرکات کوچک، تصادفی و تکراری مشخص می شود که از یک قسمت بدن شروع می شود و به طور ناگهانی و غیرقابل پیش بینی به قسمت دیگر حرکت می کند. از سوی دیگر، آتتوز به جریانی از حرکات آهسته، روان و انقباض، معمولاً در دست ها و پاها اشاره دارد.
دیستونیا چیست؟
دیستونیا به انقباضات مداوم و غیرارادی عضلانی اطلاق می شود که افراد را مجبور به موقعیت های غیر طبیعی می کند. زمانی اتفاق می افتد که عقده های قاعده ای نتوانند عضلات آنتاگونیست را سرکوب کنند.
پارکینسونیسم چیست؟
پارکینسونیسم زمانی رخ می دهد که فرد علائمی شبیه به بیماری پارکینسون داشته باشد. با این حال، این علائم ناشی از خود بیماری نیست، بلکه ناشی از یک بیماری خارجی مانند آسیب به سر است.
اختلال وسواس فکری و عملی (OCD) چیست؟
در حالی که عقده های قاعده ای عمدتاً در حرکت نقش دارند، آنها همچنین به قشر جلوی مغز متصل هستند. از آنجایی که قشر جلوی مغز به تنظیم رفتار ما کمک می کند، به نظر می رسد که عقده های قاعده ای نیز ممکن است در آن نقش داشته باشند.
این توضیح میدهد که چرا بسیاری از افراد مبتلا به آسیب گانگلیون پایه دچار اختلال وسواس فکری و عملی می شوند. برخی از نظریه ها نشان می دهند که همانطور که عقده های قاعده ای عضلات خاصی را مهار می کنند، ممکن است افکار و رفتارهای خاصی را نیز مهار کنند.
درمان آسیب های عقده های قاعده ای
چندین گزینه برای کمک به مدیریت علائم آسیب عقده های قاعده ای وجود دارد. شامل:
- داروها: داروهای خوراکی می توانند به جلوگیری از اسپاسم عضلانی و دیستونی کمک کنند. برخی از داروهایی که ممکن است پزشک تجویز کند شامل تری هگزی فنیدیل و باکلوفن خوراکی است.
- تزریق بوتاکس: برای دیستونی شدیدتر که باعث درد و آسیب مفاصل می شود، تزریق بوتاکس گزینه دیگری است. بوتاکس تمام سیگنال های عصبی عضله مورد نظر را مسدود می کند و به طور موثر آن را فلج می کند.
- عمل جراحی: در موارد شدید، زمانی که بیمار به دارو یا بوتاکس پاسخ نمی دهد، پزشکان تالاموتومی را انجام می دهند. با این کار بخشی از مغز که حرکات غیرارادی عضلات را کنترل می کند، از بین می برد. فقط باید به عنوان آخرین راه حل انجام شود.
منابع: flintrehab.com، neuroscientificallychallenged.com
