فنوتیازین ها جزو داروهای ضد جنون یا همان آنتی سایکوتیک میباشد که داروهای دیگری از جمله پرومتازین، فنوباربیتال و پرفنازین را شامل میشود. از آن برای درمان بسیاری از اختلالات استفاده میشود. این نوع از داروها با اثرگذاری بر گیرنده های دوپامین مغز، میزان ناقل عصبی یاد شده را کاهش و از این طریق میتوانند در درمان بسیاری از اختلالهای روانی موثر باشند. مصرف این دارو با همه مزایایی که دارد، عاری از عیب نیست. عوارض مختلفی برای این دارو ثبت شده است که اگر بطور منظم و دوز مشخصی از آن در اولویت قرار نگیرد، عوارض موجود تشدید یافته و میتواند به دردسرهای بسیاری منجر شود.
این مقاله تنها برای اطلاعات عمومی میباشد و برای تجویز حتما یک روانپزشک باید دستور آن را داده باشد.
سوالات متداول در مورد فنوتیازین:
- فنوتیازین ها چیست و چه کاربردی دارد؟
- مصرف این نوع از قرص های چه مزایای و عوارضی است؟
- مهمترین هشدارهای دارویی در به کارگیری آنها چیست؟
- تداخلات دارویی این قرص کدام میباشد؟
- در چه مواردی میتوان از کارایی آن بهره مند شد؟
داروهایی که برای اختلال های روانی تجویز میشوند در مقایسه با داروهای تجویز شده برای سلامت جسمی از حساسیت بسیاری برخوردار هستند. به همین دلیل خودسرانه مصرف آنها را قطع نکنید و یا دوز مصرفی خود را افزایش ندهید. حتماً برای بهره مندی از انواع مختلف از این داروها با روانپزشک خود مشورت کنید و الگوی منظمی را در به کارگیری آنها هدف قرار دهید. هر گونه سهل انگاری در این مورد عواقب خطرناکی برای سلامت روحی و جسمی شما خواهد داشت.
داروهای هم گروه فنوتیازین ها
- فلوفنازین
- پروکلروپرازین
- تری فلوپرازین
- کلروپرومازین
انواع فنوتیازین ها
فنوتیازینها دارای انواع مختلفی است و هر کدام از آنها میتواند در شرایط ویژه ای مورد استفاده قرار گیرد. متخصص اعصاب و روان مربوط بعد از انجام بررسیهای لازم و تشخیص میزان و شدت بیماری میتواند مقدار مشخصی از این دارو را تجویز کند. فنوتیازین ها جزو داروهای ضد جنون نسل اول میباشند که بطور عمده در گذشته نیز مورد استفاده بوده است. از انواع آن میتوان موارد زیر را نام برد:
- فلوفنازین
- تیوریدازین
- کلرپرومازین
- پروکلرپرازین
- تری فلوپرازین
- پرفنازین
هر یک از انواع فنوتیازینها با دارا بودن خواص منحصر به فرد در درمان اختلال خاصی مورد استفاده قرار میگیرد. روانپزشک مربوط میتواند با دریافت نتایج آزمایشهای مختلف، توصیه های ارزشمندی را در مصرف این نوع از داروها در اختیار شما قرار دهد. هرگز خودسرانه این نوع از داروها را مصرف نکنید. اگر در یک دوره خاصی بکارگیری آن به شما پیشنهاد شده است، این به معنای آن نیست که در صورت مشاهده برخی از علائم همان دوره، مجدد استفاده فنوتیازینها را بدون نسخه متخصص خود در پیش بگیرید. در بیشتر مواقع روانپزشک مربوط پس از مشخص کردن یک دوره زمانی خاص، از شما خواهد خواست که مجدد آزمایشهای مربوط را تکرار کنید تا بتوانید میزان اثر بخشی آنرا بسنجد. در صورتی که بتوانید بصورت منظوم به کار گیری این نوع از داروها را در اولویت قرار دهید با بهره مندی از کارایی آن میتوان نتایج مطلوبی بدست آورد.
عوارض فنوتیازین ها
با همه مزایا و کارایی که فنوتیازین ها دارد مصرف این نوع از داروها بی عیب نیست و دارای عوارض مختلفی نیز میباشد، به همین دلیل نسل جدید داروهای ضد جنونی از توجه بالایی برخوردار هستند زیرا در مقایسه با این نوع از محصولات، معمولا عوارض کمتری دارند و به کار گیری آنها مطمئن تر است.
مهمترین عوارض مصرف فنوتیازین ها میتوان موارد زیر را نام برد:
عوارض یاد شده در صورتی میتواند تشدید یابد که فرد الگوریتم مشخص شده برای مصرف این دارو را بطور دقیق در پیش نگیرد. در صورتی که هر یک از علائم در شما ظاهر شد و بعد از یک مدت زمان کوتاه از بین نرفت، حتماً با روانپزشک خود یا شماره تماس های مرکز مشاوره اینجا مکث در تماس باشید. یکی از مهمترین راههای کاهش عوارض جانبی این نوع از داروها، مصرف منظم آنها میباشد. وجود چنین معایبی در مصرف فنوتیازینها سبب شده است که امروزه داروهای نسل جدید ضد جنونی توجه بسیاری را به سوی خود جلب کنند.
داروهای نسل جدید ضد جنون
روانپزشک مربوط به راحتی با ارزیابی و دریافت نتایج آزمایشهای مختلف میتواند تشخیص دهد که کدام یک از داروهای موجود میتواند گزینه مناسبی برای فرد بیمار در نظر گرفته شود. در صورتی که داروهای نسل جدید کارایی کافی نداشته باشند، گاهی تجویز فنوتیازین ها جایگزین میگردد. عوارض قرص فنوتیازین را جدی بگیرید زیرا میتواند سبب ایجاد اختلال های جدی تر باشد.
موارد مصرف فنوتیازین ها
فنوتیازین ها دارای کاربرد بسیاری است و از آنها در موارد مختلف میتوان برای درمان اختلال های گونان استفاده کرد. میزان دوز مصرفی این دارو میتواند با توجه به شدت بیماری متفاوت باشد. از جمله مهمترین موارد مصرف فنوتیازین ها میتوان موارد زیر را نام برد:
- اسکیزوفرنی و حالات روانی
- مانیا
- درمان کمکی کوتاه مدت اضطراب شدید
- تحریکات روانی حرکتی
- هیجان
- تحریکات رفتاری شدید و ناگهانی
- استفراغ و تهوع شدید
پزشک مربوط با بررسی شرایط بیمار میتواند تشخیص دهد که آیا تجویز این نوع از داروهای ضد جنونی میتواند اثر مطلوب داشته باشد یا نه؟ هر یک از موارد یاد شده در بخش بالا به نوعی به یک اختلال روانی منجر میشود. بیماریهای مربوط به روح و روان بشر در سالهای اخیر توانسته است به مقدار بسیار زیاد تشدید یابد. متاسفانه افراد به بیماریهای روحی خود توجه کمتری دارند، غافل از اینکه این نوع از اختلال ها میتواند با تشدید یافتن، سلامت جسمی آنها را نیز به خطر بیندازد.
هرگز اختلال و بیماری روحی خود و یا نزدیکان خود را پنهان نکنید، به دنبال راه درمان باشید. در صورت مشاهده برخی از علائم جزیی نیز سعی کنید با دکتر روانشناس بالینی یا متخصص روانپزشکی در تماس بوده و راههای درمان را دنبال کنید. بیماریهای روحی اگر در زمان مشخص و در اسرع وقت شناسایی شوند به راحتی قابل درمان خواهند بود، در غیر این صورت ممکن است، آسیب های جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
منع مصرف فنوتیازین ها
مصرف فنوتیازین ها برای برخی از افراد بدلیل داشتن سابقه بیماری قبلی به شدت ممنوع است. افرادی که از بیماریهای زیر رنج می برند، حتما اطلاعات کامل را در اختیار پزشک خود قرار دهند زیرا هرگونه سهل انگاری میتواند کارایی این نوع از داروها را از بین برد و به خطراتی منجر شود.
منع مصرف فنوتیازین ها:
- بیماران قلبی
- دارای بودن سابقه آریتمی قلبی
- نقایص ژنتیکی
- کوما
- ضعف شدید
- فشار خون کم یا زیاد
- سندروم مادرزادی طولانی مدت
روانپزشک مربوط با دانستن اطلاعات اولیه میتواند به خوبی تشخیص دهد که مصرف این قرص آیا میتواند مشکلاتی برای بیمار داشته باشد یا خیر. در به کارگیری داروهای روحی و روانی توجه به این موارد بسیار مهم است زیرا در مقایسه با داروهای تجویز شده برای سلامت جسمی فرد، هرگونه اختلال در مصرف آنها میتواند به عوارض جدی منجر شود.
تداخلات دارویی فنوتیازین ها
مصرف فنوتیازین ها میتواند تداخلات دارویی بسیاری داشته باشد. به همین دلیل اگر داروهای دیگری را نیز استفاده میکنید، حتماً اطلاعات کامل در اختیار پزشک خود قرار دهید تا در تجویز آنها بازبینی کند. از جمله مهمترین تداخلات دارویی فنوتیازین ها میتوان موارد زیر را نام برد:
- سوبسترای CYP2D6
- تشدید اثرات آنتی کولینرژیک
- تشدید اثرات تضعیف کننده CNS
- کاهش اثرات مرکزی هیستامین
- آنتاگونیست دوپامین
- تشدید اثرات خارج هرمی
- تشدید هایپرگلایسمی
- تشدید هایپرپرولاکتینمی
- تشدید هیپو دوپامینرژیک
- تشدید هایپوناترمی
- تشدید اثرات کاهنده فشارخون
- کاهش آستانه تشنج
- تشدید حساسیت به نور
در صورتی که در به کارگیری این نوع از قرص ها شاهد هر گونه اختلال دیگری در سلامت روحی و جسمی خود شدید بلافاصله با پزشک خود در ارتباط باشید. عوارض ناشی از تداخلات دارویی این قرص میتواند مشکلات سلامتی و جسمی مختلفی به همراه داشته باشید. با یک بار مصرف آن نمیتوان اثرات مطلوبی را مشاهده کرد. به منظور کسب نتایج مطلوب در به کارگیری این دارو لازم است که در یک بازه زمانی مشخص مصرف آن در پیش گرفته شود و نتیجه مربوط بعد از آن بررسی گردد.
تداخلات فنوتیازین با غذا، سیگار و الکل
برخی از داروها را نباید در زمان خوردن غذا یا انواع خاصی از غذا یا در حوالی آن استفاده کرد چرا که ممکن است موجب تداخل شود. همچنین استفاده از الکل یا سیگار همراه با برخی داروها موجب تداخل میشود.استفاده از داروهای فنوتیازین همراه با الکل یا سیگار توصیه نمیشود. بنابراین در صورت مصرف الکل، سیگار یا مواردی مشابه، با پزشک خود درمیان بگذارید. در این صورت، پزشک ممکن است دوز دارو یا تعداد دفعات مصرف دارو را تغییر دهد یا دستورالعمل های خاصی در مورد استفاده از غذا، الکل یا تنباکو به شما بدهد.
هشدارهای دارویی فنوتیازین ها
زمانی که فنوتیازین ها برای درمان بیماری تجویز میشود باید در مصرف آن احتیاط کرد. مصرف این دارو به ویژه در افراد میانسال و سالخورده میتواند خطرات جدی به همراه داشته باشد به همین دلیل بررسی حرکت غیرطبیعی در این افراد باید در نظر گرفته شود و در صورت مشاهده هر گونه رفتار نامطلوب بلافاصله به روانپزشک مربوطه اطلاع داده شود.
مصرف این دارو برای مادران باردار و یا فردی که قصد آنرا دارد باردار شود به شدت ممنوع میباشد زیرا این نوع از قرص ها میتواند اثرات بسیار نامطلوبی در سلامت جنین داشته باشد. در دوران شیردهی نیز این دارو برای درمان برخی از مشکلات موجود تجویز نمیشود. در توصیه های دارویی فنوتیازین ها اکیداً توصیه میشود که دوره درمان را تکمیل کرده و از مصرف بیش از مقدار تجویز شده نتیز به شدت پرهیز کنید. به منظور مشاهده اثرات مطلوب دارو لازم است حداقل چندین هفته این نوع از قرص ها مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که مصرف آنرا فراموش کرده باشید به محض به یاد آوردن، میزان نوبت فراموش شده را مصرف کنید.
شیوه استفاده صحیح از فنوتیازین
این دارو بهتر است همراه غذا یا یک لیوان پر آب یا شیر برای کاهش تحریک معده مصرف شود. اگر داروی شما بصورت قطره چکان است، هر دوز را با قطره چکانی که همراه با دارو به شما داده میشود، اندازه گیری و آنرا در یک لیوان کوچک همراه باآب پرتقال یا گریپ فروت یا آب مصرف کنید. اگر از فرم کپسول این دارو استفاده میکنید، هر دوز باید بطور کامل بلعیده شود. قبل از بلعیدن، نشکنید، له نکنید یا نجوید.
قبل از استفاده از فنوتیازین چه مواردی را باید درنظر گرفت؟
1. آلرژی
اگر تا به حال تجربه هرگونه واکنش غیرعادی یا آلرژیک را نسبت به داروها داشته اید، این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید. همچنین اگر نسبت به هر چیز دیگری (مانند مواد نگهدارنده، حیوانات)، آلرژی دارید، با پزشک خود در میان بگذارید. اگر بدون نسخه این دارو را دریافت کرده اید، موارد ذکر شده روی بسته دارو را به دقت بخوانید.
2. کودکان
کودکان نسبت به اثرات فنوتیازین ها حساس تر هستند و ممکن است برخی از عوارض جانبی مانند اسپاسم صورت، گردن و پشت، حرکات تیک، ناتوانی در حرکت چشم ها، ضعف بازو ها و پاها در کودک مشاهده شود. کودکانی که بیماری شدید دارند یا دچار کم آبی بدن هستند، بیشتر درمعرض تجربه این عوارض هستند.
3. سالمندان
سالمندان نیز نسبت به عوارض جانبی فنوتیازین ها حساس تر هستند و ممکن است علائمی مانند: یبوست، مشکل در ادرار، خشکی دهان، گیجی، مشکلات حافظه، سرگیجه یا غش، خواب آلودگی، لرزش دست ها و انگشتان، و مشکلات حرکتی ماهیچه ها را تجربه کنند.
4. بارداری
برخی گزارشات مبنی آن است که چند نوزاد در اثر دریافت فنوتیازین توسط مادر دچار مشکلاتی مانند: زردی و اختلالات حرکتی شده اند. اگر باردار هستید، حتما این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
5. شیر دادن
فنوتیازین وارد شیر مادر میشود و ممکن است باعث خواب آلودگی یا حرکات غیر معمول ماهیچه ای در نوزاد شود. ممکن است لازم باشد داروی دیگری مصرف کنید یا شیردهی را در طول مصرف دارو قطع کنید و این موضوع را به پزشک خود اطلاع دهید.
