وسواس در کودکان نیز مانند بزرگسالان می تواند عملکرد کودک را دچار اشکال کند. در واقع وسواس در کودکان امروزه بیشتر از هر زمان دیگری به چشم میخورد. ما در این مقاله در مورد داروی وسواس فکری کودکان، انولع وسواس فکری در کودکان و درمان وسواس کودکان، مطالب بسیار مهمی را به شما خواهیم گفت.
تمام کودکان نگرانی و تردیدهایی را در بعضی زمان ها نشان می دهند، اما نگرانی و تردیدهای کودکان مبتلا به وسواس (اختلال وسواسی-جبری) پایان ناپذیر بوده و والدین نمی توانند مانع بروز این نگرانی ها شوند. در نهایت این نگرانی ها موجب بروز رفتارهای تکراری و معینی در کودکان خواهد شد که می تواند منجر به پریشانی و اختلال در عملکرد کودک شود. اختلال وسواس در کودکان یکی از انواع اختلالات اضطرابی شایع (البته در طبقه بندی اخیر کتب مرجع روانپزشکی این اختلال به عنوان طبقه ای جداگانه در نظر گرفته شده است و دیگر به عنوان زیر گروهی از اختلالات اضطرابی به حساب نمی آید.) است که کودک مبتلا به آن دچار اشتغالات ذهنی مکرر در مورد موضوعاتی مانند آلودگی، خطر، کارهای زشت و زننده، افکار جنسی، آسیب به خود و یا دیگران و یا نگرانی در مورد وقوع اتفاقات خطرناک برای دیگران می شود.
این تصاویر یا افکار ناراحت کننده به صورت خودکار در ذهن کودک بالا می آیند. فرد مبتلا به اختلال وسواس در کودکان ممکن است در مورد مرتب بود اشیا دائماً نگران باشد. این کودکان گاهی ممکن است نگران باشند که اشیای خاصی را گم کنند و در نتیجه احساس می کنند که مجبور هستند تمام آن چیزها را - حتی اگر از نظر دیگران بی ارزش باشند - جمع آوری نمایند.
کودکان مبتلا به اختلال وسواسی جبری کشش شدیدی نسبت به انجام بعضی رفتارهای تکراری احساس می کنند. در اغلب موارد کودک این رفتارها را برای کاهش سطح اضطراب ایجاد شده در خود انجام می دهد، برای مثال، کودک با چک کردن مکرر درب منزل، به خود اطمینان می دهد که درب خانه بسته است و در نهایت هیچ سارق یا دزدی نمی تواند پنهانی به داخل خانه بیاید.
اختلال وسواس جبری یک سیستم هشدار دهنده
میتوان به اختلال وسواسی جبری به عنوان یک سیستم هشدار دهنده فوق العاده فعال نگاه کرد. افزایش سطح اضطراب در کودک به حدی است که کودک احساس می کند که باید در مقابل تصویر یا فکری که در ذهنش ایجاد شده سریعا دست به عملی زده و آن را بارها تکرار نماید. این شرایط تا جایی می تواند ادامه پیدا کند که در زندگی روزانه کودک - به علت افکار خودکار و رفتارهای تکراری - اختلال ایجاد شود.
کودکان مبتلا به این اختلال واقعا دوست ندارند که این رفتارهای تکراری را مدام انجام دهند اما در بعضی موارد سطح اضطراب آنچنان افزایش پیدا می کند که کودک احساس می کند برای خنثی کردن این احساسات ناخوشانید راهی جز انجام رفتارهای تکراری ندارد. این رفتارهای تکراری در غالب موارد می توانند به صورت موقتی سطح اضطراب را کاهش دهند. اما در بلند مدت رفتارهای تکراری و آیینی، شرایط این اختلال را وخیم تر کرده و احتمال بروز افکار اضطراب آور وسواسی را بیشتر می کنند.
علت اختلال وسواسی جبری در کودکان
دانشمندان هنوز علت مشخصی را برای بروز این اختلال کشف نکرده اند اما پژوهش های اخیر نشان داده که بعضی موارد مانند کاهش بعضی انتقال دهنده های عصبی (مواد شیمیایی خاصی که در مغز پیام های عصبی را منتقل می کنند) مانند سروتونین، می توانند احتمال بروز این اختلال را افزایش دهند. از طرفی به نظر می رسد که این اختلال در خانواده ها ریشه وراثتی داشته باشد. البته داشتن ژن ابتلا به اختلال وسواس به معنای آن نیست که فرد مبتلا به وسواس است و فقط به این معناست که فرد دارنده ژن ابتلا به وسواس نسبت به افراد دیگر در معرض خطر بیشتری برای مبتلا شدن به این اختلال است.
نکته مهمی که والدین باید در مورد این اختلال بدانند این است که اختلال وسواس چیزی نیست که کودک بتواند با تمرین بیشتر و سخت تر آن را کنترل کند. اختلال وسواس یک بیماری - مانند هر بیماری جسمی دیگری مانند آسم یا دیابت - است و چیزی نیست که کودک آن را ایجاد کرده باشد و یا بتواند آن را کنترل کند. بعلاوه والدین باید بدانند که این اختلال چیزی نیست که بتواند توسط آنها ایجاد شود. البته در مورد کودکان در معرض ابتلا به وسواس، بعضی شرایط خاص مانند رفتن به مدرسه و یا مرگ یک عزیز می تواند در شروع و یا وخامت این بیماری نقش داشته باشد.
نقش ژنتیک در بروز وسواس
پژوهشهای روانشناسی نشان میدهد وسواس در کودکان یکی از اختلالات جوامع پیشرفته است و البته عامل ژنتیک در وجود آن در هر کودک و بزرگسالی نقش مهمی را ایفا میکند.
بررسی عامل ژنتیک در کودکان بسیار ساده است. به خودتان یا همسرتان دقت کنید. آیا نشانه هایی از وسواس را در خودتان دیده اید؟ اگر روانشناسی را نمی شناسید، می توانید نشانه ها و علت های وسواس در کودکان را در سایت ما جستجو کنید یا با مرکز مشاوره اینجا مکث تماس بگیرید.
اگر این نشانه ها را در خودتان پیدا نکردید، به پدر و مادر، خاله و عمه ها رجوع کنید. که اگر در هر کدام از آنها نشانه هایی از وسواس وجود داشته باشد، در اینصورت با اولین نشانه های بروز رفتار وسواسی در کودکتان میتوانید به عامل ژنتیکی وسواس در کودکان خود پی ببرید.
نقش اضطراب در بروز وسواس در کودکان
غیر از عامل ژنتیک در وسواس، چه وسواس فکری و چه وسواس عملی، مهم ترین عامل نقش اضطراب است. در واقع از لحاظ روانشناسی؛ وقتی کودک در سطحی از اضطراب قرار گیرد که نمیتواند آن را تحمل کند، برای آرام کردن سطح اضطراب خود، به صورت ناخودآگاه به رفتارهای وسواس گونه پناه میبرد.
بر فرض مثال: از لحاظ روانشناسی کودکی که ساعت ها اسباب بازی های خود را در کمد میچیند و آنها را مرتب میکند، هر اسباب بازی باید در جای تعریف شده و معین خودش قرار بگیرد. یا کودکی که کاشی های کف اتاق را میشمارد (شاید در روز بیست بار این کار را انجام دهد) و یا کودکی که مدام در حال تعویض لباس هایش و یا پاک کردن دست هایش است.
لازم است بدانید وسواس در کودکان شامل بسیاری از موارد دیگر هم می شود. وقتی رفتاری و یا تفکری بیش از حد معمول که موجب آزار خودمان و پس از آن دیگران شود جزء رفتارهای وسواس گونه قرار میگیرد و باید قبل از بیشتر شدن سطح اضطراب که پایه اصلی رفتار وسواسی است، به معالجه و مداوای آن بپردازیم.
نقش مادرها و پدرها
مادر و پدرها باید دقت کنند که رفتارهای وسواس گونه که ریشه ژنتیکی هم دارند، قابل درمان هستند و میتوانند با مراجعه به روانشناسی خوب و در برخی از موارد به روانپزشک و دارو درمانی، در این رفتار تغییر مثبت و رو به بهبود ایجاد کنند.
وسواس در کودکان، نقش و الگویی است که کودک از رفتار پدر و مادر خود کپی برداری میکند و برای خودش الگوی رفتاری تعیین میکند.
در واقع کودکانی هستند که از ریشه ژنتیکی و ارثی وسواس بهره نبرده اند اما از وجود رفتارهای وسواس گونه پدر و مادرشان الگو میگیرند. اینها تصور می کنند رفتار صحیح، همان است که آنها انجام میدهند. در اینجا باید به این نکته اشاره نمود که پدر و مادرها باید سعی کنند الگوی رفتاری سالم و مناسبی برای کودکانشان باشند و با شناخت از رفتارهای خودشان، بهترین الگوی رفتاری را به فرزندانشان بدهند.
رفتارهای وسواسی جبری متداول در کودکان
اختلال وسواس می تواند زندگی روزانه را برای کودک و خانواده او دچار مشکل کند. کودک مبتلا گاهی زمان و انرژی قابل توجهی از روز را صرف انجام رفتارهای تکراری می کند که این باعث می شود نتواند به مسائل دیگر خود برسد و از زندگی خود لذت ببرد. در کنار احساس گناه و ناکامی شدیدی که این کودکان به علت ناتوانی در کنترل افکار و رفتارهای تکراری خود دارند، آنها غالباً از عزت نفس پایینی برخوردارند چرا که از رفتارها و افکاری که دارند خجالت زده هستند (این احساسات از زمانی که کودک وسواسی متوجه می شود افکارش غیر واقعی هستند و رفتارهای تکرای اش تاثیری در جلوگیری از وقوع حوادث ندارند، شکل خواهند گرفت).
این کودکان همچنین احساس فشار شدیدی را تحمل میکنند چراکه در اکثر مواقع به علت انجام رفتارهای تکرای زمان بر، زمان زیادی برای انجام کارهای خود ندارند. در کنار این ها این کودکان ممکن است به علت افکار پریشان کننده و مزاحم، از مشکلات توجه و تمرکز نیز در رنج باشند.
در میان کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال وسواسی جبری، متداول ترین افکار وسواسی عبارتند از:
- ترس از میکروب و کثیفی
- ترس از آلودگی
- میل به قرینه سازی و ترتیب
- افکار شدید مذهبی
- اشتغالات ذهنی با مدفوع و یا ادرار
- افکار پرخاشگرانه و یا جنسی
- اشتغال ذهنی شدید با اعداد خوش شانسی (مثلاً 7) و بدشانسی (مثلاً 13)
- ترس از ابتلای خود یا دیگران به بیماری و یا آسیب دیدن خود یا دیگران
- اشتغال ذهنی شدید با بعضی لوازم خانه
متداول ترین رفتارهای جبری و یا تکراری
- رفتارهای نظافتی، مانند شستن دست و یا دندان ها
- آیین های تکراری مانند رفتن و برگشت از زیر چارچوب درب، بازرسی مکرر، برای مثال چک کردن مکرر درب
- رفتارهای لمس کردن
- شمردن
- مرتب کردن اشیا در نظم و ترتیب خاص
- تمیز کرد و یا شستن مکرر اشیای منزل
علائم و نشانه های اختلال وسواسی جبری در کودکان
از آنجایی که کودکان می توانند به طور زیرکانه ای علائم وسواس خود را پنهان سازند، بازشناسی این اختلال برای والدین کار ساده ای نخواهد بود. از طرفی باید بدانیم که کودکان در مقاطع گوناگونی از رشد خود، رفتارهای تکراری و آیینی نشان می دهند که هیچ ارتباطی با اختلال وسواس ندارد. به یاد داشته باشید زمانی که کودک مبتلا به وسواس افکار و تصاویر وسواسی را تجربه می کند، اضطراب شدیدی را به طور همزمان احساس می کند. این کودکان نگران هستند که در معرض جنون و دیوانگی قرار گرفته باشند. در نتیجه ممکن است رفتارهای وسواسی خود را در لابلای رفتارهای روزانه خود پنهان کنند تا کسی از وجود آنها با خبر نشود.
به طور متداول دیده شده است که کودکان وسواسی از والدین خود می خواهند که آنها را در انجام رفتارهای وسواسی همراهی کنند: در گام اول کودک باید کاری را انجام دهد و بعد از او نوبت به والد خواهد رسید. برای مثال کودک از از مادر خود می پرسد که «آیا من به چیز کثیفی دست زدم؟» و مادر پاسخ می دهد «نه» و دوباره کودک همین سوال را تکرار می کند. اگر والد در رفتارهای آیینی کودک شرکت نکنند، ممکن است کودک بدخلقی کرده و نشانه های از نگرانی مفرط را بروز دهد. متداول ترین رفتارهایی که باعث می شود والدین کودکان خود را به کلینیک های روانشناسی و روانپزشکی بیاورند عبارتند از:
- دست هایی که به علت شسته شدن مکرر پوستشان نازک شده
- استفاده شدید از صابون و یا مایع دستشویی
- قبوض هنگفت آب و مصرف بی رویه آب
- افت ناگهانی در نمرات آزمون ها
- سوارخ هایی در دفتر مشق کودک که به علت پاک کردن شدید ایجاد شده
- ترس مداوم از ابتلا به بیماری
- درخواست از اعضای خانواده که جملات و یا رفتارهای خاصی را تکرار کنند
- ترس مدام از اینکه اتفاق ناخوشایندی رخ خواهد داد
- تردید نسبت به ترک خانه در زمان مشخصی از روز
- چک کردن مداوم و بی دلیل
- نگرانی مداوم در مورد سلامتی بعضی یا همه اعضای خانواده
مثال روانشناسی وسواس در کودکان
مادری که دست های خود را ده بار در روز میشوید. پدری که اتومبیل خود را دو بار در روز جاروبرقی میکشد. اینگونه رفتارهای وسواس گونه، الگوهای وسواسی در کودکان هستند که پدر و مادر به کودکانشان میدهند و کودک به صورت ناخواسته درگیر آن میشود و رها شدن از این رفتار وسواس گونه او را مضطرب میکند.
در رفتارهای وسواسی در کودکان گونه، نقش اضطراب یکی از عوامل مهم است که باید حتما شناخته و درمان شود. زیرا ممکن است باعث وسواس در کودکان شود. برای درمان اضطراب در کودک که بوسیله روانشناسی کودک انجام میپذیرد، در مرحله اول عامل اضطراب باید شناخته شود. اضطراب در واقع احساسی ناخوشایندی است که عامل بیرونی ندارد.
مثلا کودکی که از امتحان دادن میترسد؛ امتحان دادن خود به تنهایی عامل اضطراب در کودک است ولی خود به تنهایی دلیل اضطراب نیست. دلیل اضطراب میتواند ترس از نمره پایین، ترس از دعوای پدر و مادر، ترس از قبول نشدن در رشته مناسب، ترس از شکست و یا ترس از مورد قبول نبودن باشد.
بنابراین شناخت دلایل اضطراب، پایین آوردن سطح اضطراب که در کودکان بیش تر با رفتاردرمانگری و یا شناخت درمانی صورت میگیرد، ایجاد میشود و به مرور رفتار وسواسی و اختلال وسواس در کودک از بین برود. البته حتما در موارد شدید با روانشناسی خوب و با تجربه مشورت نمایید.
در انتهای این مقاله باید اشاره کرد که اختلال وسواس در کودکان شیوع قابل توجهی دارد اما در اغلب موارد تشخیص داده نمی شود. چرا که اغلب کودکان علائم خود را به علت خجالت پنهان می کنند. این اختلال به طور کلی در کودکان بین سنین 7 تا 13 سال تشخیص داده می شود. برای اینکه تشخیص اختلال وسواسی جبری برای یک کودک مقرر شود علائم این اختلال باید:
- در طول روز بیشتر 1 ساعت زمان ببرد
- منجر به پریشانی و احساس ناراحتی در کودک شود
- و در فعالیت های روزانه او اختلال ایجاد کند.
علت وسواس در کودکان چیست؟ (2023)
کودکان مبتلا به OCD به اندازه کافی ماده شیمیایی به نام سروتونین در مغز خود ندارند. علائم وسواسی شامل تردیدهای مکرر و اشتغال شدید به کثیفی یا میکروب است. رفتارهای اجباری شامل احتکار اشیا و چک کردن مرتب اشیا است. ارزیابی سلامت روان برای تشخیص OCD مورد نیاز است.
چند نشانه ذهنی در مورد وسواس؟
افکار یا تصاویر مزاحم و ناخواسته از چیزهای خشن یا آزاردهنده، مانند آسیب رساندن به دیگران. نگرانی شدید در مورد اتفاقات بد، انجام کاری اشتباه یا دروغ گفتن. احساس اینکه همه چیز باید درست باشد، مشغولیت به نظم، تقارن یا دقت.
بچه ها به چه چیزهایی علاقه دارند؟
آیا تا به حال متوجه شده اید که فرزندتان در موضوع یا فعالیت خاصی دچار وسواس شده است؟ علاقه شدید کودکان به موضوعاتی مانند دایناسورها، قطارها یا حتی یک سری کتاب مورد علاقه معمول است. این احساسات می تواند برای والدین هم جذاب و هم گیج کننده باشد.
وسواس دوران کودکی چیست؟
اختلال وسواس اجباری در کودکان | OCD کودکان ممکن است دچار اختلال وسواس فکری-اجباری (OCD) شوند که افکار ناخواسته، و رفتارهایی که احساس می کنند باید به خاطر افکارشان انجام دهند، اغلب اتفاق می افتد، زمان زیادی را می گیرد (بیش از یک ساعت در روز)، با فعالیت هایشان تداخل می کند. یا آنها را بسیار ناراحت کنید، افکار را وسواس می نامند.
آیا وسواس برای بچه ها طبیعی است؟
رابرت کینگ، MD، روانپزشک مرکز مطالعات کودک پزشکی ییل و مدیر پزشکی برنامه اختلال تیک و اختلال وسواس اجباری، می گوید عادات (و گاهی اوقات حتی اجبارها) طبیعی هستند. این رفتارها تنها زمانی تبدیل به "اختلال" می شوند که وسواس و اجبار باعث ناراحتی کودک و خانواده شود.
آیا کودکان ADHD وسواس دارند؟
گزارش شده است که اختلال نقص توجه بیش فعالی (ADHD) در کودکان و نوجوانان مبتلا به اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) بسیار همراه است، با تخمین شیوع تلفیقی 19 درصد در 42 مطالعه در جوانان با تشخیص اولیه OCD (ابراموویچ).، دار، میتلمن و ویلهلم، 2015).
چه چیزی باعث وسواس می شود؟
دیگر فکر می کنم ممکن است تفاوت های شیمیایی در مغز برخی افراد وجود داشته باشد که ممکن است شما را بیشتر در معرض وسواس قرار دهد. عوامل محیطی ممکن است در ایجاد وسواس نقش داشته باشند، به خصوص اگر بالاتر از استرس آن را تجربه کنید.
منبع: webmd.com، kidshealth.org
