اختلال دو قطبی یا شیدایی و افسردگی نوعی بیماری روانی و وجود مشکل در طرز رفتار و بالا و پایین شدن خلق و خو فرد است. این بیماری روانپزشکی انواع مختلفی دارد که از جمله اصلی ترین و مهمترین آنها میتوان به اختلال دوقطبی نوع یک و اختلال دو قطبی نوع دو اشاره کرد. مدت زمان شیدایی (مانیا) افراد، نقطه تفاوت این دو نوع اختلال می باشد. در نوع یک، مانیا یا شیدایی برای فرد وجود می آید اما در نوع دوم مدل خفیف تری که به آن نیمه_شیدایی (هیپومانیا) گفته میشود برای فرد اتفاق می افتد. شروع بیماری اختلال دو قطبی اغلب با افسردگی همراه می باشد که ابتدا افسردگی و بعد دوره شیدایی در فرد بروز میکند.
نکات مهم درمان اختلال دو قطبی
- همیشه داروی خود را طبق دستور مصرف کنید. شما باید این کار را حتی زمانی که خلق و خوی شما ثابت است انجام دهید.
- قبل از مصرف مکمل های بدون نسخه یا هر دارویی که توسط پزشک دیگری تجویز شده است، با روانپزشک خود مشورت کنید.
- یک دفتر خاطرات خلقی داشته باشید و با ردیابی احساس روزانه خود، می توانید محرک های خلقی خود را متوجه شوید، نحوه عملکرد درمان خود را نظارت کنید و تغییرات در الگوی غذا خوردن یا خواب خود را مشاهده و یاداشت کنید. اگر داروی شما نیاز به تنظیم مجدد داشته باشد، این اطلاعات مکتوب می تواند به ویژه برای روانپزشک شما بسیار مفید باشد.
- روانشناس یا روانپزشک مراقبت های اولیه خود را همیشه در کنار خود داشته باشید. آنها بخش مهمی از مدیریت طولانی مدت اختلال دوقطبی هستند، حتی اگر به روانپزشک نیز مراجعه میکنید.
- از مصرف الکل و سایر مواد مخدر خودداری کنید.
- استرس را به حداقل برسانید. در صورت امکان زندگی خود را ساده کنید. فعالیت های آرامش بخش مانند مدیتیشن یا یوگا را امتحان کنید.
- یک شبکه حمایتی از خانواده و دوستان را برای کمک در هنگام بحران حفظ کنید. به عزیزان خود در مورد اختلال دوقطبی آموزش دهید تا بتوانند به بهترین شکل از شما حمایت کنند. از آنها بخواهید به شما کمک کنند تا علائم هشدار دهنده دوره های شیدایی یا افسردگی را تشخیص دهید.
بروز و شیوع اختلال دو قطبی چقدر است؟
اختلال دو قطبی بیماری مزمنی است که معمولا فرد مبتلا باید تا آخر عمر تحت نظارت باشد. با توجه به گفته سازمان ملی سلامت روان حدود 4.4 درصد از افراد بزرگسال ایالت متحده در سطح خاصی از زندگی خود دچار بیماری اختلال دو قطبی هستند. شیوع اختلال دو قطبی در مردان و زنان تقریباً یکسان بوده و با توجه به تخمین های زده شده متوسط بروز این اختلال در سنین بیست و پنج و یا بیست و شش سالگی می باشد اما این تخمین قطعی نیست و ممکن است برخی افراد از همان دوران کودکی و یا در سال های آخر عمر دچار این اختلال روانپزشکی شوند. برای درمان اختلال دو قطبی راه های متفاوتی وجود دارد که اکنون به بررسی هر کدام از آنها خواهیم پرداخت.
تشخیص بیماری اختلال دو قطبی
پیش از آن که برای درمان اختلال دو قطبی در یک فرد اقدامی انجام دهید باید میزان بیماری آن فرد را ارزیابی کنید، ارزیابی صحیح شامل موارد زیر می باشد:
معاینه فیزیولوژی
روانپزشک که نزد او مراجعه می کنید امکان دارد معاینه فیزیکی و آزمایش های گوناگونی بر روی شما انجام دهد چرا که گاهی اوقات دیده میشود مشکلات پزشکی سبب بروز اختلال دو قطبی در فرد شده است.
ارزیابی روان پزشک
گاهی ممکن است پیش از درمان اختلال دو قطبی، روانپزشک فرد را نزد یک روانشناس بفرستد تا با او درباره احساسات و افکار صحبت کند. روان پزشک یا روانشناس قبل از درمان اختلال دو قطبی باید علائم بیمار را با معیارهای این بیماری مقایسه کند که این علائم در دفترچه راهنمای تشخیص اختلالات روانی وجود دارد، این دفترچه توسط انجمن روان پزشکان آمریکا منتشر شده است.
تفاوت اختلال دو قطبی و اختلال شخصیت مرزی
اختلال دو قطبی و شخصیت مرزی ممکن است از برخی جهات شبیه به هم باشند و برخی افراد را به اشتباه بیندازند. در هر دو اختلال ممکن است عدم ثبات خلق و خو و رفتارهای تکانشی دیده شود اما باید بدانیم که این دو اختلال با هم تفاوت زیادی دارند.
- در بیماران دو قطبی مشکل اصلی اختلال در خلق و خو است ولی در بیماران مرزی مشکل اصلی در بی ثباتی روابط بین فردی است.
- افراد مبتلا به اختلال دو قطبی دوره هایی از افسردگی و شیدایی را تجربه می کنند اما افراد دارای شخصیت مرزی برای دقایق یا ساعاتی احساس افسردگی یا انرژی زیاد را تجربه می کنند.
- افراد دارای شخصیت مرزی معمولا با دلایل خاصی برانگیخته می شوند و حالات آن ها تغییر می کند، اما افراد مبتلا به اختلال دو قطبی بدون دلیل خاصی افسردگی یا شیدایی را تجربه می کنند.
- عموما افراد مبتلا به اختلال دو قطبی یا به شدت غمگین و یا به شدت پرانرژی هستند، اما در اختلال شخصیت مرزی درجه تفاوت خیلی زیادی بین حال خوب و بد وجود ندارد آنها معمولا با افراد پیرامون خودد چار مشکل هستند.
آیا اختلال دو قطبی و اعتیاد به هم مرتبط هستند؟
دلیل واقعی اینکه چرا اکثر افراد مبتلا به اختلال دو قطبی از مواد سوء استفاده می کنند دوره شیدایی آنها است که به شدت ریسک کارهای پر خطر در آنها افزایش پیدا می کند. گرچه مصرف مواد اغلب علائم را تشدید نیز میکند. افرادی که سابقه بیماری روانی ندارند و یا علائم خفته اختلال دو قطبی ندارند، به دلیل سوء مصرف مواد میتوانند علائمی مانند هیپومانیا را نشان دهند مخصوصا زمانی که از مواد محرک یا روان گردان استفاده می کنند.
اختلال دو قطبی و همچنین سوء مصرف مواد، خطرات جدی را برای سلامتی افراد ایجاد میکند. در مقایسه با عموم مردم، افرادی که با این اختلال دست و پنجه نرم میکنند بیشتر در معرض مشکلات روابط، بی ثباتی مالی، خودکشی و تصادف هستند. آنها احتمالاً معتاد به مواد مخدر و الکل هستند، با این فرض که آنها اکنون با اعتیاد مبارزه نمی کنند.
مجله آمریکایی مراقبت های بهداشتی مدیریت شده آمار زیر را ارائه کرده است:
- 56 درصد از افراد شرکت کننده در این مطالعه در طول زندگی خود به مواد مخدر یا الکل معتاد بودند.
- 46 درصد از شرکت کنندگان معتاد بودند، در حالیکه چهل و یک درصد معتاد به مواد مخدر بودند.
اگر فردی با اختلال دو قطبی و سوء مصرف مواد دست و پنجه نرم میکند، ممکن است تشخیص دو قطبی و سوء مصرف مواد داشته باشد. تشخیص دوگانه یا یک بیماری همزمان بهبود را بسیار دشوار می کند. از طرف دیگر، افراد دو قطبی ممکن است دوره هایی از افسردگی شدید را تجربه کنند که متناوباً با دوره های شدیدتر و احساس اغراق آمیز در مورد ارزش خودشان است. بی ثباتی عاطفی با برنامه های بهبودی تداخل دارد، این امر پیروی از دستورالعمل های طرح درمان را با چالش مواجه میکند.
راه های درمان اختلال دو قطبی
روانشناس متخصص بهترین روش ها را برای درمان اختلال دو قطبی انجام می دهد. برای افرادی که دچار بیماری شدیدی هستند، در یک مرکز مشاوره اختلالات دو قطبی یک تیم قوی که شامل مددکار اجتماعی، روانشناس و روانپزشک است برای درمان اختلال دو قطبی شروع به کار می کنند. اگر همسر، فرزند، مادر و یا هر یک از افراد نزدیک به شما دچار این بیماری می باشند به هیچ وجه ناامید نباشید چرا که از طریق روش های درمان اختلال دو قطبی ارائه شده در موارد زیر می توانید در بهبود یافتن بیمار سهیم باشید:
1. روان درمانی توسط روانشناس
اصلی ترین و مهم ترین روش درمان اختلال دو قطبی روان درمانی هایی مانند CBT و طرحواره درمانی است. روان درمانی با سایر روش های درمانی ترکیب شده و معمولاً نتیجه خوبی نیز دارد. همانطور که گفته شد روان درمانی یک بخش اساسی برای درمان بیماری اختلال دو قطبی است که میتوان این روش از درمان را در جمع های خانوادگی، محیط های فردی و یا گروهی نیز انجام داد. روان درمانی ممکن است با توجه به دلیل به وجود آمدن مشکل بیمار رویکردهای مختلفی داشته باشد. اغلب اوقات روان درمانی از لحاظ زمانی طولانی بوده ولی فرد به مرور زمان درمان می شود.
2. استفاده از داروها
وقتی فرد برای درمان اقدام می کند، در اولین مرحله داروهایی برای او تجویز می شود که خلق و خوی وی به حالت تعادل درآید. گاهی ممکن است فرد مجبور باشد برای همیشه از این داروها استفاده نماید. داروهای نام برده شده در موارد پایین از جمله داروهایی است که برای درمان اختلال دو قطبی به کار برده می شوند:
تثبیت کننده خلق و خو
دارو های تثبیت کننده خلق و خو همانطور که از نامشان نیز پیداست دارو هایی می باشند که برای درمان اختلال دو قطبی های شدیدی که به دوره شیدایی یا همان مانیک رسیده اند مورد استفاده قرار می گیرند. دارو های والپروئیک اسید، لیتیوم(لیتوبید)، کاربامازپین و لاموتریژین از جمله داروهای تثبیت کننده خلق می باشند.
ضد روان پرشی
اگر داروهایی که برای درمان اختلال دو قطبی تجویز می شوند در فردی موثر نباشد، پزشک داروهای ضد روان پریشی همچون اولانزاپین، آسناپین، لورازیدون، آسناپینرا تجویز می کند که بیمار یا به تنهایی یا به همراه سایر داروهای تجویز شده استفاده می کند.
داروی ضد افسردگی - ضد درد
داروی Symbyax مخلوطی از داروی ضد افسردگی فلوکستین و اولانزاپین ضد روان پریشی می باشد که از جمله داروهای درمانی محسوب می شود.
دارو های ضد اضطراب
بنزودیازپین ها یا همان داروهای ضد اضطراب تاثیر زیادی در منظم شدن خواب و از بین بردن اضطراب می گذارند که از آن ها برای مدت خاص و کوتاهی استفاده می شود.
برنامه های درمانی روزانه
روانشناس ممکن است یک برنامه درمانی روزانه به فرد پیشنهاد کند تا به مرور زمان بیمار به حالت عادی خود برگردد.
درمان سوء مصرف مواد
اگر بیماری که اعتیاد به مواد مخدر یا درمان الکل دارد به پزشک مراجعه کند، پزشک به او برنامه ای ارائه میدهد تا اعتیاد را ترک کرده و سپس برای درمان اختلال دو قطبی اقدام کند.
بستری شدن
اگر فرد رفتارهای غیرعادی و خطرناک از خود نشان دهد ممکن است پزشک او را بستری کند. اکثر اوقات وقتی فرد دچار افسردگی شدید یا مانیا میشود افکاری همچون خودکشی سبب می شود تا به خود آسیب بزند و یا در هنگام شیدایی رفتارهایی از خود نشان می دهد که بسیار پر خطر می باشند که در این صورت روانپزشک و یا متخصص اعصاب و روان اقدام به بستری کردن وی می کند تا از وارد شدن آسیب ها و ضربات احتمالی جلوگیری شود.
سایر گزینه های درمانی
سایر روش های درمان اختلال دوقطبی به میزان بیماری فرد بستگی دارد. در طول درمان از طریق تحریک مغز (TDCS) جریان های الکتریکی بسیار خفیفی از مغز فرد بیمار رد شده و عمدا سبب تسهیل حرکت نورونی می شوند. TDCS سبب می شود تا در شیمی مغز تغییراتی ایجاد شود که بیماری های روانی ویژه را معکوس می کند.
درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان
درمان اختلال دو قطبی در کودکان و نوجوانان با توجه به علائم و عوارض جانبی متفاوت بوده و نسخه های درمانی مختلفی برای هر کدام تجویز می شود. داروهایی که برای درمان این بیماری در کودکان و نوجوانان مورد استفاده قرار میگیرد با داروهای بزرگسالان تفاوتی ندارند اما اثر بخشی این داروها برای درمان اختلال دو قطبی در بزرگسالان بهتر از کودکان بوده و این داروها بر روی کودکان تاثیر چندانی ندارند. از آن جایی که داروها تاثیر چندانی بر روی کودکان ندارند می توان گفت روان درمانی میتواند به نوجوانان و کودکان کمک کند تا بتوانند اختلال خود را مدیریت کنند، مشکلات یادگیری را از بین ببرند، مشکلات اجتماعی را بر طرف کرده و روابط درستی برقرار نمایند، مهارت های مقابله ای را یاد بگیرند و پیوندهای خانوادگی را تقویت کنند.
موارد زیر نیز می توانند بر درمان اختلال دو قطبی تاثیرگذار باشند:
حمایت و پشتیبانی
همکاری معلمان و کارکنان مدرسه و تشویق و حمایت از سوی افراد خانواده میتواند کمک بزرگی در شناسایی خدمات و ترغیب موفقیت نماید.
تربیت روانی
تربیت روانی می تواند حاوی یادگیری علائم اختلال دو قطبی و روش تفاوت آن ها با برخوردهایی که به رشد کودک، رفتار فرهنگی و وضعیت او مربوط هستند مناسب باشد.
روش های کمکی در درمان اختلال دو قطبی
علاوه بر موارد گفته شده می توانید خودتان نیز فرد را در درمان اختلال دو قطبی یاری کرده و موجبات بهتر شدن حال وی را فراهم نمایید:
1. گوش کردن به صحبت های بیمار
بسیاری از افراد وقتی مشکلی برای نزدیکانشان پیش می آید سعی می کنند راه حلی به وی نشون داده و به او بگویند که چه کاری برای حل مشکل خود انجام دهد، اما این روش همیشه جواب نداده و گاهی اوقات فقط باید شنونده باشید، چرا که فرد به صحبت کردن با شما نیاز داشته و احتیاجی به نظر دادن شما ندارد. در نتیجه برای کمک کردن در فرآیند درمان اختلال دو قطبی فرد بیمار، بهتر است حرف های وی را گوش داده و به او اطمینان دهید که هیچ وقت او را ترک نکرده و برایش وقت می گذارید.
2. با فرد بیمار وقت بگذرانید
برای اینکه بتوانید تاثیری در درمان اختلال دو قطبی فرد بیمار داشته باشید، برای او وقت گذاشته و به همراه بیمار به مکان های تفریحی همچون سینما، پارک یا کافه بروید. ممکن است فرد درخواست بیرون رفتن با شما را رد کند اما شما ناامید نشده و باز هم تلاش کنید.
منبع: mayoclinic.org، dualdiagnosis.org
