اختلال طیف اسکیزوفرنی، علائم و نشانه های آن

اسکیزوفرنی اختلالی روانی است که در آن مرز بین خیال و واقعیت مخدوش میشود. بدین صورت که فرد بصورت ذهنی مسخ میشود و توانایی تشخیص واقعیت در وی مختل میشود. معمولاً علائم آن توهم، تصورات واهی و دگرگونیهای رفتاری است. متأسفانه در این اختلال معمولاً بیمار نسبت به بیماری خود آگاهی و بینشی ندارد و این امر موجب میشود که معالجه با مشکل مواجه شود. چرا که اغلب بیماریهای روانی در سایه آگاهی بخشی و همکاری فرد با درمان، بهبود بهتری از خود نشان میدهند. البته این عدم آگاهی بدین معنی نیست که نمیتوان برای درمان این بیماری تلاش کرد. از افراد تاثیرگذار در شناسایی اسکیزوفرنی میتوان به بندیک مورل، امیل کراپلین، بلولر و اشنایدر اشاره کرد.

پنج علامت اصلی اسکیزوفرنی:

• علائم منفی (بی ارادگی، عاطفه سطحی، عدم توجه، بی لذتی)
• رفتار آشفته
• گفتار آشفته
• توهم
• هذیان

اسکیزوفرنی یکی از شایع ترین اختلالات روانی

اسکیزوفرنی یکی از شایعترین و وخیم ترین اختلالهای روانی است ولی متأسفانه هنوز ماهیت اساسی آن مشخص نشده است. با وجود اینکه اسکیزوفرنی را بعنوان یک بیماری واحد توصیف میکنند ولی بطور کلی این اختلال مرکب از طیفی از اختلالاتی است که نه تنها سبب شناسی متفاوتی دارند بلکه تظاهرات بالینی، پاسخ به درمان و سیر بیماری آنها نیز متفاوت است. البته بطور معمول تأثیر اسکیزوفرنی شدید و مزمن است و قبل از ۲۵ سالگی ظهور میکند. ولی پیش آگهی منفی یا مثبت که شامل جنسیت و نوع اسکیزوفرنی است، مسیرهای متفاوتی را برای بیمار در طول درمان ایجاد میکند. برای نتشخیص اسکیزوفرنی میتوان به شناسایی علائم، نشانه ها توسط متخصص اعصاب و روان و یا تصویر برداری از مغز اقدام کرد. بزرگ شدن بطن های جانبی و تحلیل لوب پیشانی در افراد اسکیزوفرنی دیده میشود.

شیوع اسکیزوفرنی

شیوع اسکیزوفرنی در مردان و زنان به یک میزان تخمین زده شده است که البته شروع و سیر اختلال در دو جنس متفاوت است. در مردان اسکیزوفرنی زودتر از زنان شروع می شود و نیمی از مردان و فقط یک سوم زنان مبتلا به اسکیزوفرنی می شود. بیشترین سن شروع در مردان 25-10 سالگی و در زنان 35-25 سالگی است. برخلاف مردان، توزیع سنی اسکیزوفرنی در زنان دو وجهی است و در میانسالی نیز به نقطه اوج دیگری می رسد. شروع اسکیزوفرنی قبل از ده سالگی یا بعد از شصت سالگی بسیار نادر است.

علائم منفی اسکیزوفرنی در مردان

برخی مطالعات نشان داده است که مردان بیشتر از زنان ممکن است دچار علائم منفی اسکیزوفرنی شوند. زنها بیشتر از مردان ممکن است قبل از شروع بیماری کارکرد اجتماعی بهتری داشته باشند. در کل، سرانجام زنان مبتلا به اسکیزوفرنی بهتر از مردان است. اکثر کسانی که دچار اسکیزوفرنی می شوند علائم اسکیزوفرنی را در ۲۰ تا ۳۰ سالگی می توان در آنها مشاهده نمود. بعلاوه بعضی پس از ۴۵ سالگی به این اختلال مبتلا می شوند که به آن شروع دیررس گویند.

علل ابتلا به اسکیزوفرنی چیست؟

علت ابتلا به اسکیزوفری ناشناخته است، اما عوامل ارثی یکی از پیش آگهی های ابتلا به اسکیزوفرنی شمرده میشود. در برخی و شاید تمامی انواع اسکیزوفرنی بخش اعظم واریانس استعداد ابتلا به اسکیزوفرنی مربوط به عوامل ژنتیکی است.

برای مثال میزان بروز اسکیزوفرنی و اختلالات مرتبط با اسکیزوفرنی (مانند اختلالات شخصیت اسکیزوتایپال STPD، اسکیزوئید و پارانوئید) در بستگان زیستی بیماران مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر است. بنابراین احتمال ابتلا به اسکیزوفرنی با میزان قرابت خونی بستگان درجه اول که مبتلا هستند همبستگی معنی داری نشان داده است.البته لزوماً افرادی که زمینه ژنتیکی ابتلا به اسکیزوفرنی را دارند به این بیماری دچار نمی شوند و دخالت عوامل دیگر مانند عوامل محیطی برای بروز این بیماری ضروری است. موضوع دیاتز استرس عامل دیگری از تاثیر واقعه ای شدید و استرس آور است که میتواند ژن بیماری را فعال کند.

نقش عوامل محیطی در اسکیزوفرنی

اگر در مورد نقش عوامل محیطی در بروز اسکیزوفرنی مدل آسیب پذیری و استعداد ابتلا درست باشد، در آن صورت سایر عوامل زیستی یا عوامل روانی - اجتماعی محیط ممکن است در فردی که زمینه ژنتیکی اسکیزوفرنی را دارد سبب بروز اسکیزوفرنی شوند یا مانع بروز آن شوند.

نقش مهم دوپامین در اسکیزوفرنی

آزادسازی مفرط دوپامین در بیماران، باعث بروز علائم روان پریشی می شود و گفته می شود که فعالیت دوپامینرژیک در مغز بیماران اسکیزوفرنی بالاست. افزایش سروتونین در این بیماران موجب بروز علائم مثبت و منفی اسکیزوفرنی می شود. به همین دلیل است که افراد معتاد به کوکائین به دلیل افزایش ترشح دوپامین، نشانه های مشابه اسکیزوفرنی را نشان می دهند. با توجه به قابل کنترل بودن دوپامین با داروی آنتوگونیست دوپامین همچون هالوپریدول این علت برای اسکیزوفرنی جزو پیش آگهی خوب محسوب می شود.

تعاریف مختلف مکاتب روانشناسی از اسکیزوفرنی

از سوی دیگر نظریات مختلف روانشناختی دیدگاهی متفاوت از دیدگاه زیستی دارند و علل روانشناختی برای این بیماری متصورند.

نظر فروید در مورد اسکیزوفرنی

بطور نمونه فروید معتقد است که نقص در ایگو موجب بروز اسکیزوفرنی می شود که در این صورت فرد به دوران کودکی باز می گردد.

نظر سالیوان در مورد اسکیزوفرنی

سالیوان معقد است که اسکیزوفرنی اختلالی در روابط بین فردی است. وی می گوید که اضطراب شدید در مبتلایان به خاطر احساس قطع ارتباط به وجود می آید که معمولاً به صورت احساس گزند و آسیب تبدیل می شود. در این نظریه اسکیزوفرنی یک روش انطباقی است که منشأ این اضطراب، تجارب آسیب زایی است که در طی دوران کودکی و نوجوانی بر روی هم انباشته شده اند.

امیل کراپلین

علمل اصلی دمانشیا پری کاکس یا هکان اسکیزوفرنی مشکلی زستی است و به کم کاری یا کژ کاری غدد جنسی ارتباط دارد.

علائم و نشانه های اختلالات طیف اسکیزوفرنی

اسکیزوفرنی جزء اختلالات روانی شدید و مزمن به حساب می آید که مشخصه اصلی آن ایجاد اختلالات قابل توجهی در (شناخت و تفکر) فرد مبتلا است. اختلالات طیف اسکیزوفرنی انواع مختلف دارد که در عین حال که از چند جهت با یکدیگر متفاوت هستند، ولی ویژگی مشترکی نیز دارند. مبتلایان به این اختلالات در مورد واقعیت هایی که در دنیا و محیط اطراف اوست و همچنین خودش وجود دچار آشفتگی میشود بطوری که واقعیت آزمایی وی مختل شده و دچار مشکل میشود. در این افراد محتوای فکر، عاطفه، ادراک، رفتار و عملکرد فردی بیمار تحت تأثیر این بیماری تحریف می شود. علایم اختلالات طیف اسکیزوفرنی با نابهنجاری هایی در یک یا چند مورد از موارد زیر مشخص می شوند.

هذیان چیست؟

به عقاید ثابتی که با وجود شواهد مخالف قابل تغییر نیستند هذیان گفته می شوند. این عقاید ثابت معمولاً تصوراتی واهی است بدین معنی که فرد یقین دارد کیفیت های خاصی در پدیده ها وجود دارد، در حالی که حقیقتاً چنین کیفیت هایی وجود ندارند و افراد سالم اذعان می کنند که چنین تصوراتی شواهد خارجی ندارد. بطور مثال ممکن است فرد تصور کند که تحت تعقیب است، مسموم شده است و یا او را تهدید به قتل کرده اند. او چیزی یا رویدادی را ناگهان همچون چیز یا رویدادی دیگر یا بیشتر از واقع تعبیر میکند. او حرفهای کسان دیگر را ممکن است چنین سوء تعبیر کند که درباره اوست و یک برنامه تلویزیونی را چنین تعبیر کند که پیامی برای او دارد. برای وی احساس تحت نظارت بودن بوسیله دوربین یا میکروفون احساسی معمولی است. گفته هایی که برای دیگران غیر منطقی و غیر قابل قبول است می تواند برای فرد مبتلا طبیعی باشد.

انواع هذیان:

• هذیان گزند و آسیب
• هذیان حسادت اتلو
• هذیان عشقی ارتومانیک کلورامبو
• هذبان بزرگ منشی
• هذیان رفرنس یا به خود نسبت دادن
• هذیان متمرکز بر بدن
• هذیان نیست انگاری
• هذیان کاپگراس همزاد
• سندروم کوتارد سندرم مرده متحرک
• هذیان انتشار
• سندرم ونکوک یا آمارانه

توهم چیست؟

توهم یعنی، تجربیات حسی که فرد مبتلا بدون محرک بیرونی آنها ادراک و احساس می نماید مانند توهم شنوایی، بینایی، بویایی. توهمات ممکن است همه حواس فرد را درگیر نماید. معمول ترین توهم در مبتلایان به اسکیزوفرنی توهم صوتی یعنی شنیدن صداهایی است که حاوی اظهار نظرند یا به شخص بیمار فرمان میدهند که کارهایی را انجام دهد. متأسفانه زمانی که شخص مبتلا شروع به اطاعت از این دستورها میکند ممکن است اتفاقات خطرناکی برای وی رخ دهد و یا ممکن است به کس دیگری آسیب برساند به همین جهت در این زمان بلادرنگ نیاز است که فرد را به بیمارستان روانی انتقال داد.

تفکر آشفته در اسکیزوفرنی

معمولاً از گفتار فرد می توان درک کرد که وی دچار تفکر آشفته است. زمانی که فرد دچار تفکر آشفته است صحبت هایش بدون پیگیری خط فکری مشخصی از یک موضوع به موضوع دیگر تغییر می کند.

رفتار حرکتی بسیار آشفته یا نابهنجار

رفتار بی هدف و بدون علت مشخص بطوری که فرد حالاتی به بدنش می دهد که معمول نیست و وضع اندامی وی خشک، نامناسب و یا عجیب و غریب است.

نشانه های منفی در اسکیزوفرنی

در اغلب افراد بطور معمول هیجانات، انرژی و انگیزش بطور نرمال وجود دارد که موجب می شود فرد فعالیت های روزانه اش را به انجام برساند. علایم دیگر اسکیزوفرنی تغییراتی در شکل ارتباط مانند حرف زدن کمتر، کم اعتنایی عاطفی و کمبود انگیزه است. این فقدان هیجانات، انرژی و انگیزه را نشانه های منفی در اسکیزوفرنی می گویند که موجب می شود فرد گوشه گیر شود و هیچ ابراز هیجانی (نه شادی نه غم) نداشته باشد و گوشه گیر شود و عملاً حتی در نگاه و تن صدای فرد و حرکات بدن وی این بی انگیزگی و بی احساسی مشهود است.

معمولاً قبل از اینکه این افراد وارد مرحله فعال بیماریشان شوند علائم پیش نشانه ای از خود نشان میدهند که مهمترین آن میتواند اجتناب و انزوای اجتماعی با افراد باشد. معمولاً در این مرحله دارای عقاید عجیب و غریب و تفکرات غیرعادی هستند همچنین معمولاً کم انرژی هستند و نمیتوانند عملکرد موثر و مفیدی در انجام کارهایشان داشته باشند. در مرحله فعال بیماری دامنه ای از نشانه های شدید و محسوس مثل هذیان ها، انواع مختلف توهم ها، آشفتگی فکر، گفتار آشفته، پرش افکار و کژکاری های شدید اجتماعی را از خود نشان می دهد که معمولاً 5 سال طول می کشد.

انواع اختلالات طیف اسکیزوفرنی

• اختلال هذیانی
• اختلال روان پریشی کوتاه مدت
• اختلال اسکیزوفرنی فرم
• اسکیزوفرنی
• اختلال اسکیزوافکتیو
• اختلال روان پریشی ناشی از مواد یا دارو
• اختلال روان پریشی ناشی از بیماری جسمی