تصمیم‌گیری‌های عجولانه اغلب ما را به اشتباه می‌اندازد. فشار زمانی، استرس و احساس کمبود وقت باعث می‌شود بدون فکر کافی عمل کنیم. شاید یکی از مهم‌ترین عوامل پیشرفت، صبر و پشتکار باشد و در مقابل، شتاب‌زدگی راه را برای شکست هموار کند.
عجول بودن یعنی بی‌صبری، دستپاچگی و ناآرامی در تصمیم‌گیری‌ها. این ویژگی، تمرکز را کاهش داده و کیفیت تصمیمات را پایین می‌آورد. اما خبر خوب این است که تحقیقات نشان داده‌اند تمرکز ذهن و حضور در لحظه می‌تواند نه‌تنها قدرت تصمیم‌گیری را افزایش دهد، بلکه به بهبود سلامت جسمی و روابط فردی نیز کمک کند. آیا آماده‌اید عجله را کنار بگذارید و با آگاهی بیشتری تصمیم بگیرید؟ عجله و شتاب‌زدگی اغلب نتیجه احساس کمبود زمان است که در روانشناسی به آن Time Urgency گفته می‌شود. این احساس باعث افزایش سطح استرس و ترشح کورتیزول در مغز می‌شود، که عملکرد قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) بخشی از مغز که مسئول تصمیم‌گیری منطقی و کنترل تکانه‌ها است را مختل میکند.
راهکارهای علمی برای کاهش عجله و بهبود تصمیم‌گیری
🔹 تمرین ذهن‌آگاهی (Mindfulness)
مطالعات نشان داده‌اند که ذهن‌آگاهی باعث کاهش فعالیت آمیگدال (بخش واکنش‌های احساسی مغز) شده و به قشر پیش‌پیشانی اجازه می‌دهد کنترل بیشتری بر تصمیم‌گیری داشته باشد.
🔹 افزایش تحمل تأخیر (Delay Tolerance)
تمرین‌هایی مانند مدیتیشن، تکنیک پومودورو و تنظیم اهداف واقع‌بینانه به افزایش تحمل برای تأخیر در دریافت نتیجه کمک میکند و مانع از تصمیمات عجولانه می‌شود.
🔹 تنظیم سطح دوپامین
افرادی که به عجله عادت دارند، معمولاً به دنبال پاداش‌های فوری هستند. فعالیت‌هایی مانند ورزش، خواب کافی، و تغذیه مناسب میتوانند سطح دوپامین را به‌طور متعادل تنظیم کرده و نیاز به تصمیم‌گیری‌های سریع و نسنجیده را کاهش دهند.
🔹 بازنگری شناختی (Cognitive Reappraisal)
این تکنیک روانشناختی کمک میکند تا فرد موقعیت را از دیدگاه دیگری ببیند و قبل از واکنش شتاب‌زده، آن را منطقی ارزیابی کند.
جمع‌بندی
اگر می‌خواهید عجله را کنار بگذارید و تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرید، باید کنترل استرس، تقویت تمرکز و تنظیم پاداش‌های ذهنی خود را در اولویت قرار دهید. تکنیک‌های ذهن‌آگاهی، بهبود خواب و ورزش، نقش کلیدی در کاهش رفتارهای شتاب‌زده دارند.
نتیجه علمی: کاهش عجله نه‌تنها کیفیت تصمیمات را افزایش می‌دهد، بلکه سلامت روان را نیز بهبود می‌بخشد.
| حوزه علمی |
مفهوم علمی |
اثرات بر عجله و شتاب‌زدگی |
راهکارهای عملی |
| روانشناسی شناختی |
Time Urgency (احساس کمبود زمان) |
افزایش استرس، کاهش تمرکز، تصمیم‌گیری نادرست |
مدیریت زمان با تکنیک پومودورو، اولویت‌بندی وظایف |
| روانشناسی رفتاری |
پاداش فوری (Instant Gratification) |
تمایل به تصمیمات عجولانه و واکنش‌های تکانشی |
افزایش تأخیر در پاداش با تکنیک‌هایی مثل "تأخیر لذت" |
| عصب‌شناسی (نوروساینس) |
فعالیت بیش از حد آمیگدال (مرکز پردازش هیجانات) |
افزایش واکنش‌های احساسی و کاهش کنترل شناختی |
تمرین ذهن‌آگاهی، تنفس دیافراگمی، تمرینات کاهش استرس |
| نوروپسیکولوژی |
کاهش عملکرد قشر پیش‌پیشانی (Prefrontal Cortex) |
کاهش قدرت تصمیم‌گیری منطقی و کنترل رفتارهای تکانشی |
مدیتیشن، ورزش‌های هوازی، خواب کافی (7-9 ساعت) |
| بیوشیمی مغز |
افزایش بیش از حد کورتیزول (هورمون استرس) |
تخریب حافظه کاری، افزایش اضطراب و تصمیمات عجولانه |
کاهش مصرف کافئین، تمرین آرام‌سازی، موسیقی آرام‌بخش |
| نوروپلاستیسیته (Neuroplasticity) |
شکل‌گیری عادت‌های ذهنی منفی |
تکرار رفتارهای عجولانه و الگوهای تصمیم‌گیری ضعیف |
تمرین تفکر تحلیلی، ثبت افکار در دفترچه تصمیم‌گیری |
| شناخت اجتماعی |
تأثیر فشار اجتماعی بر تصمیمات سریع |
افزایش احتمال تصمیم‌گیری عجولانه برای جلب تأیید دیگران |
تمرین جرأت‌مندی، کاهش وابستگی به نظرات دیگران |
پیشنهاد می کنیم انجام دهید: تست آنلاین «نظر دیگران در مورد شما چیست؟»
هوش هیجانی در افراد عجول
واضح است که افراد عجول از هوش هیجانی یا همان (EQ) بالایی برخوردارند. در واقع هوش هیجانی و عاطفی در عجول بودن، بی صبری و هیجان بسیار تأثیرگذار است. این افراد دارای سطحی از هیجان هستند و بیشتر برنامه ریزی های ذهنیشان بر اساس این هیجانات نظم پیدا میکند، بنابراین دستور مغزیشان در انجام هر عملی با بی قراری و ناشکیبایی صادر می شود. اگر از افرادی با هوش هیجانی بالا بخواهیم آرام و با طمئنینه رفتار کنند، گویا در زنجیری هستند که دوست دارند هر چه زودتر از آن خلاص شوند.
آیا افراد باهوش عجول تر هستند؟
هوش بالا معمولاً با پردازش سریع اطلاعات همراه است، اما آیا این به معنای عجول بودن است؟ تحقیقات نشان می‌دهند که افراد باهوش به دلیل تحلیل سریع‌تر داده‌ها، ممکن است در تصمیم‌گیری عجله کنند. اما از سوی دیگر، هوش هیجانی و تفکر انتقادی به آنها کمک میکند تا در موقعیت‌های مهم، کنترل بیشتری بر واکنش‌های خود داشته باشند. پس آیا عجله نشانه‌ای از هوش است یا ضعف در مدیریت ذهن؟
🔹 دیدگاه شناختی و نوروسایکولوژی:
افراد باهوش به دلیل پردازش اطلاعات سریع‌تر و توانایی بالاتر در حل مسائل، اغلب تصمیمات آنی‌تری می‌گیرند. مطالعات علوم شناختی نشان می‌دهند که مغز این افراد در ناحیه قشر جلوی پیشانی (PFC) کارآمدتر است، که باعث تحلیل سریع‌تر داده‌ها می‌شود.
🔹 عجله و سیستم دوگانه تصمیم‌گیری:
طبق نظریه‌ی دنیل کانمن (Thinking, Fast and Slow)، تصمیم‌گیری انسان دو سیستم دارد:
سیستم 1 (سریع و شهودی)مبتنی بر غریزه و تجربه، اما مستعد خطا.
سیستم 2 (آهسته و منطقی)مبتنی بر تحلیل عمیق، اما نیازمند زمان و انرژی بیشتر.
افراد باهوش میتوانند بین این دو سیستم بهتر جابه‌جا شوند، اما اگر بیش از حد به سیستم 1 تکیه کنند، ممکن است عجول به نظر برسند.
عجله و کنترل شناختی:
مطالعات نوروساینس نشان می‌دهند که عجله بیشتر ناشی از ضعف در بازداری شناختی (Cognitive Inhibition) است، که در مغز توسط ناحیه قشر پیش‌پیشانی (DLPFC) کنترل می‌شود. در واقع، هرچقدر این ناحیه فعال‌تر باشد، فرد می‌تواند در لحظات بحرانی از عجله‌ی غیرضروری جلوگیری کند.
نتیجه‌گیری:
عجله لزوماً نشانه‌ی هوش بالا نیست، بلکه می‌تواند حاصل استراتژی ذهنی افراد باهوش برای تصمیم‌گیری سریع باشد. اما اگر عجله با عدم توانایی در توقف و بازبینی تصمیمات همراه باشد، می‌تواند به ضعف در مدیریت ذهن و کنترل شناختی مرتبط باشد.
میزان اشتباه در افراد عجول
این افراد هر چند که می توانند از هوش بالاتر و هوش هیجانی بیشتری برخوردار باشند، اما قطعاً در مواردی بیش از دیگر افراد معمولی و قطعاً افراد صبور خطا می کنند. کنترل افراد عجول بر روی ذهنشان کمتر از دیگر افراد است، از این رو سریعاً پیغام به ذهنشان منتقل می شود و پس از آن پیام را بیان می کنند، بنابراین در هر زمینه ای که بدون صبر و شکیبایی پیغامی انتقال داده شود، امکان خطای بیشتری نیز وجود دارد.
ایستا نبودن افراد عجول
افراد عجول به دلیل کم حوصلگی، بی صبری و ناشکیبایی، هر عملی را سریعاً شروع می کنند و بهدنبال پایان دادن به آن عمل هستند، دیدن نتیجه عمل برایشان مهم است، اما به شرطی که نیاز به شکیبایی نداشته باشد. اگر فرصت بین شروع هر عملی تا اتمام آن زیاد باشد، بدون تعارف باید بدانید که افراد عجول خود از آن فعل دوری می کنند و یا در بین راه شما را تنها خواهند گذاشت. زیرا ایستایی، ثابت قدم بودن، تحمل کردن از صفاتی است که افراد عجول از آن بی بهره اند و برای به دست آوردن این صفات باید با تمام توان در تمرین های سختی قرار بگیرند.
افراد عجول زود عصبانی می شوند
بنا بر تمام صفاتی که از افراد عجول شناخته می شود، عصبانیت نیز اضافه می شود. عصبانیت و یا واکنش نشان دادن به هر عاملی که نیاز به شکیبایی و صبوری داشته باشد در این افراد مشهود است. همانطور که بی صبری این افراد می تواند صبورها را عصبانی کند، آن ها هم بدین گونه عمل می کنند. وقتی فرد ناشکیبایی میخواهد سریعاً به نتیجه، جواب و پیغام آخر دست پیدا کند، قطعاً هر صبر و شکیبایی به مثابه ترمز دستی روانی او عمل می کند و باعث خشم و عصبانیت این افراد می شود.
درمان عجول بودن
اگر متوجه شده ایم فردی عجول هستیم، قطعاً با مصائب این رفتار در زندگی خود مواجه شده ایم. افراد عجول با مشکلات رفتاری خود مواجه شده اند بنابراین به آن ها توصیه می شود برای برطرف کردن مشکل خود به تکنیک های زیر برای درمان عجول بودن دقت کنند حتی انجام دو مورد از آنها نیز کافی است.:
1. تمرین شکیبایی کنیم
ساعاتی در روز را به تمرین شکیبایی و صبوری بپردازیم. با توجه و تمرکز بر روی خود، نسبت به افرادی که روزانه با آن ها مواجه می شویم، از رفتارهایی که نشانه ایی از صبر دارند، استفاده کنیم. کم حرفی، حاضر جواب نبودن، تحمل کردن، نگاه کردن، واکنش نشان ندادن، آرام بودن، همه از صفاتی هستند که افراد صبور از آن برخوردارند.
2. بگذاریم دیگران پاسخ بدهند یا عمل کنند
عجول نبودن و تمرین برای عجله نداشتن دقیقاً به این معناست که فرصت ها را به دیگران بدهیم. با خودمان فکر کنیم که باید زمانی را به شکیبایی بگذرانیم و بتوانیم شاهد رفتار دیگران باشیم تا اینکه خودمان سعی در انجام هر فعلی داشته باشیم و بخواهیم نتیجه را ببینیم.
3. از رفتارهایی که ریشه در هوش هیجانی دارند خودداری کنیم
رفتارهای تکانه ای، یکباره و بدون تعقل اصطلاحاً رفتارهایی هستند که ریشه در هوش هیجانی دارند. اگر در جایی نشسته اید و یکباره تصمیم می گیرید آخر به سفر بروید و یا مهمانی را برگزار کنید و یا کار مهمی انجام دهید، در واقع در انجام رفتارهای تکانه ای به سر می برید، که با کم کردن و انجام ندادن این رفتارها می توانید، آرام آرام صبورتر باشید.
4. عجول نبودن به معنی حوصله سر بر بودن نیست
اگر بینش شما این است که افراد صبور حوصله سر بر هستند، قطعاً نمی توانید به میزانی از صبوری دست پیدا کنید، از این رو شما در عین جذابیت، هیجان، شور و شوق می توانید نسبت به مسائل زندگیتان نیز صبور باشید. برای رسیدن به نتیجه هر موضوعی صبر و شکیبایی به خرج بدهید. نفس های عمیق بکشید و مدتی را قدم بزنید، اینگونه بدن شما و افکارتان در یک راستا برای به دست آوردن شکیبایی عمل می کنند.
5. اضطراب درونمان را ببینیم و پایین بیاوریم
با نمره گذاری به سطح اضطرابمان روزانه باید شاهد سطح اضطرابمان باشیم. وقتی در فرصت هایی قرار میگیریم که طبق عادت عجولانه رفتار می کنیم، اما با بینش جدید میخواهیم صبور باشیم، باید سطح اضطراب خود را ببینیم و از ۱ تا ۱۰ به آن امتیاز بدهیم. اینگونه به مرور با مشاهده خود و اضطراب می توانیم با تمرین و مبادرت صبور تر باشیم و از اضطراب کمتری در زمان تمرین برخوردار باشیم.
6. نتیجه مهم نیست، ماندن و مبادرت کردن را تمرین کنیم
عجول بودن به معنی دیدن و رسیدن به نقطه آخر است. باید سعی کنیم در رفتار خود و هر عملی که قرار می گیریم به نتیجه و انتهای ماجرا فکر نکنیم و از فرصت و زمانی که در حل مسائل و انجام کارها می گذاریم بهره ببریم.
7. خودتمرینی، تمرکز ذهن و روان و انجام مدیتیشن
مدیتیشن و تمرین های معنوی و ذهن آگاهی همه و همه به شکیبایی ما مبادرت دارند. زمانی که بتوانیم دقیقه و یا ساعتی را در روز بنشینیم و تمرکز داشته باشیم و به هیچ چیز فکر نکنیم. موسیقی آرامش بخشی را گوش کنیم و بدن خود را در آگاهی کامل ببینیم، بنابراین اقدام مهمی در صبر کردن پیدا میکنیم. افرادی که روزانه به ذهن و مدیتیشن می پردازند، در تمرکز های خود میتوانند صدای گردش خون در بدنشان را نیز بشنوند. بنابراین برای دستیابی به چنین مهارت هایی نیاز به صرف ثانیه به ثانیه هایی در روز داریم که باید برای آن شکیبا باشیم.مدیتیشن علم صبر، شکیبایی و خودآگاهی است که می توانیم با تمرین در آن به اقدام مهمی دست پیدا کنیم.
چگونه برای صبر بیشتر حواس خود را پرت کنیم؟
بسیاری از موقعیت هایی که نیاز به صبر دارند، به سادگی صبر شما را میطلبند، مثل یک سفر طولانی در یک رستوران. در این سناریوها هیچکاری برای سرعت بخشیدن به کارها نمیتوانید انجام دهید، اما میتوانید آن زمان را بطور موثر پر کنید و حواس خود را پرت کنید. به یک پادکست گوش کنید؛ ایمیلی که باید ارسال کنید را بنویسید. همیشه راه هایی برای پر کردن زمان وجود دارد که شما را از عصبانیت و احساسات منفی دور می کند. افراد عجول در تمام مراحل زندگی خود به دلیل ناشکیبا بودن ضرباتی را متحمل می شوند و رنج هایی را تحمل می کنند که همان رنج ها را افراد صبور می توانند با بینش و آگاهی و علم به شکیبایی با آرامش بیشتری از سر خود بگذرانند. صبور بودن اقدام مهمی برای آسیب های کمتر و آرامش خیال بیشتر نیز میباشد.
