اختلال وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا که پیش از این در گروه اختلالات عدم کنترل تکانه بود به دسنه اختلالات وسواسی رفته است و نزدیک ترین اختلال به آن از جهت درمان تریکوتیلومانیا اختلال پوست کنی میباشد. وسواس موکنی، اختلالی روانپزشکی است که علی رغم داشتن عوارض متعدد جسمانی، عصبی و اجتماعی، کمتر مورد تشخیص و درمان قرار گرفته است. نام دیگر اختلال وسواس موکنی، تریکوتیلومانیا است که این اصطلاح را فرانسوا آلوپو، پزشک متخصص پوست فرانسوی، در سال ۱۸۸۹ مطرح کرد.
اختلال وسواس موکنی زمانی بسیار نادر محسوب میشد و به غیر از علائم آن، اطلاعات زیادی از آن در دسترس نبود ولی امروزه اختلال وسواس موکنی شایع تر شده است. در فیلم یاغی نقش رحمان که برادر بهرام است فردی با داشتن اضطراب زیاد و وسواس موکنی نشان داده شده است. اختلال وسواس موکنی به اختلال وسواسی اجباری و اختلال کنترل تکانه شبیه است زیرا قبل از مو کندن تنش شدیدی در فرد ایجاد می شود و پس از آن این تنش آرام می گیرد و احساس سبکی به فرد دست میدهد. البته گاهی این تکانه وسواسی یک خوشه از مو را در بر می گیرد نه یک یا دو موی ابرو، سر و یا صورت. این اختلال یکی از شاخه های اختلال وسواس فکری - عملی (OCD) است.
کدام قسمت بدن بیشتر دچار حملات وسواس موکنی می شود؟
صورت اولین قسمت مورد تهاجم در بیماری موکنی است. اختلال وسواس موکنی یک اختلال روانپزشکی است که در راهنمای تشخیصی آماری اختلالات روانی زیر مجموعه اختلالات وسواسی اجباری و اختلالات مرتبط با آن دسته بندی می شود که فرد با وجود تلاش های بسیار برای کم کردن و یا متوقف کردن موکنی خود، نمی تواند نسبت به کندن موهای سر، ابرو، مژه و یا دیگر جاهای بدن خود مقاومت زیادی کند.
اختلال وسواس موکنی معمولاً به یک یا دو جای بدن محدود شده و غالباً فرد، موی سر خود را می کند. گرچه برخی به جای کندن موی سر خود، موی مژه، ابرو و یا حتی ریش و سبیل خود را میکنند. اختلال وسواس موکنی نوعی اختلال کنترل تکانه است به طوری که فرد تنش و اضطراب درونی خود را با کندن موهای خود تخلیه می نماید.
کندن مو از صورت میتواند منجر به برداشت کامل یا جزئی ابروها و مژه ها شود، در حالی که کندن مو از پوست سر می تواند درجات مختلفی از ریزش مو ایجاد کند. کندن مو و عوارض ناشی از موکنی باعث ناراحتی فرد میشود و به تبع آن وی در محل کار، مدرسه و یا دانشگاه نیز حاضر نمیشود. در نهایت این اختلال می تواند به عملکرد اجتماعی و شغلی، تحصیلی و یا حتی ارتباطی فرد وسواسی آسیب های جدی وارد کند. برای برخی از افراد، علائم اختلال موکنی قابل کنترل است، در صورتی که برای برخی دیگر، این علائم شدیدتر است و می تواند کاملاً زندگی فرد را مختل کند. معمولا افرادی که موکنی دارند از سایر اختلالات وسواسی دیگر نیز رنج میبرند.
علائم اختلال وسواس موکنی
یکی از ویژگی های اصلی اختلال وسواس موکنی، کندن موی خود فرد به طور مداوم است. کندن مو میتواند در هر منطقه از بدن که در آن مو رشد می کند، رخ دهد به طوری که شایع ترین قسمت ها عبارتند از؛
- پوست سر
- ابرو
- مژه ها
- سیبیل
- ریش
- موهای زائد
- موهای
همچنین قسمت هایی از بدن که کمتر شایع هستند شامل موهای بالاتنه، مناطق شرمگاهی و یا زیر بغل فرد است.
دیگر نشانه های اختلال وسواس موکنی
- تلاش های مکرر فرد برای کاهش یا توقف کندن موها.
- کندن مو باعث ایجاد پریشانی و اختلال در فعالیت های اجتماعی، شغلی و یا دیگر زمینه ها میشود.
- افزایش احساس تنش قبل از کندن مو و یا هنگامی که فرد تلاش می کند در برابر کندن موهای خود مقاومت کند.
- یک احساس آرامش و تسکین تنش پس از کندن موها.
- از دست دادن قابل توجه موها.
- بازی کردن با موهای کنده شده یا بازی کردن با آن ها روی صورت یا پوست بدن.
- گاز گرفتن، جویدن یا خوردن موهای کنده شده.
- کندن برخی از انواع مو و پشم(مثل پشم فرش).
- کندن مو اغلب در مکان خصوصی انجام می شود.
- موکنی نباید ناشی از سوء مصرف مواد و یا مشکلات پزشکی دیگر مانند بیماری های پوستی باشد. به خصوص هنگام مصرف مواد مخدر که با خاش پوست و یا مصرف کوکائین که با توهم پوستی همراه است.
- علائم این بیماری را با اختلال روانی دیگری نمی توان تشخیص گذاری کرد.
اختلال وسواس موکنی معمولاً با اختلالات خلقی، اضطرابی، اختلال خورد و خوراک، انواع اختلال های شخصیت همزمانی قابل توجهی دارد. بین اختلال تریکوتیلومانیا و سوءمصرف مواد ارتباط چندانی مشاهده نشده است.
اختلال موخواری
موخواری نیز ممکن است بعد از موکنی صورت بگیرد که در این صورت از عوارض جانبی آن میتوان به تشکیل گلوله هایی از مو در معده و روده های فرد و مسدود شدن آنها اشاره کرد. اغلب کسانی که مشکل اختلال وسواس موکنی دارند، ترجیح می دهند که آن را از دیگران پنهان کنند. اختلال وسواس موکنی در کارکرد فرد در زمینه های مختلف زندگی مشکلات زیادی را ایجاد می کند؛ به طوریکه آنها نمی توانند بدون پوشاندن مناطقی از سر، صورت و بدن خود که موهای آن را کنده اند، در اجتماع ظاهر شوند. آنها از ورزش اجتناب می کنند و حتی به استخر هم نمیروند. از آن جایی که زمان زیادی را صرف کندن موهای خود می کنند، دائما زمان قرار ملاقات ها تأخیر دارند.
اختلال وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا موجب احساس گناه در فرد می شود که این احساسات، موجب شرم و خجالت شده و به علت ترس از قضاوت دیگران فرد از تعاملات اجتماعی دوری می کند و تمایل پیدا می کند که بیشتر در خلوت خود باشد. این تنهایی و اجتناب از تعاملات اجتماعی موجب تجربه افکار منفی می شود و این افکار زمینه ساز اضطراب و افسردگی در فرد میشوند. در نهایت اضطراب ناشی از افکار منفی موجبات موکنی بیشتر را فراهم می آورد.
نرخ شیوع اختلال موکنی
به علت مخفی کاری، شرم و خجالت مبتلایان به وسواس موکنی شیوع این اختلال ممکن است کمتر از حد واقعی آن تخمین زده شود. معیارهای تشخیصی این اختلال از لحاظ سن شروع علائم، شدت و نسبت مردان و زنان با یکدیگر متفاوت اند. جدی ترین و مزمن ترین نوع این اختلال معمولاً در اوایل و یا اواسط نوجوانی شروع می شود و درصد شیوع آن از ۰/۶ تا ۴/۳ درصد در جمعیت غیربالینی تخمین زده می شود. به علاوه نسبت شیوع آن در زنان نسبت به مردان ۱۰ برابر است که البته ممکن است تعداد مردان بیشتر باشد، چرا که مردان بیش از زنان اختلال خود را پنهان می کنند. احتمال بروز این بیماری در تک فرزندان و فرزندان ارشد خانواده بیشتر است.
علل ابتلا به اختلال موکنی
علل ابتلا به اختلال موکنی گسترده است به گونه ای که این اختلال به اختلالی چند علیتی شناخته می شود. ولی بیش از یک چهارم موارد این اختلال پس از یک رویداد استرس زا شروع می شود. مشکلات رابطه مادر و کودک، ترس از تنها ماندن و مرگ یکی از عزیزان معمولاً زمینه ساز بروز این اختلال است و از عوامل اصلی سهیم در این عارضه محسوب می شوند.
ارتباط اختلال موکنی با اختلال استرس پس از تروما (PTSD)
طی یک پژوهش بر روی افراد مبتلا به اختلال موکنی که برای درمان مراجعه کرده بودند، مشخص شد که 76% از مبتلایان، حداقل یک بار یک رویداد تروماتیک(رویدادی که به فرد استرس زیادی را منتقل می کند مثل خطر مرگ، تجاوز)را در زندگی خود تجربه کرده اند و 19% آن ها به اختلال تروما پس از سانحه PTSD هم مبتلا بوده اند. بسیاری از این افراد برای کم کردن استرس و سایر علائم PTSD، به موکنی روی می آورند.
درمان اختلال وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا
معمولاً برای درمان اختلال وسواس موکنی یا تریکوتیلومانیا نیاز به همکاری روان پزشکان، روانشناسان و متخصصان پوست و مو وجود دارد. از آن جایی که اضطراب یکی از عوامل مهم در ناتوانی فرد مبتلا در کنترل تکانه مو کندنش است از داروهای ضد اضطراب استفاده می شود.
در روان درمانی از تکنیک های رفتار درمانی مانند؛ دارودرمانی، DBT بیوفیدبک، CBT، رفتار درمانی با تکنیک حساسیت زدایی و معکوس سازی عادت استفاده می شود. به علاوه رواندرمانی های مبتنی بر بینش نیز در درمان موارد مزمن این بیماری موثر واقع می شود. ضمناً درمان هیپنوتیزمی نیز در درمان اختلالات پوستی این بیماران کمک های شایان ذکری می نماید چرا که طبق آنچه نشان داه شده است، پوست به تلقین های هیپنوتیزمی پاسخ می دهد.
سخن آخر
بعضی از مراجعین پس از چند جلسه روان درمانی آموزش می بینند که علایم و تکانه های خود را کنترل کنند ولی متأسفانه برخی دیگر نیاز به درمان های عمیق تر و طولانی تری دارند. بسیار مهم است که با مشاهده علائم این بیماری در اولین فرصت به متخصص روانشناس بالینی و روانپزشک مراجعه کنید و تا بهبود کامل زیر نظر وی باشید. در نظر داشته باشید اگر این وسواس پوست کنی یا موکنی در شما وجود دارد پیامی ناهشیار از مغز است که نشان دهنده مشکلی در روان میباشد که باید آن را پیدا و درمان کرد.
