آلزایمر یکی از شایعترین بیماریهای اختلالات شناختی عصبی مانند دمانس است که موجب زوال عقل می شود. سن تنها عامل خطر شناخته شده برای بیماری آلزایمر است. غالباً آلزایمر در سالمندان دیده می شود و اکثر افرادی که به آن مبتلا هستند بالای 70 سال سن دارند و افراد زیر 60 سال به ندرت به بیماری آلزایمر مبتلا میشوند. بیماری آلزایمر به تدریج سلولهای مغز و اتصالات آنها را از بین میبرد. بدین ترتیب بر نحوه کنار آمدن فرد با وظایف روزمره تاثیر میگذارد. البته هر فرد بطور متفاوتی تحت تاثیر این بیماری قرار می گیرد و به همین علت نمی توان پیش بینی کرد که دقیقاً چه علائمی ایجاد میکند. بنابراین شناسایی علائم شروع بیماری و شناسایی آلزایمر بسیار سخت است.
اغلب اوقات حافظه کوتاه مدت فرد تحت تاثیر قرار میگیرد. با کمک و حمایت مناسب، افراد مبتلا به بیماری آلزایمر میتوانند سالها از کیفیت زندگی خوبی برخوردار شوند. توجه داشته باشید که با شناخت دقیق بیماری آلزایمز میتوانید از شکل گیری و گسترش آن تا حد بسیار زیادی جلوگیری کنید. بهضی افراد با توجه به مکانیسم دفاعی انکار موضوع را رد یا به تعویق می اندازند. پس اگر پدر و مادر شما مکانیسم انکار دارند به هر شکلی که شده آنها را مجاب کنید تا با کمک گرفتن از یک روانشناس متخصص در زمینه اختلالات شناختی و عصبی از پیشروی آلزلیمر یا حتی دمانس جلوگیری کنند.
بیماری آلزایمر (Alzheimer’s disease) یک بیماری عصبی پیشرونده است که در طول زمان نحوه تفکر و عملکرد فرد را تغییر می دهد. این اختلال با مشکلاتی در تفکر، یادگیری، حافظه و قضاوت مشخص می شود. افراد دچار الزایمر بین 5 تا 10 سال زنده می مانند. این بازه زمانی در بعضی مواقع با توجه به فعالیتهای که در ادامه به آن اشاره خواهیم کرد به 4 سال کاهش و تا 20 سال می تواند افزایش پیدا کند.
آلزایمر و زوال عقل چه تفاوتی دارد؟
اغلب واژه های آلزایمر و زوال عقل بجای یکدیگر استفاده میشود، اما در حقیقت این دو یکسان نیستند. دمانس یا زوال عقل به گروهی از علائم اشاره دارد که وجود یک بیماری را نشان میدهد. این میتواند ناشی از بیماری آلزایمر یا هر بیماری دیگری با علائم مشابه باشد. در نتیجه میتوان گفت هر فرد مبتلا به آلزایمر، زوال عقل دارد اما همه افراد مبتلا به زوال عقل به بیماری آلزایمر مبتلا نیستند. همچنین دمانس بصورت ناگهانی شروع میشود اما آلزایمر بصورت تدریجی و بسیار موزیانه در بدن فرد شکل میگیرد.
علائم هشداردهنده آلزایمر چیست؟
اولین و شایعترین علامت هشداردهنده بیماری آلزایمر، تغییرات در حافظه کوتاه مدت است که ممکن است زندگی روزمره را مختل کند؛ مانند فراموش کردن کلمات یا نام ها یا نحوه رسیدن به مکان آشنا. همچنین کارهای آشنا مانند پخت و پز یا پرداخت قبوض نیز ممکن است چالش برانگیز شوند. به گفته انجمن آلزایمر، موارد زیر شایع ترین علائم بیماری آلزایمر هستند. اگر چه هر فردی ممکن است تجربه متفاوتی از علائم را داشته باشد، اما علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- از دست دادن حافظه بویژه از دست دادن حافظه کوتاه مدت که بر مهارتهای شغلی تاثیر میگذارد.
- مشکل در انجام وظایف آشنا
- مشکلات زبان
- سرگردانی به زمان و مکان
- قضاوت ضعیف یا کاهش یافته
- مشکلات مربوط به تفکر انتزاعی
- جا انداختن اشیا
- تغییر در خلق و خو یا رفتار
- تغییرات در شخصیت
- از دست دادن ابتکار عمل
علائم آلزایمر پیشرفته چیست؟
علائم اولیه شامل از دست دادن حافظه کوتاه مدت، اپیزودهای سردرگمی یا گیجی و تغییراتی در زبان است. با پیشرفت بیماری آلزایمر، بخش های بیشتری از مغز تحت تاثیر قرار می گیرد و علائم پیچیده تر می شوند. علائم آلزایمر پیشرفته ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- کنش پریشی یا آپراکسی (Apraxia): ناتوانی فرد در انجام حرکات هدفمند با وجود داشتن قدرت و اراده عضلانی برای انجام آن.
- زبان پریشی یا آفازی (Aphasia): مشکل در برقراری ارتباط از جمله از دست دادن توانایی درک کلمات ساده، مشکل در انتقال پیام ها و درک نادرست از آنچه گفته می شود.
- زبان پریشی نامی یا آنومیا (Anomia): ناتوانی در به خاطر سپردن کلمات صحیح. این بدان معناست که فرد مبتلا می داند یک شی چیست و چه کاربردی دارد، اما ممکن است در بخاطر آوردن آن دچار مشکل باشد.
- ادراک پریشی یا آگنوزیا (Agnosia): افرادی که دچار ادرک پریشی می شوند، در شناسایی افراد یا اشیا دچار مشکل می شوند. به عبارتی دیگر، هنگامی که قادر به شناسایی یک شی نباشند، افراد استفاده از آن را متوقف می کنند و زمانی که قادر به شناسایی یک فرد نباشند، با آنها ارتباط برقرار نمی کنند.
- فراموشی (Amnesia): آمنزیا بیشتر به عنوان از دست دادن حافظه کوتاه مدت شناسایی می شود. افرادی که از فراموشی رنج می برند ممکن است فراموش کنند که ماشین خود را کجا پارک کرده اند یا چیزهایی را که قبلا گفته اند تکرار کنند. با بدتر شدن آلزایمر، حتی ممکن است فراموش کنند که کجا زندگی می کنند، یا چگونه از خانه دوستان خود به خانه برگردند.
آلزایمر چگونه تشخیص داده می شود؟
هیچ آزمایش واحدی برای تشخیص آلزایمر وجود ندارد. از این رو متخصصان می توانند برای تشخیص آلزایمر، سایر اختلالات مشابه را رد کرده و آلزایمر را با دقت 95% تشخیص دهند. معاینه و ارزیابی برای تعیین اینکه آیا زوال عقل نتیجه یک بیماری قابل درمان است یا خیر ضروری است. علاوه بر تاریخچه پزشکی کامل و معاینه عصبی حرکتی و حسی گسترده، روش های تشخیصی بیماری آلزایمر ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمون کوتاه وضعیت ذهنی (MMSE): این یک آزمون مختصر و ساده از حافظه و برخی دیگر از مهارت های رایج شناختی یا فکری است.
- تست عصب روانشناسی
- آزمایشات خون
- پونکسیون کمری: روشی که با وارد کردن یک سوزن توخالی در قسمت تحتانی کمر انجام می شود.
- آزمایش ادرار: بررسی آزمایشگاهی ادرار به دلیل ارزیابی سلول ها و مواد شیمیایی مختلف مانند گلبول های قرمز، گلبول های سفید، عفونت یا پروتئین بیش از حد صورت می گیرد.
- رادیوگرافی قفسه سینه: این یک آزمایش تشخیصی است که از پرتوهای انرژی الکترومغناطیسی نامرئی برای تولید تصاویری از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام ها بر روی فیلم استفاده می کند.
- الکتروانسفالوگرام (EEG): روشی که فعالیت الکتریکی مداوم مغز را با استفاده از الکترودهای متصل به پوست سر ثبت می کند.
- توموگرافی کامپیوتری (CT Scan): یک روش تصویربرداری تشخیصی که از ترکیبی از اشعه ایکس و فناوری کامپیوتری برای تولید تصاویر افقی یا محوری از بدن استفاده می کند. سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان ها، ماهیچه ها، چربی ها و اندام ها را نشان می دهد.
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): یک روش تشخیصی که از ترکیبی از آهنرباهای بزرگ، فرکانس های رادیویی و کامپیوتر برای تولید تصاویر دقیق از اندام ها و ساختارهای بدن است.
- آزمایش ژنتیک: برخی از آزمایشات ژنتیکی، به ویژه در برخی از تنظیمات تحقیقاتی در دسترس است. از آنجایی که هیچ درمان موثری برای آلزایمر وجود ندارد، تصمیم به انجام آزمایشات ژنتیکی تصمیمی است که نیاز به بررسی دقیق و مشاوره با متخصص ژنتیک دارد.
درمان بیماری آلزایمر چگونه است؟
در حال حاضر درمان واحدی برای آلزایمر وجود ندارد. این بیماری زمانی پیشرفت می کند که سلول های عصبی مغز آسیب می بینند و دیگر نمی توانند به طور طبیعی کار کنند، و هیچ راهی برای معکوس کردن این زوال وجود ندارد. اما پیشگیری و جلوگیری از شروع علائم پالزایمر می تواند تاثیر بسیار زیادی بر گسترش پیدا کردن آن داشته باشد. مواردی همچون ورزش بدنی و فعالیت اجتماعی، تغذیه مناسب، حفظ سلامت و محیطی آرام و دارای ساختار در مدیریت بیماری آلزایمر بسیار مهم هستند. برخی داروها نیز می توانند به علائم شناختی و رفتاری کمک کنند. فرآیند درمان برای اختلال آلزایمر، معمولا توسط روانپپزشک و روانشناس براساس موارد زیر تعیین می شود:
- سن، سلامت کلی و سابقه پزشکی
- میزان بیماری
- تحمل فرد برای داروها یا درمان های خاص
- انتظارات برای سیر بیماری
- نظر یا ترجیح فرد بیمار
ایا می توان روند بیماری آلزایمر را کند کرد؟
اما به طور کلی ذکر این نکته مهم است که در حال حاضر، درمان و راه هایی برای کاهش سرعت بیماری آلزایمر وجود دارد. البته یافته های تحقیقات جدید دلیلی برای امیدواری می دهد و چندین دارو در آزمایشات بالینی در حال بررسی هستند تا مشخص شود که آیا می توانند پیشرفت بیماری را کاهش دهند یا حافظه را برای مدتی بهبود بخشند. برخی از داروهای موجود برای کمک به مدیریت برخی از دردسرسازترین علائم بیماری آلزایمر (علائمی مانند افسردگی، اختلال رفتاری و اختلالات خواب) وجود دارد. همچنین طیف وسیعی از داروها برای درمان بیماری های مرتبط که معمولا همراه با زوال عقل رخ می دهند، استفاده می شوند.
داروهایی برای درمان افسردگی، اضطراب، اختلالات خواب و کمک به مدیریت علائم روانپزشکی مانند توهم و هذیان نیز ممکن است تجویز شود. یکی دیگر از کارهایی که اثر بخشی خوبی می تواند داشته باشد فعال نگه داشتن لوب پیشانی و پیش پیشانی است به گونه ای که فرد روابط بین فردی خود را از دست ندهد و مشغول به یادگیری چیزهای جدیدی در زندگی خود شود که می تواند شکنجش سینگولا در لوب پیشانی و مدار پاپز که بیشتر آن در لوب گیجگاهی است را فعال نگه دارد.
منابع: alzscot.org و hopkinsmedicine.org و alzheimerswa.org.au
